Ekonomia gerraostean

• Gerraosteko egoera: gosea, baina janaririk ez

  Inaxio Aramendi Telletxea (1928) Astigarraga

  Lan gutxi zegoen gerraostean, baina gosea, aldiz handia. Janaria oso kontrolatuta egoten zen errazionamenduaren bidez. Ogia estraperloan erosi behar izaten zen.

• Aranoko errotara irin bila

  Inaxio Aramendi Telletxea (1928) Astigarraga

  Abere-hiltzea debekaturik zegoen gerraostean, baina etxean txerriak eta hegaztiak izateari esker egin zuten aurrera Inaxiok eta familiak. Artoa ehotzera errotara joan behar izaten zuten, gero taloa egiteko.

• Soldadutzan hildakoak

  Joxe Mari Mitxelena Gelbentzu (1925) Oiartzun

  Burgeten egin zuen soldadutza. Gaizki pasatu zuten. Eskualdeko mutil indartsuenak ere bertan hil ziren. Gero berriro Iruñera itzuli ziren, eta han estraperloan erosten zuten janaria, eta, gutxienez, ez zuten goserik pasatu.

• Irin bila joaten ziren gauez

  Antonio Zubiarrain Otxotorena (1927) Astigarraga

  Irina egiteko errotara joaten ziren, baina gauez, Francoren lege baten ondorioz errota guztiak itxita baitzeuden. Hogei urteko kartzela zigorra zen errotako itxidura hausten zuenarentzat. Nafarroan lehe hori aplikatzen ez zenez, nafarroako errotetara joaten zen jendea, ezkutuan.

• Tren bidezko kontrabandoa

  Antonio Zubiarrain Otxotorena (1927) Astigarraga

  Antonio umea zen kontrabandoa bizi zuenean, baina oroitzen du tren geltokira iritsi baino kilometro bat lehenago janariz beteriko zakuak kanpora botatzen zituztela, trena geltokira iritsi orduko kontrabandoaren arrastorik gera ez zedin. Baserrian bitzeak gosea pasatzetik salbatu zituen, ordea, patata eta haragia behintzat bazituztelako.

• Tabakoa laguntzaren truke

  Antonio Zubiarrain Otxotorena (1927) Astigarraga

  Erretzaile ez zena erretzaile gisa deklaratuta, tabakoarekin kontrabandoa egiten zen.

• Taloa eta ogia

  Manuel Iñarra Lizaratzu (1924) Inaxi Oiartzabal Etxeberria (1929) Oiartzun

  Gorriak ikusia da Inaxiren ama. Gaur egun taloak egiten ezagutu du jende askok. Izan ere, gaztetatik hasi zen Inaxi taloak egiten. Ogia ere izaten zen, errazionamenduan banatzen zutena, baina ez dakit zer baino gogorragoa. Irina Nafarroatik ekarri behar izaten zen.

• Nafarroara irin bila

  Manuel Iñarra Lizaratzu (1924) Inaxi Oiartzabal Etxeberria (1929) Oiartzun

  Manuel gogoratzen da arto irina Nafarroatik ekartzen zutela. Taloa egiteak lan handia zuen, eta hura ere ez zen sobera izaten, irina falta izaten baitzen. Gosea kentzeko, artoa txikitu eta esnearekin egosiz jaten zuten. Ttentteka jarri. Surtan.

• Norberarentzat ez izaki eta entregatu egin behar, gainera

  Arroxa Pikabea Artola (1916) Oiartzun

  Gerraren ondoren, baratzean egiten zenetik zati bat entregatu egin behar izaten zen. Batzuetan ez ziren iristen kopurura eta erosi egin behar izaten zuten gero entregatzeko. Gipuzkoako errotak itxi zirenean, Nafarroara joaten ziren ogi bila, estraperloan. Hika.

• Emakume langilea

  Arroxa Pikabea Artola (1916) Oiartzun

  Errotak Nafarroan ez zeuden itxita, eta Gipuzkoan bai. Arroxak lan klase asko egin behar izan du 11 seme-alaba aurrera ateratzeko. Hika.

• Errazionamenduan emandakoa txahalentzat

  Anjel Alberdi Aldalur (1930) Azpeitia

  Ogirik ez zen izaten garai hartan, taloak jaten zituzten. Errazionamenduan "artokila" ematen zieten, familia handia zirelako, gogor-gogorrak izaten ziren eta aitak txahalak amarengandik apartatzeko erabiltzen zituen.

• Nafarroara, irin bila

  Joxe Pagadizabal Artola (1928) Oiartzun

  Gerraren ondoren, errotak itxi egin zituzten eta Nafarroara joaten ziren irin bila. Bera behin baino gehiagotan joan zen Arantzara.

• Ogia estraperloan

  Anttoni Lujanbio Alberro (1925) Astigarraga

  Ogi gogorra izaten zuten gerra garaian eta amak Anttoni bidaltzen zuen trenean ogi zuria ekar zezan Tolosatik edo Villabonatik, ondoren Astigarragan estraperloan saltzeko. Ezkutuan ekartzen zuen ogia eta karabineroa zaindu behar izaten zuen, ez harrapatzeko.

• Prezio desberdina orduan

  Prudentzio Irazustabarrena Etxeberria (1924) Astigarraga

  Amuarrain eta angula mordoa harrapatzen zituzten. Zigorrak, isunak, eta orokorrean prezioak, oso desberdinak ziren garai batean.

• Labea bai, baina irinik ez

  Erramun Irazu Apezetxea (1926) Oiartzun

  Erramunek ezagutu zuen labea, baina ogia egiten ez. Ilarra eta artoa entregatu behar izaten zen, eta tabernetan ere ez zen izaten ogia; patata egosiak zerbitzatzen zituzten.

• Irinarekin harrapatu eta atxilotu

  Erramun Irazu Apezetxea (1926) Oiartzun

  Auzoko bat Arantzara joaten zen irin bila. Behin guardia zibilek harrapatu zuten eta kartzelara eraman zuten, Lesakara. Tornolatar hura iturendarra zen, eta, sarjentuaren neskamea ere hangoa izaki, hari esker aske utzi zuten. HIKA.

• Ezkondu arte lanean

  Damiana Etxaiz Mujika (1936) Astigarraga

  Lege bat zegoen, ezkondu eta lana utziarazten zuena. Horren truke, ordainsari bat ematen zen.

• Amak ogia ekartzen zuen gona azpian

  Iñaxi Urruzola Aranburu (1925) Astigarraga

  Abere-hiltzea oso ohikoa zen garai batean. Iñaxiren etxean urtero-urtero egiten zen txerri-hilketa, eta zatiak oliotan mantentzen zituzten. Francoren garaian, aldiz, askotan joan zen Iñaxi Hernanira haien errazioaren bila eta esku-hutsik bueltatu.

• Taloa ogiaren ordez

  Iñaxi Urruzola Aranburu (1925) Astigarraga

  Hendaian izaten zen kotrabandoa nagusiki. Etxean azukre faltarik ez du oroitzen Iñaxik, baina bai olio eta ogi falta.

• Gerra ondorengo lan eskasia

  Inaxi Irastortza Artola (1914) Oiartzun

  Gizonak, ahal zuenean, baserritik kanpo ere lan egiten zuen, baina gerra ondoren zaila zen lana harrapatzea. Gero bai, portzelanetan jende asko hasi zen lanean. Gizonak semeak nahi zituen, eta lehendabiziko hirurak neskak atera ziren. Hala ere, neskek lana berdin egiten zuten, segan mutila gogorragoa bazen ere.