Ekonomia gerraostean

  • leon iputxa Auritzera arno bila kontrabandoz

    Leon Arambel (1932) Aldude

    Auritzera joan ohi ziren kontrabando bila. Hotel Burguete-n jan ohi zuten zerbait. Behin bakarrik galdu zituzten zahagiak, karabineroek gauerdian tiroka hartu baitzituzten. Aldudeko hiru tabernak Auritzetik kontrabandoz ekarririko arnoz hornitzen ziren. Horrela irabazten zuten diru pixka bat.

  • Maria Jauregi Zubillaga Gerrako oroitzapenak

    Maria Jauregi Zubillaga (1929) Tolosa

    Gerrako oroitzapenak kontatzen ditu. Gogoan du hegazkinak nola pasatzen ziren. Etxean, laborea, txerrikia eta potajea izaten zen, baina kalean gosete handia izan zen. Nafarroatik kontrabandoan irina ekartzen zen.

  • Maitere Jauregi Zubillaga Kontrabando kontuak

    Maitere Jauregi Zubillaga (1943) Maria Jauregi Zubillaga (1929) Tolosa

    Gerra denboran, beldurra zegoen. Nafarroa eta Gipuzkoa arteko mugan, kontrabando handia izaten zen. Baserrian, simaurraren azpian, janariz betetako zakuak gordetzen zituzten. Bedaiotik Donostiarako bidea egiten omen zuten kontrabandoan. Auzoko errota bat itxi egin zuten.

  • Maria Jauregi Zubillaga Atallura irin bila

    Maria Jauregi Zubillaga (1929) Tolosa

    Artoa zuten garaian, auzoko errotak itxita zeudenez, Atallura (Nafarroa) joaten ziren irina lortzeko. Alegia, Amezketa... inguruko jendea asko joaten zen Nafarroara jana lortuko bazen.

  • Xabier Garikano Solabarrieta Gerra garaiko inauteriak

    Xabier Garikano Solabarrieta (1931) Tolosa

    Gerra garaian, inauteri eta festak kendu zituzten. Gerra hasi eta hurrengo urtean, espainiarrek hiribururen bat bere egiten zutenean, Tolosatik estaziora joaten ziren bandarekin. Trenean bueltatzen ziren boluntarioei, zaurituei... ongietorria egiteko ereserki nazionalak jotzen ziren. Estaziotik bueltan, bandak inauterietako pieza bat jo eta jendea kalean saltoka ibili zela gogoratzen du. Gero, zezenak ere izaten omen ziren. Jendea ez zen mozorrotzen: gehienez, txaketa buelta emanda edota brusa jantzi ohi ziren. Garai hartan, "ikaragarrizko miseria eta gosea zegoen".

  • Eugenio Zabala Olazabal Irin eta ardo bila, zortzi urterako

    Eugenio Zabala Olazabal (1933) Tolosa

    Gipuzkoan errotak itxita zeuden garaian, Bedaiotik Atallura (Nafarroa) joaten ziren, Zaratetik barrena. Zortzi urterako joaten omen zen aberea hartuta irin eta ardo bila. Ardoa Uztegi edo Azkaratetik hartu ohi zuen. Eugenioren amak usaimen ona zuen, eta segituan antzematen zuen nongo ardoa zen.

  • Eugenio Zabala Olazabal Amezketarrak eta mikeleteak

    Eugenio Zabala Olazabal (1933) Tolosa

    Amezketarren izaera du hizpide. Amezketarrek mikeleteei zer trikimailu egiten zizkien kontatzen du.

  • Eugenio Zabala Olazabal Txekor bila etxera

    Eugenio Zabala Olazabal (1933) Tolosa

    Baserrietan, txekorrak hazi ohi ziren, saldu eta dirua ateratzeko. Norberak saldu eta diru gehiago atera baino lehen, agintariak baserriz baserri ibiltzen ziren txekor horiek diru gutxiagoren truke biltzeko. Orduko Bedaioko alkateak baserritarrak salatzen omen zituen. Betelura bidean, poliziak auzoko bi mutil txekorrarekin harrapatu zituenekoa kontatzen du.

  • Eugenio Zabala Olazabal Osaba atxilotu zutenekoa

    Eugenio Zabala Olazabal (1933) Tolosa

    Osaba batek Bedaioko alkatearekin izandako gorabehera bat zela medio, guardia zibilek atxilotu egin zuten. Jesuita baten bitartekaritzari esker ez zitzaion ezer gertatu, bestela hura hiltzeko agindua emanda omen zegoen.

  • Eugenio Zabala Olazabal Apaizari uztarekin ordaindu behar

    Eugenio Zabala Olazabal (1933) Tolosa

    Norbait hiltzen zenean, apaizari garia eman behar izaten zitzaion. Eugenioren amona hil zen urtean, harria egin zuen, eta laborea galdu egin zuten. Uzta faltan, ehorzketa diruarekin ordaindu nahi izan zuen amak, baina apaizak ezezkoa eman zien usadioa galtzen zelako. Gauzak horrela, Nafarroara joan behar izan zuten uzta bila.

  • Eugenio Zabala Olazabal Metxazko metxeroa

    Eugenio Zabala Olazabal (1933) Tolosa

    Lehen, tabakoa erretzeko metxazko metxeroa erabiltzen zen. Metxazko metxeroa nola zen kontatzen du. Tabakoa errazionamenduan egoten zen. Eugenioren etxean ez zuen inork erretzen, eta osaba bati ematen zioten tabakoa.

  • Eugenio Zabala Olazabal Anaiaren diru-iturriak

    Eugenio Zabala Olazabal (1933) Tolosa

    Anaiari buruz hitz egiten du. Dirua eskuratzeko hainbat bide izaten omen zituen. 12 urtez gero, pilota alokatzen omen zuen; "baratoa" esaten zitzaion. Larrua josi ohi zien pilotei, eta erosi ere egiten omen zituen. Nafarroara etxerako ardo bila joaten zenean, berarentzat olioa edo erosi ohi zuen Tolosan saltzeko gero.

  • Eugenio Zabala Olazabal Olioa, garestia

    Eugenio Zabala Olazabal (1933) Tolosa

    Gerra ondorenean, olioa garestia izaten zen. Eugenioren etxean, Nafarroatik ekarri ohi zuten olioa. Eltzea gozatzeko, olio faltan, esnegaina erabili ohi zen.

  • Eugenio Zabala Olazabal Anaia, "traperoa"

    Eugenio Zabala Olazabal (1933) Tolosa

    Anaiari buruz hitz egiten du. Pilotak alokatuz, dirua ateratzen zuen. Nafarroara joan eta olioa erosteko adina. Olioa oso garestia izaten zen. Gaztetatik, "negoziantea" izan zela dio.

  • Joana Iraola Uranga Gosetea eta estraperloa

    Joana Iraola Uranga (1924) Tolosa

    Gerra ondorenean, gosea "latza" izan zen. Jendea Nafarroara joaten zen irin bila; "ixilka" joan behar izaten zuten.

  • Joana Iraola Uranga Errazionamendua

    Joana Iraola Uranga (1924) Tolosa

    Gerra ondoreneko kontuak ditu hizpide. Jendea Nafarroara joaten zen irin bila. Errazionamendua zer ematen zuten aipatzen du: arroza, garbantzua... Tolosako dendetara joan behar izaten zuten errazionamenduko jakiak hartzera.

  • Pascual Uribe Otxandiora gauez olio bila

    Paskual Uribe Jaio (1926) Durango

    Estraperlo garaian, amak Otxandiotik gauez olioa nola ekarri zuen azaltzen du Paskualek. Erositako zahia eta etxeko artoa ematen zioten ganaduari. Ama egunero jaisten zen esnearekin kalera.

  • Pascual Uribe Kupoa eman beharra zegoen garaia

    Paskual Uribe Jaio (1926) Durango

    Kupoaren garaian, aguazila etortzen zen aitorketak jasotzera. Baserritarrak gezurretan aritzen ziren. Imazen errotan entregatzen zuten kupoa.

  • Encarna Ormaetxea Gosearekin arbia jaten

    Encarna Ormaetxea Munitxa (1921) Durango

    Gerraosteko gosetean kaletar batzuk jateko arbi eske etortzen ziren. Aberatsak beti salbatzen direla dio Enkarnak.

  • Laura Arrizabalaga Soloak ematen zuena jaten zen

    Laura Arrizabalaga Zarraonaindia (1929) Ibarrangelu

    Garia eta artoa ereiten ziren. Bertoko patata gutxi egon zen. Gerra ostean patata beltza ekarri zieten, alemaniarra edo. Tomatea eta piperra egoten ziren, baina tomate gordinik ez zen jaten, egindakoa bai. Ogia eta artoa ez zen falta, baina errotara joan behar izaten zen. Ibarrangelun, bi errota zeuden artoa ehotzeko, eta gariarentzako bat.