Ekonomia gerraostean

• Gerraosteko errazionamendua eta etxeko gaiak entregatu beharra

  Milagros Ugalde Lezeta (1920) Eskoriatza

  Gerraosteko errazionamendua. Baserritarrei ez zizkieten ematen zenbait elikagai (babarruna, dilistak...). Eta, alderantziz, etxean jasotakoaren zati bat udaletxean entregatu behar izaten zuten: artoa, garia era patata. Gari nahikoa ez eta erosi egin behar batzuetan. Alkate oñatiar bati esker kendu zen garia entregatzearen kontua. Kontrabandoa.

• Estraperloa eta herriari entregatzea

  Antonio Sarasola Imaz (1929) Anoeta

  Txekorra hil ondoren ere saskiak partitzera ere gauez joaten ziren, falangistak enteratu ez zitezen. Abastosekoek etxe guztietan zegoena kontrolatzen zuten. Ogiaren ordez taloa izaten zuten. Txekorra arto artean gordetzen zuten, Zizurkilgo bat bila etorri bitartean. Hainbat produktu entregatu behar izaten ziren.

• Abenturak estraperloan zebilela

  Antonio Sarasola Imaz (1929) Anoeta

  Estraperloaren garaian gauez ibiltzen ziren errota bidean. Alegiara hasieran, Alkizara ondoren, zaldiz joaten ziren. Gau batean gertatutako pasadizoa kontatzen du.

• Guardia zibilengandik ihesi estraperloan

  Antonio Sarasola Imaz (1929) Anoeta

  Gerra ondoren errota Alegian zegoen. Geroago jarri zuten Alkizakoa. Guardia zibilekin ere izan zuen sustoa estraperloan zebilela. Aitak ezin zuen errotara joan, baserriko lanak egin behar zituelako.

• Gauez erosketak eta banaketak egiten

  Antonio Sarasola Imaz (1929) Anoeta

  Irurako okinarengana joaten zen gauez, gari bila. Behin gertatu zitzaion abentura kontatzen du.

• Txerria hiltzen zuten

  Antonio Sarasola Imaz (1929) Anoeta

  Baserrietan, ez zuten goserik pasa. Txerria nola hiltzen zuten. Hil ondoren, sua ematen zioten. Lan horiek ezkututan egin behar izaten ziren.

• Ogi beltza eta arrazionamenduko tortak

  Antonio Sarasola Imaz (1929) Anoeta

  Gerra hasi zenean ogia beltza izaten zen, baina ogia behintzat. Arrazionamendu garaian ogiaren ordez artoz egindako torta batzuk banatzen zituzten. Torta haiek janezinak ziren. Gerora etxeko labean ogia egiten hasi ziren, estraperloan ekarritako irinarekin.

• Janaria, olioa eta estraperloa

  Antonio Sarasola Imaz (1929) Anoeta

  Ohiko janariak zeintzuk izaten ziren. Goserik ez zuten pasa. Olioaren ordez txerriaren manteka aprobetxatzen zuten. Esnegaina ere olio moduan erabiltzen zuten. Estraperloko olioa izugarri garestia zen. Estraperlistak sartutako ziria.

• Aitarekin harremana ona izan zuten

  Antonio Sarasola Imaz (1929) Anoeta

  Aita arotza zen. Etxeko altzairuak berak egin zituen. Aitak Antoniori erremintak uzten zizkion; anaiari, berriz, ez. Estraperloaren garaian aitari laguntzen zion.

• Gerraosteko gosetea

  Jose Agustin Amonarriz Otaegi (1927) Anoeta

  Gerraostea oso gogorra izan zen. Gabezia handia zegoen, eta jendeak gosea pasa zuen. Agustinen etxean babarruna edota taloa izaten zen jateko; olioa izaten zuten faltan. Baserrian ez zuten goserik pasa: "jana kanbiatzeko gogoa" izan zuten, ordea. Gero, etxean txekorrak hiltzen hasi ziren, "jana nondik sortuko". Hildako txekorra auzoan banatzen zuten, eta orduan indartu zirela dio.

• Bidanira errazionamendu bila

  Jose Agustin Amonarriz Otaegi (1927) Anoeta

  Beizaman bizi izan zen denboran, Bidaniko sindikatura joan behar izaten zuten errazionamendu bila. Kuadrilla bat joan ohi zen astoarekin Beizamatik mendiz mendi.

• "Fiskaleikoen" beldurrez

  Jose Agustin Amonarriz Otaegi (1927) Anoeta

  Gerraostean, beldur handia izaten zen "fiskaleikoak" ibiltzen zirelako garia konfiskatzen. Beizaman gari asko egiten zuten, eta garia zakuetan sartu eta belar-ondoan gorde zutenekoak kontatzen du.

• Aldian-aldian, ogi bat etxera eraman

  Jose Agustin Amonarriz Otaegi (1927) Anoeta

  Beizamatik Anoetara joaten zen bakoitzean ogi bat eramaten zuen etxerako. Ogi handi bat eramaten omen zuen, eta etxean estimazio handia izaten zuen.

• Soldadutzan ardoa eta kakahueteak

  2016 Adineko anoetarren testigantzak () Anoeta

  Antonio Kortajarena: Soldadutzan gosea pasa zuen. Ilara egiten zuten ardoa eta kakahueteak jateko

• Errazionamenduan azukrerik ez

  2016 Adineko anoetarren testigantzak () Anoeta

  Pilar Gorostegi: Errazionamendua Zizurkilen ematen zieten. Behin azukrerik ez zioten eman, eta hurrengo egunean eman eta kendu egin zien.

• Bizikleta estraperloan

  2018 Adineko Anoetarren testigantzak () Anoeta

  Joxe Iturzaetak estraperloko olioa nola lortzen zuen kontatzen du. Aitak erosi zion bizikletaz babak estraperloan ekartzera ere makina bat buelta eman zituela dauka gogoan.

• Umetatik etxeko lanetan lagun behar

  Maria Jose Abarrategi Irasuegi (1936) Aramaio

  Etxeko lanetan lagundu behar izaten zuen. Aitak irakatsi zion dakien eskola apurra. Garitan ordaintzen zuten errenta; etxerako ez zitzaien garirik geratzen. Artoa joan ohi zuten; arto zopak, morokila... Errazionamenduko ogi beltza ere jaten zuten.

• Igandetan, opil bana

  Maria Luisa Etxebarria Elorza (1932) Aramaio

  Errazionamendu garaiko oroitzapenak. Gurdian eramaten zituen aitak entregatu beharreko gari zakuak. Lur onak zituzten garaia lantzeko, eta nahiz eta entregatu behar izan, gari nahikoa izaten zuten etxerako. Igandetan, meza ondorenean senitarteko okin batengana joaten ziren, eta hark opil bana ematen zien. Okinak Mario Irure zuen izena.

• Gerra garaian estraperloari esker zapatak egiten

  Margarita Arana Urzelai (1925) Aramaio

  Gerra garaian Margaritaren aita nola konpontzen zen estraperloari esker zapatak egiteko.

• Abadeari garia, egurra... eman behar

  Julio Aspe Beitia (1928) Aramaio

  Gerraostean, abadeari garia entregatu behar izaten zioten. Gero, jasotako garaia saldu egiten zuen abadeak. Egurra eta oilasko parea ere eraman behar izaten zitzaion abadeari. Guardia zibilei buruz ere hitz egiten dute.