Ekonomia gerraostean

11 urterekin eskola utzi behar
Felix Etxeberria Larrañaga (1926) Elgoibar

Jaunartzea egin zuen arte zintzo joan zen eskolara, baina gero etxean geratu behar izan zuen, anaia zaharragoek kalean lanean zihardutelako. Aitak herritik kanpo egiten zuen lan. Udalari kupoa emateko, garia erosi egin behar izaten zuten; patatarena ere berdin.
Garia entregatzea, ogi falta eta ehotzea
Juana Txurruka Osoro (1928) Elgoibar

Idiak zituzten baserrian, eta haiekin egiten zituzten labrantza lanak. Artoa eta garia ereiten zuten. Ogi falta eta garia entregatu behar ezagutu zituen Juanak. Etxean ez zuten ogirik egiten: garia entregatzen zuten, eta trukean ogia jasotzen zuten. Gero, garia ehotzen hasi ziren etxean eskuzko makina batekin. Irina bahean pasatzen zuten, fin-fin gera zedin.
Urte latzak
Sabin Osoro Unzueta (1922) Elgoibar

Gerra denborako kontuak. Aita Frantziara ihes eginda zegoen, eta ama, berriz, 1937ko martxoaren 31ko Durango bonbardaketan hil zen. Sabin eta anai-arrebak Elgoibarko aitonaren etxera joan ziren bizitzera. 1939an aita Frantziatik bueltatu zen, eta lehengo etxera itzuli ziren. 1939a garai "eskasa" izan zen, gose eta gabezia handia zegoelako. Bi neskame eduki zituzten, baina, garaiko zailtasunak medio, biek utzi egin zuten lana. 12 urterekin arrebak hartu zuen etxearen ardura, baina meningitisa harrapatu eta hil egin zen. 1941ean, Sabinen aita eta anaia Mutrikuko aiton-amonen etxera joan ziren bizitzera. Sabin Elgoibarren bakarrik geratu zen; 19 urte zituen.
Gerraosteko gosetea
Julen Iriondo Bergaretxe (1920) Elgoibar

Gerraostean euskal kultura oso zapalduta egon zen. Era berean, ez zegoen jatekorik, eta dirua ere gutxi. Julenek gogoan du bi hilabetez ogirik probatu gabe egon zela. Okindegietan batatak (boniato) banatzen zituzten. Baserriko senideei esker ondo konpondu ziren, baina benetako gosea ezagutu zuten. Batzuetan, dendetan ere bukatu egiten ziren errazionamenduko gauzak.
Goserik ez zuten pasatu
Pepita Unzueta Iriondo (1922) Rosa Unzueta Iriondo (1919) Elgoibar

Trenez etortzen ziren gauzei eta Mutrikuko baserritik ekartzen zituztenei esker, ez zuten goserik pasa etxean. Etxeko tabernak, jatetxea ere bazenak, errazionamendu berezia zuen, eta batzuetan jakiak sobratu egiten ziren.
Estraperlo kontuak
Pepita Unzueta Iriondo (1922) Rosa Unzueta Iriondo (1919) Elgoibar

Estraperlo kontuak. Amak Azkoititik ekartzen zituen babarrunak. Azkoititik eta Markinatik autobusak etortzen ziren tren geltokira.
Ganaduen barrukoak errazionamendutik libre
Pepita Unzueta Iriondo (1922) Rosa Unzueta Iriondo (1919) Elgoibar

Ganaduren bat hiltzen zutenean, okela errazionatuta ematen zuten, baina barrukoak libre hartu ahal izaten ziren. Goizeko seietan harategietan jende ilarak egoten ziren barrukoak hartzeko.
Errazionamenduko ogia
Pepita Unzueta Iriondo (1922) Rosa Unzueta Iriondo (1919) Elgoibar

Abertzaleek arazoak izaten omen zituzten errazionamendua jasotzeko. Azala kendu gabeko artoarekin egiten zuten errazionamenduko ogia Elgoibarren. Errotak prezintatuta zeudenean, zaila zen irina edukitzea.
Mutikoak soldaduen arrantxotik jaten
Fermin Ruiz de Gauna Ibañez de Garayo (1923) Elgoibar

Frontea Elgoibarren zegoenean, mutikoek soldaduen arrantxora gerturatu eta zerbait jan ahal izaten zuten. 1941. urteko gosete gogorra gogoan du Ferminek. Baserrietara joaten ziren jateko bila, baina garestiegia omen zen.
Babarruna eta artoa entregatu beharra
Antonio Larzabal Urdanpilleta (1935) Donostia

Hozkailurik ez zegoenean, "freskera". Arrautzak karetan jartzen zituzten, ondo mantentzeko. Francoren garaian babarruna entregatu behar zen, eta babarruna garrafoian sartzen zuten, lur azpian. Garirik ez zegoen inguruetan. Ogia erosi egiten zuten. Tabakoa.
"Guardabinoa" eta kontrabandoa
Maritxu Arrieta Arrieta (1925) Donostia

Ategorrietan "guardabinoa" egoten zen. Izebak olioa eta ogi zuria ekartzen zituen kontrabandoan Donostiatik. Olioa non ezkutatzen zuen kontatzen du.
Jatekoa entregatu behar
Maritxu Arrieta Arrieta (1925) Donostia

Gerraostean, babarruna, irina... entregatu behar izaten zuten Donostian.
Txokolatea eta ogia eskolan
Juanito Irizar Irizar (1926) Donostia

Eskolan ostegunetan txokolatea eta ogia ematen zieten gerra aurrean. Ogi frantsesa eta espainola aukeran izaten zuten. Gerora ogia egiten ikasi eta etxerako egiten hasi zen. Estraperloan ogia saltzen zuen batekin ikasi zuen. Irina kontrabandoan ekarri behar izaten zuten.
Oiartzungo errotara ezkutuan
Juanito Irizar Irizar (1926) Donostia

Zaldi txikiarekin eta gurdiarekin ezkutuan eta gauez joaten ziren Oiartzunera artoa errotan xehetzera.
Ilargiaren garrantzia
Ramoni Goikoetxea Maiza (1920) Donostia

Ilbehera zen ala ez kontuan izaten zuten ereiteko. Arto taloak ogiaren ordez, gerra ostean. Errota Igaran zegoen. Babarruna. Txerria hiltzen zuten urtero. Ardiak ere izaten zituzten; xexina azarekin.
Estraperloa eta errazionamendua
Ramoni Goikoetxea Maiza (1920) Donostia

Estraperlistak. Azukrea, olioa. Ogia. Errazionamenduko ogia, txarra. Babarruna entregatu behar udaletxean.
Umetatik arrantzan pantxotan
Rufo Isasti Aizpuru (1936) Getaria

Umetan hasi ziren eurak arrantzan pantxotan, 7-8 urterekin. Pantxo nahikoa izaten zen, baina etxean oliorik ez hura frijitzeko. Ama arraina saltzera joaten zen eta diru harekin etxerako behar zituenak erosten zituen. Txaluparekin ere joaten ziren harri bila.
Babarrun bila Nafarroara, bizikletan
Andres Ormazabal Izeta (1916) Donostia

Bizikletan asko ibiltzen zen. 1941ean, hiru lagun babarrun bila joan ziren Nafarroara. Lekunberrin bazkaldu zuten, eta bueltan erori egin zen. Balnearioan egin zioten kura, eta bost duro kobratu! Klabikula hautsia zuen.
Gosete urteetako janaria
Bixenta Arrieta Arrieta (1929) Donostia

Gosete urteetan, patata asko eta haragi gutxi. Izebak arraina ekartzen zuen Donostiatik. Arrain saltzaileak. Babarruna. Taloa.
Estraperlo garaia
Bixenta Arrieta Arrieta (1929) Donostia

Estraperlo garaia. Konfiantzak diruak baino gehiago balio zuen. Ogi zuririk ez. Errotara artoarekin, Martutenera.