Ekonomia gerraostean

  • 808 Goizuetako bidean, Arano

    Joxepa Zabalegi Lazkanotegi (1916) Oiartzun

    Gerraren ondoren, gosea. Goizuetara ogi bila joan izan da. Arano ikusi zutenean Jesu Kristok zer esan zuen gogoratu ziren.

  • 808 Arrandegian lanean

    Joxepa Zabalegi Lazkanotegi (1916) Oiartzun

    Martinmotzeneren ondoan arrandegia zegoen, eta bertan egiten zuen lan. Ahal zutenean arraina lapurtzen zuten. Pasaiatik etortzen zen arraina. Kaxatan txukun-txukun jarri eta Bartzelonara bidaltzen zuten. Gauez egiten zuten lan. Gizonak bezala aritzen ziren. Etxetik kanpo lan asko egina da Joxepa. Artajorran ere aritzen ziren.

  • Gose denborako jakiak

    Antonia Ormaetxea Narbaiza (1927) Ermua

    Garia tostatu, eta hura zen kafea. Morokila, esnea... Behi bat zuten eta errebero epel-epela (esne jaitsi berria) edaten zuten. Arrazionamentu kartila. Baleak diruaren ordez.

  • Udaletxean baserriko gauzak entregatu behar

    Antonia Ormaetxea Narbaiza (1927) Ermua

    Baserritarrak zirenez, gauzak entregatu beharra zuten udaletxean, eta behin ama protestatzera joan zen. Herri-jantokia ere bazen baina eurek ez zuten sarbiderik nazionalistak zirelako. "Tiramotxuak" (tirabirak) izaten ziren.

  • Umeen okerrak

    Antonia Ormaetxea Narbaiza (1927) Ermua

    Okerkeriak egindakoa da: tinbreak eta aldabak jo, eta horrelakoak. Sagar-lapurretan ere ibilia da, baina premiagatik.

  • Erramun Manterola Erakusketak jendearengan izan dezakeen eragina

    Erramun Manterola Galdona (1915) Zumaia

    Erakusketak zertarako balio duen hitz egiten dute. Gazteek ez dute sinesten gerra eta gosea egon zenik. Baina gaurko gazteek prestakuntza hobea dute.

  • Anai-arrebak sakabanatuta jate aldera

    Antonia Ormaetxea Narbaiza (1927) Ermua

    13 urterako amaitu zituen eskolak. Nahiago baserriko lanetan jardun eskolara joan baino. Anai-arreba guztiak batean bestean banatu ziren ogia jan ahal izateko.

  • Kontxa Bikandi Gerraostean gaztainak batzera

    Kontxa Bikandi Basterretxea (1927) Gernika-Lumo

    Laguntza jaso zuten itzuli zirenean baina ez zen asko zazpi senide hazteko. Basora joaten ziren gaztainak batzera eta egosita jaten zituzten gero.

  • Serafin Ruiz Errazionamendua

    Serafin Ruiz Sagasti (1923) Gernika-Lumo

    Errazionamenduko produktuak kanpotik ekartzen zituzten eta banaketa lekuak ezarri zituzten. Bonbardaketa osteko udala Don Sebero Altuberen etxean egon zen. Errekisatu egiten zituzten etxeak.

  • Carmen Larruskain Soroko lanak makinarekin

    Carmen Larruskain Madariaga (1926) Gernika-Lumo

    Soroan egiten zituen lanak kontatzen ditu. Makina ekartzen zuten; aita bizi zen artean egiten zuten eskuz, gero ez. Garia eta artoa anega bat inguru ematen zuten udaletxean. Nebak eramaten zuen.

  • Jose Albiz Gerraosteko murrizketa eta debekuak janariarekin

    Jose Albizu Basterretxea (1930) Gernika-Lumo

    Gerra garaian goserik ez zuten pasatu baina irin eske etortzen zitzaien jendea urrutitik. Txerririk hiltzen ere ez zieten uzten eta garia eta laboreak entregatu egin behar izaten zituzten. Lehengusuaren errotara joaten ziren, denak gauez. Markinatik asto-ilarak etortzen ziren Oizetik behera.

  • Jose Albiz Errazionamendua eta estraperloan ibili beharra

    Jose Albizu Basterretxea (1930) Gernika-Lumo

    Errazionamendurako kartilla edukitzen zuten: olioa, azukrea... hartzen zituzten. Non banatzen zuten kontatzen du. Azokara saltzera joaten ziren baserritarrek hainbat salgai ezkutatu egin behar izaten zituzten, zaindariek ez harrapatzeko.

  • Jose Albiz Aita estraperloan bildotsekin

    Jose Albizu Basterretxea (1930) Gernika-Lumo

    Estraperloan ibiltzen ziren batzuk. Beren aitak bildotsak gauez Bermeora eraman zituela gogoratzen du. Anekdota pare bat kontatzen du.

  • Mateo Malaxetxebarria Zilarrezko txanponekin ogi zuria

    Mateo Malaxetxebarria Lauzirika (1926) Gernika-Lumo

    Gerratik ihesi joan eta itzulitakoan, ogi zuria erosi zuten berak etxera ekarritako zilarrezko txanponekin. Errazionamenduan ogi beltza banatzen zuten orduan.

  • Mateo Malaxetxebarria Etxera itzulitakoan, errazionamendu kartilla

    Mateo Malaxetxebarria Lauzirika (1926) Gernika-Lumo

    San Pedro bezperan iritsi ziren etxera. Errefuxiatuak zirenez, ondo hartzen zituzten udaletxeetan. Idazkari lanetan aritzen zen ezagun batek errazionamenduko kartilla egin zien eta arroza eta lentejak eman zizkieten. Jatorduak nola egiten zituzten kontatzen du.

  • Mateo Malaxetxebarria Errazionamendua umeentzat bakarrik

    Mateo Malaxetxebarria Lauzirika (1926) Gernika-Lumo

    Frankismoan errazionamendua egon zen. Luengo izeneko idazkariak ez zien errazionamendua etxeko denentzat ematen; umeentzat bakarrik, "gorriak" zirelakoan.

  • 292 Ikatzaren garrantzia gerraostean

    Juan Cruz Agirrezabal Zabaleta (1919) Tomasa Bereziartua (1923) Antzuola

    Gerraosteko egoera ekonomikoa Espainian. Dena zegoen faltan eta egurra eta ikatza oso estimatuak ziren. Txondorra egin zuten gerraostean eta orduan gertatutakoa.

  • 292 Ikazkintzaren gorakada gerraostean

    Juan Cruz Agirrezabal Zabaleta (1919) Tomasa Bereziartua (1923) Antzuola

    Gerraosteko egoera, oso latza. Gaztainondo guztiak ihartuta zeuden ordurako eta urte batzuetan egurretan jardun zuten. Txondorrak nola egiten ziren. Urte haietan ikazkintzak gorakada handia izan zuen. Automobiletarako erregairik ez, eta ikatzaren eskaera asko gehitu zen.

  • 292 Industriaren loraldia Antzuolan

    Juan Cruz Agirrezabal Zabaleta (1919) Tomasa Bereziartua (1923) Antzuola

    1946 inguruan egoerak hobera egin zuen eta kanpotik jende asko etorri zen bertara lan egitera. Antzuolan martxan jarri ziren lantegiak gerraostean: Goizper; Elay; Matz-erreka; etab. Gerra aurreko industria. Herriaren nortasuna.

  • 124 Gerraosteko gosetea

    Purita Zabalo Zabalo (1934) Antzuola

    Aitak bazituen terreno batzuk eta, garraiolaria izanik, salmentarako jakiak ekartzen zituen. Horri guztiari esker, Puritaren etxean ez zen gerraosteko gosetea nabaritu. Egoera ez zen izan berdina etxe denetan. Puritak gose denborako pasadizo pare bat kontatzen ditu.