Ekonomia gerraostean

• Osabaren etxean kontrabandoa

  Maria Pilar Cia Gaztelu (1938) Tomas Cia Gaztelu (1933) Baztan

  Paketeak eta kutxak gordetzen zituzten aparteko etxe batean.

• Kontrabandorako metodoak

  Maria Pilar Cia Gaztelu (1938) Tomas Cia Gaztelu (1933) Baztan

  Aberatsenak guardiak ziren.

• Kontrabando garaian drogarik ez

  Maria Pilar Cia Gaztelu (1938) Tomas Cia Gaztelu (1933) Baztan

  Drogarik ez zen mugitzen kontrabandoan, produktuak eta dirua soilik. Dirua, berriz, ez zen hain ohikoa.

• Errotara gauez eta beldurrez

  Fermin Belamendia Arrillaga (1929) Andoain

  Gerra ostean, irinaren bila joatea lan zaila zen, errotak itxita egoten baitziren. Errotara gauez joan behar izaten zuten, eta gogoan du bidaia hura egin zuen lehenengo aldia.

• Kontrabandoa eta pikarokeria

  Fermin Belamendia Arrillaga (1929) Andoain

  Gerra ostean, olioaren kontrabandoa zegoen; oso garesti saltzen zen. Kontrabandistek izandako jukutria kontatzen du.

• Kalean baserrian baino are gose gehiago

  Maria Angeles Belamendia Tolosa (1931) Andoain

  Maria Angeles haurtzain ibili zen kaleko etxe batean, eta han baserrian baino gose gehiago pasatzen zutela dio.

• Errazionamendua tabernetan jasotzen zen

  Juanita Gangoiti Etxebarria (1923) Gernika-Lumo

  Gerra ostean bizi ezinik ibili ziren. Aurretik ere ezer askorik ez zeukaten. Errazionamendua tabernetan jasotzen zuten, hilean behin edo. Estraperloan ere saltzen zen baina garesti. Errenteria auzoan ere batzuk estraperloan ibiltzen zirela gogoan dauka.

• Gerraostean goserik ez

  Juanita Gangoiti Etxebarria (1923) Gernika-Lumo

  Estraperloko produktuak errazionamendua banatzen zen tabernetan ere egoten ziren. Taloa, indaba, barazkiak eta frutak etxean beti izaten zituzten. Hirietatik etortzen zitzaizkien etxera irin eske. Beste errotariekin ondo moldatzen zen aita.

• Beizamara irin bila

  Jon Ezeiza Areitioaurtena (1936) Donostia

  Beizamakoa zen aita, eta irin bila joaten ziren. Estraperloa. Aitak maletinean ekartzen zituen babarrunak, arto-irina... Aia egiten zuen, ogia ere bai etxean amak. Sukaldari ona zen.

• Errazionamenduko ogia

  Joxe Mari Zinkunegi Agirre (1932) Julian Zinkunegi Agirre (1930) Lizartza

  Errazionamenduko ogia: beltza, gogorra eta biribila izaten zen. Esnetan txiki-txiki eginda jaten zuten ogia.

• Ogirik ez eta taloa jan behar

  Tomasa Urien Intxausti (1926) Durango

  Goserik ez zuten pasatu baserrian, baina ogirik ezean taloa jaten zuten. Baserritar guztiak garia eta artoa eraman behar izaten zuten Lapikonera, Udalarentzako. Ogia zahiduna bakarrik zegoen.

• Gerraostean errotaria etxera

  Tomasa Urien Intxausti (1926) Durango

  Gerraostean, errotaria etxera joaten zitzaien alea jasotzera. Irina egin eta gero, etxera eramaten zien errotariak berak. Azukre zaku bat ganbaran eduki zutela gogoan du, baita azukre hori koilarakadaka jaten zutela ere.

• Errazionamendu garaia

  Tomasa Urien Intxausti (1926) Durango

  Olio gutxi zuten, baina txerrien koipearekin konpontzen ziren. Alboko osabak asko erretzen zuen, eta ez zuen tabako faltarik izan. Lehengo zaharrek ez omen zuten barazkirik gordinik jaten, entsalada esate baterako.

• Gerra denboran txokolatea erosteko ilaran

  Tomasa Urien Intxausti (1926) Durango

  Gerra denboran ilara luzeak egoten ziren txokolatea egiten zuten dendatan. Barkilloak jaietan egoten ziren, baina dantzan egitea gehiago gustatzen zitzaion barkilloak jatea baino. Musika bandak dantza pieza oso gutxi jotzen omen zituen.

• Emakumeak ez zuten erretzen ezta tabernatan sartu ere

  Mari Ardanza Azkarate (1927) Durango

  Kupoa eman beharrik ez zuten izan. Errazionamendu garaian dendatan zeuden erosteko gauzak. Aita artabizarrak erretzen gogoratzen du Marik. Emakumeek ez zuten erretzen orduan. Ezkondu aurretik ez ziren lagunekin tabernatan sartzen.

• Ura 100 pezetatan olioa zelakoan

  Elisa Kalzada Ugalde (1929) Busturia

  Gerraostean estraperlo asko zegoen. Behin bere ama Atxurin trenaren zain zegoela, andre batek olioa 100 pezetatan saldu zion. Baina etxean konturatu ziren barrukoa ura zela.

• Pakito soinu-jotzailea

  Mahai-ingurua Berastegin () Berastegi

  Pako Olaetxeari buruz (Pakito) hitz egiten dute: txikia, polita, soinu-jotzaile ona, berezko grazia zuena. Haren gurasoak eta anaia nolakoak ziren eta Pakitok gose garaian zer jaten zuen kontatzen dute. Gosea zegoenean, elkarrizketatuek zer jaten zuten aipatzen dute.

• Errotak eta kontrabandoa

  Mahai-ingurua Berastegin () Berastegi

  Batzuek trena kontrabandorako erabiltzen zuten, irinez betetako zakuak bidaltzeko. Izan ere, garai hartan lan gutxi zegoenez, ogia nola edo hala lortu behar izaten zuten. Garai hartan, ez zuten uzten garia errotara eramaten. Aresoko errota ona omen zen. Errotak gaur egun zer egoeratan dauden aipatzen dute.

• Gerra ostean lurren jabe, baina ezin haiek erabili

  Simona Azpiroz Nazabal (1926) Bixente Saizar Ugartemendia (1926) Berastegi

  Aita hil zenean, ama alargun gelditu zen 6 ume txikirekin. Anai-arreba bakoitzak zer egin zuen azaltzen du. Bixente baserrian gelditu zen, baina lurrak maizterrei emanak zizkien. Horregatik, gosea pasatzea ere tokatu zitzaien. Aurrera atera ahal izateko nola moldatu ziren azaltzen dute.

• Umea jaiotakoan, atsolorra

  Dolores Egues Saizar (1928) Lucia Egues Saizar (1925) Berastegi

  Umeren bat jaiotzen zenean amak umea elizara eraman behar izaten zuen, "aurkeztera". Eta handik bueltan bazkaria edo merienda ematen zitzaien senide edo ingurukoei. Atsolorra ("Atso lehorra" izango dela uste dute) deitzen zitzaion. Normalean emakumeak biltzen ziren atsolorrean. Beraien amak seme-alaba guztiekin eman zuen, batekin izan ezik, errazionamendu garaia baitzen. Errazionamendu garaian galdu omen zen atsolorra egiteko ohitura.