Ekonomia gerraostean

• Txerriak ezkutatzeko, mozkortu

  Sebastian Zabalegi Aristimuño (1934) Astigarraga

  Txerriak nola ezkutatzen zituzten kontatzen du, sagardoarekin mozkortuta.

• Aranora lehenengoz joan zenekoa

  Salbador Arana Agirre (1928) Astigarraga

  Pasadizo bat kontatzen du, Aranora lehenengo aldiz joan zenekoa. Ez zekien Arano non zegoen; gauez joan zen, ilargi betearekin. Iritsi zirenean, bi talo eman zizkieten sardin zaharrekin.

• Uztaren zati bat eman ezinda

  Salbador Arana Agirre (1928) Astigarraga

  Artoa ereiteko, lehenengo karramarroarekin pasatzen zen belarra harrotzeko; gero goldea eta harria. Gerra garaian, uztaren ehuneko bat entregatu egin behar izaten zuten. Ezin emanda egon zirenekoa kontatzen du.

• Gerraostean, artoa azukrearekin eta esnearekin

  Manoli Zabalegi Aristimuño (1933) Astigarraga

  Gerraostean, makina bat jarri zuen bere aitak artoa txikitzeko. Azukrearekin eta esnearekin nahastuta jaten zuten. Azukrea, ogia eta olioa erosten zituzten. Gainontzekoa etxean egiten zuten.

• Oñatiko Araotz auzora garia ehotzera

  Facundo Garai Txintxurreta (1931) Arrasate

  Arrasate, Uribarri eta Marulandako errotak prezintatuta eta zainduta egoten zirenez, Oñatiko Araotz auzoko errotara joan behar izaten ziren.

• Garia baino arto gehiago etxean

  Facundo Garai Txintxurreta (1931) Arrasate

  Arrasate Okindegiko errotan garia besterik ez zuten ehotzen. Artoa ehotzera Marulandara eta Bolinagako errotetara joaten ziren. Kupoa entregatu ondoren, etxean arto gehiago geratzen zen garia baino.

• Txapela, alpargata eta zakua nagusiki Azkoitiko industrian

  Jacinta Garmendia Artetxe (1914) Azkoitia

  Azkoitiko lantegi nagusiak: txapel, alpargata eta zaku lantegiak. Txapel lantegiko nagusien aipamena eta txapela nola egiten zuten azaltzen du. Gazteak ere txapela jantzita ibili ohi ziren garai hartan.

• Etxerako irina Forondatik

  Tomas Lopez de Letona Arruabarrena (1923) Otxandio

  Mekoleta auzokoko Txintxor baserrian jaio zen. Artalde handia eta 8-10 behi izaten zituzten. Tomasek etxerako irina Arabako Foronda herritik ekartzen zuen estraperloan.

• 100 kiloko irin-zakuak, garo azpian

  Migel Ansa Goenaga (1937) Andoain

  Etxean 100 kiloko irin-zakuak gordeta edukitzen zituzten. Hernanin bazen "harinera" bat, eta hango laberako harria Nafarroatik eramaten zuten. Harri tartean, 100 kiloko irin-zakuak ekartzen zituzten. Txoferrak abisua jasotzen bazuen kontrolen bat zegoela, irin-zakuak Upategin gordetzen zituzten garo azpian.

• Koinataren enpresan hamahiru urtez

  Xabier Oiarbide Oliden (1937) Pasaia

  Hamalau urte ondoren, Luzuriaga utzi eta koinataren enpresan aritu zen josteko makinak saltzen, hamahiru urtez. Ondoren, langabezian gelditu zen.

• Egunero baserritarrak azokan

  Xabier Oiarbide Oliden (1937) Pasaia

  Baserritarrak ere etortzen ziren Pasai Antxora, Altzatik, Molinaotik etab. Hasiera batean astoan, ondoren autoan. Azokan saltzen zuten: haragia, arraina, barazkiak... Egunero zegoen azoka.

• Gari klaseak; lexikoa

  Asentzio Laskurain Zabaleta (1923) Antzuola

  Gerraostean, "goizgaria" etorri zen; lehenago heltzen zen. "Xikirixua", beste gari klase bat; ez zen jateko erabiltzen. "Xikirixo-lastua".

• Taloa eta babarrunak

  Patxi Madina Bengoa (1915) Aramaio

  Goserik ez zen baserrian, gerra ostean ere. Artoa eho eta taloa egiten zen. Esnearekin. Morokila. Urte guztian babarrunak.

• Tailerreko langileak presoen emazteak

  Juli Bedia Iriarte (1919) Arrasate

  Hasieran lan guztia eskuz egiten zuten, eta makina automatikoak ekarri zituztenean, langileak kaleratzeari ekin zioten. Langile guztiak emakumezkoak ziren; gehienak senarrak preso zituztenak.

• Tailerrerako materiala kupoaren bidez

  Juli Bedia Iriarte (1919) Arrasate

  Gerraren frontea Arrasatetik joan zenean, aitak jarri zuen ilerako urkila tailerra. Kupoaren bidez lortzen zuten tailerrean lantzeko materiala. Bilbotik trenez bidaltzen zieten. Kupoarekin lortutakoa nahikoa ez bazen, estraperloan lortzen zuten gehiago.

• Paketatzea mojen lana

  Juli Bedia Iriarte (1919) Arrasate

  Urkilentzako trokelak Arrasateko lantegietan egiten ziren. Urkilak altzairuzko alanbrearekin egiten zituzten. Tailerreko lan banaketa azaltzen du. Paketatzea Kontxesioko mojek egiten zuten.

• Lana soman (destajuan) egiten zen

  Juli Bedia Iriarte (1919) Arrasate

  Hasieran, Irungo Palmera lantegiak hartzen zien ekoizpen guztia. Geroago, merkataritza-agenteen bidez saltzen zituzten urkilak. Kontabilitatea Juliren ardura zen. Lana somara (destajuan) egiten zen, eta egunean seitik hamabi pezetara irabazi ahal izaten zuten langileek.

• Sindikatuaren kexa

  Juli Bedia Iriarte (1919) Arrasate

  Sindikatuak kexa bat jarri zuen tailerraren kontra eta inspektorea etorri zen aztertzera. Tailerra zegoen eraikuntza Artazubiagako kondeari erosi zioten. Tabernari eta industriari familiakoa da Juli. Ezkondu zen arte jardun zuen etxeko tailerrean.

• Errazionamendua frankismo garaian

  Iñaki Pascual Erkizia (1941) Pasaia

  Frankismo garaian ez da goseaz gogoratzen. Errazionamendua zegoen, ogi integrala zen denentzat, ogi zuria eta haragia dirudunentzat. Kontrabandoan erosten zen ogi zuria.

• Tabakoa kontrabandoan

  Iñaki Pascual Erkizia (1941) Pasaia

  Pasaiako portuan ere kontrabandoa egiten zen, batez ere tabakoarekin. Pasai Antxoko zenbait tabernetan ere bai.