Ekonomia gerraostean

• Kontrabandoa eta klandestinitatea Hendaian

  Andoni Etxarri (1943) Hendaia

  Kontrabandoan ibilitakoa da txiki-txikitatik eta dirua kontrabandoan nola pasatzen zuen azaltzen du. Hendaian kontrabandoak aukera ematen zuen sos batzuk ateratzeko. Pasaiara oporretara klandestinoki joaten zen, pasaporterik ez baitzuen.

• Salcedo tailerretatik soinekoak egitera Iparraldera

  Andoni Etxarri (1943) Hendaia

  Donostiako Salcedo tailerretik etortzen ziren jostunak Iparraldera soinekoak egitera; joan-etorri ugari egiten zituzten soinekoa bukatu arte. Jostun haiek beren etxetik pasatzen ziren. Behin Gabino jostuna etorri zenekoa kontatzen du.

• Kontrabando garaiko anekdotak eta egoera ekonomikoa

  Andoni Etxarri (1943) Hendaia

  Espainian egoera aldatu zen eta Europar Batasunean sartu zen. Gerraostean batzuek estutasun ekonomiko oso larriak pasa zituzten Hendaia inguruan. Kontrabandoko anekdotak kontatzen ditu.

• Kanpotarrak harrituta Hendaiako kontrabandoarekin

  Andoni Etxarri (1943) Hendaia

  Kanpotarrak zeharo harrituta geratzen ziren Hendaian kontrabando bidez zenbat gauza sartzen zen ikusita.

• Gerraosteko miseria

  Zelestino Segurola Billagarai (1926) Donostia

  Goserik ez zuen pasatu morroi zebilela. Babarruna, baratxuri zopa, sardin zaharrak, ogi zopak... Ez zuten ogirik egiten etxean. Errazionamendu garaian taloak egiten zituen etxekoandreak. Estraperloa.

• Donostiako kofradia, gose urteak asetuz

  Manuel Oliden Kortajarena (1941) Donostia

  40. hamarkadako urteak gose urteak izan ziren. Arrain asko zegoen garai hartan eta jendea arrantzaleei esker bizi zen. Kofradiak gosea kendu omen zion donostiar herriari. Jendea zapiekin gerturatzen zen portura, eta pare bat kilo arrain eramaten zituen etxera. Plastikozko poltsak sortu zituztenean, ordea, 4-5 kilo sartzen zirenez bertan, debekatu egin behar izan zuten kofradian arraina dohan banatzea.

• Arrain saltzaileak

  Manuel Oliden Kortajarena (1941) Donostia

  Emakume asko, kalderak antxoaz bete eta alde zaharreko iskinetan jarri ohi ziren, antxoak saltzen. Baita beste auzoetan ere. Gerraostean ez zegoen dirurik, eta merke saldu ohi zituzten.

• Gerraosteko gosea

  Maria Luisa Jaka Legorburu (1935) Donostia

  Gerra ondoko kontuak. Gose handia zen eta amak ez zion uzten meriendarekin jaisten. Alaba bakarra zen, eta ez zitzaion jatekorik falta. Lizarra ondora joaten zen harri bila, eta artzainak mendira igotzen zituen; gazta ematen zioten eta etxeko txorizoa ere bai. Amak etxean egiten zuen xaboia.

• Ama etxeak garbitzen; gerraosteko miseria

  Mertxe Uranga Uranga (1937) Donostia

  Diru gutxi zuten. Umetan, platanoak erosteko ilaran egoten ziren. Ama portera zen, eta eraikineko garbiketak egiten zituen, baita etxeetakoak ere, bodegan bizitzearen truke. Elizaran moja eskolan ibili zen, eta eskolara joan aurretik errazionamendu bila joaten ziren. Biteri kalean pobreei jaten ematen zieten, eta hara ere joaten ziren.

• Baserritik ekartzen zuten jatekoa

  Mertxe Uranga Uranga (1937) Donostia

  Guraso biak baserritarrak ziren, eta jatekoa ekartzen zuten handik, Azpeitiatik eta Zestoatik. Kontrabandoa zen, eta Urolako trenean ekartzen zuten. Amak trenbidera botatzen zuen paketea, eta bila joaten ziren. Goserik ez zuen pasatu. Inbidia bai, ikaskide batek eramaten zuen ogitartekoari begira.

• Olio botila puskatu zitzaienekoa

  Mertxe Uranga Uranga (1937) Donostia

  Errazionamendua. San Jeronimo kaleko denda batera joaten ziren erostera. Olio botila puskatu zitzaien, eta asko ordaindutakoa zenez, beldurrez joan ziren etxera.

• Gerraostean miseria etorri zen

  Juanita Bidaurre Iraola (1928) Donostia

  Gerraostean miseria zen nagusi, 1941. urtetik aurrera dena zuten errazionamenduan. Gerra aurretik ez zuten falta askorik, baina ez zuten goserik. Sua egiteko ikatza ere ez zen berdina eta gerraostean askotan arazoak zituzten sua egiteko.

• Seietako mezaren ostean haragia hartzeko ilaran

  Juanita Bidaurre Iraola (1928) Donostia

  1941an Ibaetatik Antiguako parrokiara goizeko seietako mezara joaten zen aitarekin batera. Aita handik lantegira joaten zen galdara garbitzera eta Juanita haragia hartzeko ilaran jartzen zen. Dena zegoen errazionamenduan.

• Osaba estraperloan Nafarroara

  Juanita Bidaurre Iraola (1928) Veronica Bidaurre Iraola (1937) Donostia

  Beraien etxeko osaba Lekunberriraino edo Aranora joaten zen gose garaian. Hernanira heltzerakoan, lasaitu egiten zen Guardia Zibilen beldur izaten baitzen. Baba edo beste zer edo zer ekartzen zuen ezkutuan.

• Gurelesa esnea

  Carolina Bikondoa Elizegi (1938) Donostia

  Lekaleak jaten zituzten gehiena. Errazionamendua gogoan du; poltsa hutsa bueltan eramaten zuten berriz. Azukrea eta olioa neurrira erosten zen. Gurelesa esnea saltzen zuten dendan.

• Iluntzean, Nuarbeko errotara

  Maritxu Arzuaga (1925) Azpeitia

  Gerra ondorenean ez zuten goserik pasatu, etxean ogia egiten baitzuten. Beldurrez egoten ziren inork ezin baitzuen irinik egin. Gauetan, Nuarbeko errotara joaten ziren irina lortuko bazuten.

• Azpeitian gosea pasatzetik, Zestoako Torraberri baserrira morroi

  Juan Oiarzabal Abalia (1929) Azpeitia

  Oso bihurria izan zen Juan. Lehen gosea zegoenez, janaria lapurtzen zuen. 7-8 urterekin Zestoako Torraberri baserrira joan zen morroi. Han zer lan egiten zituen azaltzen du.

• Gerrako eta gerra osteko gosea

  Juan Oiarzabal Abalia (1929) Azpeitia

  Azpeitian ez zen txikizio handirik izan bonbak egon ziren arren. Gosea pasa zuten, baina berari soldaduek ematen zioten jaten. Errazionamenduan banaketa nola egiten zen eta zer ematen zuten azaltzen du.

• Estraperloan ibilitakoa

  Juan Oiarzabal Abalia (1929) Azpeitia

  Estraperloan laguntzen ibili zen, eta orduan poliziak konplize zituztela, nola moldatzen ziren azaltzen du.

• Garia eta indabak entregatu behar

  Cipriano Diaz de Mendibil Biteri (1924) Garbiñe Diaz de Mendibil Biteri (1932) Legutio

  Gari gutxi ereiten zuten. Gerraostean, garia eta indaba entregatu behar izaten zuten. Urte batean, gari nahikorik ez etxean eta erosi egin behar izan zuten zegokien kupora iristeko; bestela, isuna jartzen zien.