Ekonomia gerraostean

• Elantxoben bagenuen zer jan

  Luzia Altonaga Zallo (1925) Bermeo

  Elantxoben ezagunak aurkitu zituzten; amak bazuen diru apur bat janaria lortzeko. Bermeon handik, hortik eta hemendik, aurkitzen zuten zer jan; errazionamendua aurkitu zuten.

• Errazionamendua

  Luzia Altonaga Zallo (1925) Bermeo

  Errazionamendua udalak antolatzen zuen. Paperen bitartez egiten zuten erosketa. Taloak egiteko irina erostera errotara joaten zen.

• Estraperloa

  Luzia Altonaga Zallo (1925) Bermeo

  Ontzi handiek itsasoen harrapatutakoa gorde, eta hura erosten zuten emakumeek.

• Bihozbera zen aita

  Luzia Altonaga Zallo (1925) Bermeo

  Aita oso bihozbera zen. Hainbat ume goseturen ama bati egunero ematen zion arraina hiztunaren aitak.

• Errazionamendu txartelak gerraostean

  Felix Arroitajauregi Altuna (1940) Eibar

  Gerra bukatu zenean jaio zen Felix. Etxean ez zuten goserik pasa, aita frankista zelako eta errazionamenduko txartel gehiago zituztelako.

• Gose handia pasa zuten

  Pepi Astigarraga Urkola (1932) Lasarte-Oria

  Gose handia pasa zuten gerraostean. Estraperloan ekartzen ziren hainbat gai, baina dirua behar haiek erosteko. Amak ekarritako ogi gogorra urarekin biguntzen zuten. Errazionamenduko txartelarekin joaten zen jateko bila, baina askotan jada gastatuta zegoela esaten zioten eta, azkenean, gurasoak joaten ziren.

• Gerraostean ogia etxean egiten zuten

  Miren Zumeta Egia (1936) Lasarte-Oria

  Gerra sasoian Usurbilen geratu ziren. Gerraosteko errazionamendua. Kartillarekin dendara, "traperia"ra. Ogi zuririk ez zen izaten, baina beraiek etxean egiten zuten. Usurbilen bizi zirenean, okindegi bat zuten azpian eta han ikasi zuen amak. Ama baserrira joaten zen laguntzera eta handik jatekoa ekartzen zuen. Babarruna egunero.

• Gerra garaian zer jaten zen

  Petra Aguirregomezcorta (1926) Pedro Egiguren Larrañaga (1927) Eibar

  Umetan eta gaztetak ez zituzten dilista edo "lentejak" jaten. Gerra garaian, batata edo "boniatua" jaten zuten patataren ordez. Baba beltzak, zuriak eta gorriak jaten zituzten. Baserrietan kalean baino gose gutxiago pasatu zen. Kaleko jendia, ogia eta babarrunak jatera joaten ziren baserrietara.

• Nafarroara patata bila

  Felix Eskisabel Zurutuza (1929) Ataun

  Gerra bukatutakoan, gosea etorri zen. Nafarroara joan behar izaten zuten patata bila; Felix behin hara joaten zen gizon batekin joan zen, eta 40 kilo patata ekarri zituen lehenengo bidaian. Bigarren bidaian, abentura handiak pasa zituen.

• Etxean egiten zuen ogia, errazionamendukoa ez zelako jateko modukoa

  Joxe Mari Iraola Zabalo (1920) Anoeta

  Errazionamenduan banatzen zuten ogi beltza ez zegoen jaterik. Berak etxean egiten zuen ogia, beraientzat eta aldamenekoentzat. Gerra sasoian hasi ziren garia egiten, ogia ahitu zenean. Gero errotak itxi zituzten.

• Errazionamendu sasoian, esandakoa entregatu behar

  Joxe Mari Iraola Zabalo (1920) Anoeta

  Errazionamendu sasoian, esaten zieten kopurua entregatzen zuten (babarruna, artoa...). Udaletxean bertan pisatzen zituzten. Beraiek ez zuten goserik pasa, baina kalean bai.

• Baserrian goserik ez; elikagaiak entregatzera Anoetara

  Joxe Mari Iraola Zabalo (1920) Anoeta

  Baserrian aukerarik ez, baina beti egoten zen zerbait jateko. Etxeko gaiak entregatu behar izaten zituzten Anoetan. Anoetara ez zegoen biderik eta zuzenean jaisten ziren Elormenditik.

• Patata bila joateko abenturak

  Felix Eskisabel Zurutuza (1929) Ataun

  17-18 urte zituela, fabrikan zebilen lanean. Larunbaterako plana egin zuten lankide batek eta berak, patata bila joateko Nafarroara. Harako bidean, guardia zibilekin topo egin, eta ez zieten oztoporik jarri aurrera jarraitzeko; bueltakoan, beste guardia zibil batzuk zeuden bidean, eta esperientzia ez zen hain goxoa eta xamurra izan. Orduko abenturak kontatzen ditu.

• Estraperloa egitea errazena...

  Felix Eskisabel Zurutuza (1929) Ataun

  Nafarroara patata bila joaten zirenean, guardia zibilen beldur egoten ziren. Estraperloan asko ibiltzen zirenek ez zuten arazorik izaten jeneroa sartzeko, eskupekoei esker; bizikletan joaten zirenek, ordea, bai.

• Gerra osteko urte miserableak

  Felix Eskisabel Zurutuza (1929) Ataun

  Urte miserableak pasa zituzten gerra ostean. Errotak itxita egoten ziren, eta ezin izaten zuten irina lortu. Taloari esker, ez zuten gose handirik pasa etxean. Errotan ezkutuan ehotzen zuten garia. Orduko errotei buruz hitz egiten du.

• Olioaren ordez, seboa (ahal zenean)

  Felix Eskisabel Zurutuza (1929) Ataun

  Gerra ostean, olioarekin arazoak izan zituzten, litroak 100 pezeta balio zuen. Olioaren ordez, seboa erabiltzen zuten, ahal zutenetan behintzat. Etxean txerri bat hiltzen zuten urtean; eta, Eguberrietan, ardi bat.

• 1950. urtera bitarteko gosea

  Felix Eskisabel Zurutuza (1929) Ataun

  1950. urtera arte gaizki pasa zuten janariarengatik; baina, gerora, egoera hobetu egin zen. Emaztearen bi izeba Kordoban bizi ziren ezkonduta. Haien etxean ez omen zen olio faltarik izaten.

• Goserik ez baina oso pobre

  Luisa Dorronsoro Aierbe (1931) Ataun

  Gose-goserik ez zuten pasatu, baina miserian hazi zen jende asko. Kalean miseria handiagoa baserrian baino. Txahalak, txerriak, sagarra, gaztaina... bazen baserrian. Baina ez irrati eta ez ezer.

• Lazkaoko jendea Ataunera gose denboran

  Luisa Dorronsoro Aierbe (1931) Ataun

  Lazkaoko jende asko egon zen Ataungo baserrietan gose denboran. Gero, lantegiak indartzen hasi zirenean, lehengo pobreak asko itxuratu ziren.

• Esker txarreko kaleko jendea

  Luisa Dorronsoro Aierbe (1931) Ataun

  Kaleko jendea gaztaina biltzen ibiltzen zen beharrak eraginda. Baratze mutur bat ere ematen zitzaien lantzeko. Gero, indartu eta alde egin zutenean askok ez omen zuten diosalik ere egiten.