Ekonomia gerraostean

• Gerraostean gizartean gertatutako aldaketak

  Evaristo Alberdi Oruesagasti (1926) Maria Mugerza Arregi (1930) Bergara

  Aldaketa izugarria gizarteak. Bizimoduaren ikuspegia. Garia ereiteari noiz eta nola utzi zitzaion. Errazionamentua. Garia, abereak entregatu behar.

• Baserrietako egitura ekonomikoaren aldaketa

  Evaristo Alberdi Oruesagasti (1926) Maria Mugerza Arregi (1930) Bergara

  Pinua noiz hasi zen landatzen inguruan. Egoera ekonomikoa. Baserrietako egitura ekonomikoaren aldaketa. Morroi eta neskameak. Gerraostea; gose garaia. Ondorengo boom industriala.

• Gose garaian herritik baserrietara jende asko joaten zen

  Evaristo Alberdi Oruesagasti (1926) Maria Mugerza Arregi (1930) Bergara

  Neskameak baserrietakoak izaten ziren. Baserrira gose garaian ere jende asko joan zitzaien denboraldi baterako.

• Gari-zorroak errotara; errotariaren jornala

  Evaristo Alberdi Oruesagasti (1926) Maria Mugerza Arregi (1930) Bergara

  Auzoko errotak: Atxuriondo; Bilotegi bolua eta okindegia. Zorroak eraman eta errotariak bere jornala bertatik kentzen zuen, "lakia". Estraperlo garaian "lakia" zenbatekoa izaten zen.

• Errotak itxi egin zituzten gerra ondorengo urteetan; Bergarako irin fabrika

  Evaristo Alberdi Oruesagasti (1926) Maria Mugerza Arregi (1930) Bergara

  Gerra ostean inguruko errotak itxi zituztenean, garia Bergarako irin fabrikara eraman behar izaten zuten. Gurdiarekin joaten ziren, idiekin. Handik urte batzuetara, irin fabrika ere itxi zen.

• Irina

  Lucas Lasa Burumendi (1932) Alegia

  Gosete garaian, bi okindegi ziren Alegiako errotan. Handik gertu kanposantua zegoen. Poliziak estraperloko irina kentzen zien okinei. Irin zakuak ez kentzeko, kanposantuan gorde izan zituztela kontatzen du Lucasek. Nafarroatik ere ekartzen zen irina astoetan, San Migeldik barrena. 1941ean, eta lehenago ere, ogi zuriak duroa balio zuen. Litro olioak, berriz, 20 duro balio zuen, eta, garestia izanagatik ere, inguratzeko zailtasunak izaten ziren.

• Gosea eta errazionamendua

  Lucas Lasa Burumendi (1932) Alegia

  Errazionamenduko ogi beltza. Olioa eta xaboia txekorraren gantzarekin (seboarekin) egiten zen. Dendetara eta ekonomatoetara kartilarekin joan behar izaten zen jakiak eskuratzeko.

• Estraperloa eta ogia

  Lucas Lasa Burumendi (1932) Alegia

  Alegian ogiaren estraperloa egiten zen. Garai hartan bi ogi klase zeuden: "papera bezalako ogi zuria" eta beltza. Aste guztirako egiten zen ogia. "Seiko ogia" esaten zitzaion hiru kiloko ogiari.

• Kaleko bizimodua, gose denboran

  Lucas Lasa Burumendi (1932) Alegia

  Gerra ondorengo bizimoduaz hitz egiten du. Baserrietan ez zen dirurik, baina ez zen jatekorik falta izaten: taloa, esnea, ogia, patata... edukitzen zuten beti. Kaleko jendeak, ordea, ez zuen "ez dirurik ez jatekorik". Igandetan, Lucasen aita batera edo bestera joan izan zen lanera kilo bat irin eta jan truke. Etxean 12 lagun ziren. Jatorduetan zer jan ohi zuten aipatzen du: sardina zaharrak, taloa, sagar errea, esnegaina...

• Txerriak eta oiloak nola hazi

  Lucas Lasa Burumendi (1932) Alegia

  Kaleko etxabe ("bajera") askotan hazten ziren txerriak. Txerriak kalean bertan hiltzen ziren. Txerriak eta oiloak nola hazten zituzten azaltzen du: elikadura, hazteko zenbat denbora behar izaten zen...

• Taberna giroa eta emakumeak

  Lucas Lasa Burumendi (1932) Alegia

  Garai batean, jendeak porroi ardoa hartu eta eserita kontuak esaten egoten zen tabernan, ez zen txikiteorik egiten: "gero hasi zen hori". Herriko bi tabernatan jaten ematen zuten, "baina jateko korrientea". Gose garaian, taberna horietako batera kalean harrapatutako katuak eramaten zituzten, eta han modu onean prestatzen zizkien jateko. Emakumeak ez ziren tabernara sartzen. Zigarroa erretzen ere ez zen emakumerik ikusten. Koinaka, anisa eta ardoa izaten ziren tabernako ohiko kontsumizioak.

• Errazionamendua eta ordaina

  Joxe Mari Ezeiza (1925) Amasa-Villabona

  Familia bakoitzak leku bat zeukan errazionamenduko produktuak erosteko. Artoa eta babarruna eraman behar izaten zuten baserritarrek eta diru pixka bat ematen zieten ordainetan. Kalkuluak nola egiten ziren kontatzen du.

• Herrian sortutako janaria, Alemaniara

  Joxe Mari Ezeiza (1925) Amasa-Villabona

  Dirua zutenek, ez zuten beti ogirik lortzen, irinik ez baitzen. Janaria Alemaniara eramaten zutela esaten zuten.

• Babarruna alondegira

  Joxe Mari Ezeiza (1925) Amasa-Villabona

  Baserritar bakoitzak babarruna alondegira eramaten zuen. Entregatzeko nahikoa ez bazuten, erosi egin behar izaten zuten.

• Errazionamenduarekin negozioa

  Joxe Mari Ezeiza (1925) Amasa-Villabona

  Errazionamendua banatzen zutenek, negozioa egiten zuten. Olioa kontrabandoan saltzen zen. Kafea beste zerbaitekin nahastu eta handik apartatzen zutena, saldu egiten zuten.

• Patata sailera lanera derrigortuta

  Joxe Mari Ezeiza (1925) Amasa-Villabona

  Udaletxeak norbaiten lurretan patata saila egin behar zela erabakitzen bazuen, baserritarrek egun bat debalde lan egin behar izaten zuten eta gainontzeko egunetan jornalarekin aritzen ziren batzuk. Garoa eta otea zegoen lurrak izaten ziren. Gurdi zimaurra eramatera derrigortzen zituzten baserritarrak.

• Errepublika garaiko ogia eta ondorengo gosea

  Joxe Mari Ezeiza (1925) Amasa-Villabona

  Arrautza gutxi izaten zen etxeetan eta saltzeko bat ere ez. Kalean kakauesak jaten zituela jendeak kontatzen du, besterik ez baitzen. Errepublika garaian hiru kiloko ogi zuri-zuria egiten zuten.

• Errazionamenduko ogia eta okindegiak

  Joxe Mari Ezeiza (1925) Amasa-Villabona

  Berrogeita hamargarren hamarkadan erosi ahal izan zuten ogia. Irina etortzen zenean egiten zen ogia errazionamenduan. Orduko okindegiak izendatzen ditu.

• Politikak aitari lana kendu

  Franzisko Sorregieta Anzizar () Amasa-Villabona

  Aita frantziara exiliatu zen. Ondoren Villabonara itzuli eta paper-fabrikan lanean hasi zen. Tolosatik iristen ziren salaketak zirela eta, lanik gabe gelditu zen.

• Lana lortzeko karlista izan behar

  Franzisko Sorregieta Anzizar () Amasa-Villabona

  Subijanak aitari txapela gorria jarri beharko zuela esan zion, lana mantentzeko.