Ekonomia gerraostean

  • Mateo Malaxetxebarria Zilarrezko txanponekin ogi zuria

    Mateo Malaxetxebarria Lauzirika (1926) Gernika-Lumo

    Gerratik ihesi joan eta itzulitakoan, ogi zuria erosi zuten berak etxera ekarritako zilarrezko txanponekin. Errazionamenduan ogi beltza banatzen zuten orduan.

  • Mateo Malaxetxebarria Etxera itzulitakoan, errazionamendu kartilla

    Mateo Malaxetxebarria Lauzirika (1926) Gernika-Lumo

    San Pedro bezperan iritsi ziren etxera. Errefuxiatuak zirenez, ondo hartzen zituzten udaletxeetan. Idazkari lanetan aritzen zen ezagun batek errazionamenduko kartilla egin zien eta arroza eta lentejak eman zizkieten. Jatorduak nola egiten zituzten kontatzen du.

  • Mateo Malaxetxebarria Errazionamendua umeentzat bakarrik

    Mateo Malaxetxebarria Lauzirika (1926) Gernika-Lumo

    Frankismoan errazionamendua egon zen. Luengo izeneko idazkariak ez zien errazionamendua etxeko denentzat ematen; umeentzat bakarrik, "gorriak" zirelakoan.

  • 292 Ikatzaren garrantzia gerraostean

    Juan Cruz Agirrezabal Zabaleta (1919) Tomasa Bereziartua (1923) Antzuola

    Gerraosteko egoera ekonomikoa Espainian. Dena zegoen faltan eta egurra eta ikatza oso estimatuak ziren. Txondorra egin zuten gerraostean eta orduan gertatutakoa.

  • 292 Ikazkintzaren gorakada gerraostean

    Juan Cruz Agirrezabal Zabaleta (1919) Tomasa Bereziartua (1923) Antzuola

    Gerraosteko egoera, oso latza. Gaztainondo guztiak ihartuta zeuden ordurako eta urte batzuetan egurretan jardun zuten. Txondorrak nola egiten ziren. Urte haietan ikazkintzak gorakada handia izan zuen. Automobiletarako erregairik ez, eta ikatzaren eskaera asko gehitu zen.

  • 292 Industriaren loraldia Antzuolan

    Juan Cruz Agirrezabal Zabaleta (1919) Tomasa Bereziartua (1923) Antzuola

    1946 inguruan egoerak hobera egin zuen eta kanpotik jende asko etorri zen bertara lan egitera. Antzuolan martxan jarri ziren lantegiak gerraostean: Goizper; Elay; Matz-erreka; etab. Gerra aurreko industria. Herriaren nortasuna.

  • 124 Gerraosteko gosetea

    Purita Zabalo Zabalo (1934) Antzuola

    Aitak bazituen terreno batzuk eta, garraiolaria izanik, salmentarako jakiak ekartzen zituen. Horri guztiari esker, Puritaren etxean ez zen gerraosteko gosetea nabaritu. Egoera ez zen izan berdina etxe denetan. Puritak gose denborako pasadizo pare bat kontatzen ditu.

  • 104 Errotak itxita gerraostean; guardia zibilekin gertatutakoa

    Ignacio Makazaga Agirre (1925) Zarautz

    Zarautzen baziren bi errota, behintzat: Errotaberri eta Errotazar. Bere aitak eta beste bi lagunek, gauez errotatik zetozela, Guardia Zibilekin izandako pasadizoa.

  • 1286 Gerra denboran, gosea

    Javier Aristi Aizpurua (1930) Zestoa

    Madril hartu zutenean, banderak nola jarri zituzten azaltzen du. Gosea pasa zuten gerraostean, nahiz eta baserritarrek errazagoa zuten jatekoa lortzea.

  • 1415 Kaletarrek baino gose gutxiago izan zuten gerraostean

    Juan Berezibar Ibabe (1930) Arrasate

    Baba gorriak egunero jaten zituzten aste barruan; eta, igandeetan, garbantzuak okela zati batekin. Kalean baino gose gutxiago izan zuten baserrian. Baratzetik lapurtu izan zizkieten barazkiak. Gerragatik etxetik irtenarazi zituztenean, ondo jan zuten.

  • Mari Karmen Ansa Errotak itxita eta babarruna entregatu behar

    Mari Karmen Ansa Zinkunegi (1937) Andoain

    Errotak itxita egon ziren gerraostean. Patata, artoa eta babarruna alhondegira entregatu behar zituzten. Taloak egiten zituzten artoarekin. Baina arto-irina behar. Aranora joan zen aita behin, osabarekin, gauez. Itxita zegoen, baina topatu zuten zabalik zegoen bat.

  • Antonio Zabala Gerraosteko eskasia

    Antonio Zabala Zalakain (1937) Andoain

    Taloa ez du asko maite. Ez da gerrarekin gogoratzen, baina soldaduak egon ei ziren etxean. Gerraosteko eskasia bai, ezagutu zuen. Errotak itxita egon ziren garaian, aitak beste nonbaitetik ekartzen zuen artio-rina. Tren txikian ekartzen zuten batzuek, Leitza aldetik.

  • Antonio Errazkin Eskuzko errota

    Antonio Errazkin Beldarrain (1932) Hernani

    Gerraostean baserrian ez zuten goserik pasatu. Eskuzko errotan xehetzen zuten artoa. Gogorrena txitoentzat eta gozoena jateko. Aia jaten zuten, arto-irina esnetan egosiz eta azukrea gehituz. Gaixotuko ote ziren beldur izaten ziren gurasoak.

  • Maria Jesus Manterola Estraperloko ogia eta olioa eta ganbaran egindako fideoak

    Maria Jesus Manterola Amas (1927) Zumaia

    Bere gizona baserri batean egon zen morroi. Gerraostean, goizean lan egin eta arratsaldean hara, jatekoaren truk lanera. Gosea zegoen. Ogia errazionamenduan zegoenean, beraiek ogi zuria ekartzen zuten Zestoatik eta saldu. Fideoak ere egiten zituzten ganbaran arto-irinarekin eta hura ere saldu. Estraperloko olioa ere ekartzen zien Mutrikuko emakume batek, saltzeko.

  • Salbador Arana Gerraosteko bizimodua

    Salbador Arana Agirre (1928) Astigarraga

    Sei behi inguru zituzten. Lehengo bizimoduari buruzko iritzia. Bere aita txerri hiltzen ibiltzen zen kontrabandoan. Zezina nola egiten zuten kontatzen du. Aranoko errotaraino joaten ziren astoarekin arto-irina egiteko.

  • Gerra garaiko kontuak

    Gregorio Goñi Lazkano (1940) Etxarri Aranatz

    Orduan fiskalia zegoen, eta oso gogorra zen. Beraiek etxean artoa, garia, babarrunak... zituzten. Bere aitona kartzelan egon zen, fiskalian 3.000 kilo gari eskatzen zizkietelako eta beraiek 2.000 kg inguru zituzten bakarrik. Gero, gari eta arto guztia kendu zieten. Kazikismo izugarria egon zen garai hartan. Gipuzkoara asko joaten ziren baserriak hustera. Etxarrik oso fama txarra dauka Goierri inguruan.

  • Errazionamendua

    Gregorio Goñi Lazkano (1940) Etxarri Aranatz

    Errazionamenduan tiket moduko batzuk zituzten janaria erosteko.

  • Estraperloa

    Gregorio Goñi Lazkano (1940) Etxarri Aranatz

    Estraperlo gutxi egon zen inguru horretan. Beraiek goserik ez zuten pasa. Patatak, babarrunak... saltzen zituzten Gipuzkoara. Ez zuten uzten ogia egiteko garia erosten, bere aita Goñira joaten zen irin bila etxean ogia egiteko. Gehien bat Gipuzkoarekin egiten zuten estraperloa, Frantziarekin ez. Guardia zibilak mutil bat tiroz hil zuen bizikletan zaku erdi bat patata zeramalako. Errepidean Guardia Zibila eta Mikeleteak (Gipuzkoako foralak ziren) egoten ziren.

  • Estraperloa

    Manolo Campos Castresana (1935) Etxarri Aranatz

    Estraperloan bizikletarekin joaten ziren Gipuzkoara eta handik ere trenean etortzen ziren janari bila. Gipuzkoan oso gaizki pasa zuten ez zutelako jatekorik, Etxarri inguruan lurrak zeuden, eta janari gehiago zegoen.

  • Gerra garaiko gosea

    Jose Miguel Arbizu Lizarraga (1932) Etxarri Aranatz

    Gerra ondoren, miseria handia pasa zuten. Ogi gosean egon ziren denbora luzean. Bere ama ez zen ongi moldatzen Anttonirekin; jenio handiko emakumea zen.