Ekonomia gerraostean

• Elizako kanpai-jotzaileak

  Felisa Basauri Larrañaga (1928) Elgeta

  Txerria hiltzen zutenean, urdai zati bat Udalean entregatu behar izaten zuten. Artoa eta garia ere eman behar izaten zituzten. Baserrietan hiltzen ziren txerrien hankak, herriko elizako kanpai-jotzaileek jasotzen zituzten, euren lanagatik ordain gisa.

• Industria Eskoriatzan; immigrazioa

  Bernabe Errasti Ibarzabal (1910) Eskoriatza

  Lantegi garrantzitsuak Eskoriatzan gerra aurretik; gerraostean sortutakoak. Gerraosteko egoera: kanpotik jende asko etorri zen lanera; etxerik ez guztientzat... Gerraosteko urteetan eman ziren aldaketak. Immigrazioa; integrazioa.

• Errazionamendurako errolda egiten

  Miren Mendarte Kasares (1929) Errenteria

  Gose garaia. Errazionamenduko kartilak, hiru kategoriatan banatuta. "Abastos" jarri zuten hori kontrolatzeko. Janari dendek jendearen erroldak egin behar izan zituzten; ahizpa eta biak ibili ziren etxez etxe. Askok ez zekiten sinatzen.

• Errazionamendua banatzen

  Miren Mendarte Kasares (1929) Errenteria

  Bezero asko zituzten errazionamendua banatzeko. Familiaka antolatzen zuten jeneroa. Azukrea eta olioa. Erosteko eskubidea agintariek ematen zuten, baina erosi bezeroek. Kontrolak. Jendea goseak, laranjak lapurtzen. "Del tito" gaixotasuna eta biriketako gaitza.

• Arraina nahiko libre, haragia kontrolatuta

  Miren Mendarte Kasares (1929) Errenteria

  Errazionamendu garaiko kontuak. Itsasoak salbatu zituen asko: arrain freskoak. Haragia kartilarekin ala isilka eros zitekeen. Balkoiak oiloz bete ziren. Baratzetan ere hegaztiak, txerriak... zakurra jarri ezean, lapurretak. 48 kilo argaldu zen emakumearena.

• Estraperloa; janaria gordetzen

  Miren Mendarte Kasares (1929) Errenteria

  Trenbidea estraperlorako erabili zen, Nafarroatik ogia-eta ekartzeko. Poliziatik ihesi ibiltzen ziren. Tranpa: kafea gordetzen zuten. Kontserba latak ere ezkutatu zituzten; gauero-gauero porruak jaten, nazkatuta.

• Dendan ordaintzeko dirurik ez askok

  Miren Mendarte Kasares (1929) Errenteria

  Dendan, ordaintzeko dirurik ez askok. Tranpatxoak ere egiten zituzten batzuek. Ama batek ez zuen umeei emateko janik, eta zinera bidaltzen zituen entretenitzeko. Aza usaina, familia aberatsetan ere bai. Babarrunen anekdota.

• Jakien kalitatea; errazionamenduko ogia

  Miren Mendarte Kasares (1929) Errenteria

  Jakien kalitatea nola aldatu den. Esnea. Errazionamenduko ogia txarra zen. Kontserbak, olioa... 1941-42an gose handiena. Txerrikiak. Urdaiazpikoak etxean ere prestatzen zituzten. Olibet gailetak.

• Jate aldera lan

  Luis Mari Ormaetxea Atorrasagasti (1932) Ermua

  Oso erraza zen garai batean lana topatzea tailerretan. Baserrietan ere zenbaitek tripa-truke egiten zuen.

• Arrazionamendua

  Luis Mari Ormaetxea Atorrasagasti (1932) Ermua

  Ogia, urdaia, tabakoa..., dena arrazionamenduan. Burdina eta gasolina ere bai. Kupoa zuten industriek ere. Entxufea zutenek materiala lortzen zuten. Baserrian hobeto defenditzen ziren kalean baino.

• Suegurra eta egurrikatza

  Luis Mari Ormaetxea Atorrasagasti (1932) Ermua

  Egur-saltzaileak Eibarrera. Gerra inguruan agertu ziren ekonomikak. Egur-ikatza ere erabiltzen zen erregai gisa, baina ez sua egiteko, garestia zen eta. Plantxarako, tailerretako sutegietarako eta abar erabiltzen zen. Txondorrak ezagutu dituzte inguruko basoetan.

• Gerra garaian, arbia jaterainoko gosea

  Juan Erostarbe Olañeta (1921) Elgeta

  Elgetan, Francoren soldaduak sartu zirenean, hiru-lau baserritara sartu eta hildakoak egon ziren. Gose handia pasa zuten, arbia jatera iritsi zen Juanito. Errazionamendua urteetan egon zen, pertsonako hainbesteko bat ematen zuten.

• Janaria militarrentzako

  Javier Telleria Retolaza (1940) Elgeta

  Errazionamendua Aldundiari ordaintzen zitzaiola gogoratzen du. Militarrei garia eta patata ematen zitzaien. Lehen han mikeleteak egoten zirelako. Gurasoek kontatutakoa gogoratzen duela dio.

• Gerra bukatu eta gosea etorri

  Maria Pilar Beloki Ormazabal (1932) Andoain

  Gerra bukatu ostean, gosea iritsi zen. Irina egitera, gauez joaten ziren errotara, ezkutuan. Errazionamenduan ematen zuten ogia oso gogorra zen: lurrera bota, eta sabairainoko botea emateko adinako gogorra.

• Ubalategiko garia

  Joxe Antonio Huizi Bereziartu (1937) Andoain

  Ubalategitxikin ez zuten garirik lantzen, baina auzoko Ubalategin bai. Ez zuten gari asko egiten, ordea. Garia eta patata alondegian entregatu behar izaten zen.

• Errazionamenduko janaria eta bestelako jeneroa

  Joxe Antonio Huizi Bereziartu (1937) Andoain

  Errazionamendua zenean, Euxebiren dendara joaten ziren janari bila. Errazionamendutik kanpo erosi beharreko jeneroa Maximinorenean bilatzen zuten. Errazionamenduan zer jasotzen zuten aipatzen du.

• Goserik ez

  Hirune Etxebarria Bastegieta (1923) Gernika-Lumo

  Gerraostean, baserrietako eta dendetako jeneroagaz nahikoa izaten zuten; beraz, ez zuten goserik izan.

• Bonbardaketa ostean Arratzutik Errenteria auzora

  Pilar Txopitea Uribarri (1924) Gernika-Lumo

  Gainontzekoek taloa jaten zuten bitartean, errazionamenduko ogia etxeko gizonentzat izaten zen, lan egin behar izaten zutelako. Errenteria auzoan antzina bizi izan ziren etxe bat ez zuten apurtu, eta bertara itzuli ziren bonbardaketa ostean.

• Idiak eta behorrak kontrabandoan

  Maria Pilar Cia Gaztelu (1938) Tomas Cia Gaztelu (1933) Baztan

  Abereen kontrabandoa ezagutu zuten, Espainiatik Frantziarakoa. Ondoren, kafea, sakarina...

• Estraperloa gauean izaten al zen?

  Maria Pilar Cia Gaztelu (1938) Tomas Cia Gaztelu (1933) Baztan

  Iluntzean Ultzamaraino joaten ziren. Egunez baino diru gehiago irabazten zen horrelakoetan lanean.