Ekonomia gerraostean

• Gosete handia

  Bixente Azkarate Zabarte (1933) Arrasate

  Gerraostean, gose handia pasatu zuten Bixenteren etxean. Hasieran, dirua egon arren ez zegoen jatekorik; eta, gero, jeneroa iritsi zen, baina dirua falta zen. Errazionamenduko ogia nolakoa izaten zen eta "Jesus katilu" zeri esaten zioten kontatzen du.

• Esne partitzea, errazionamendua eta nazionalak

  Jerardo Mondragon Garai (1927) Arrasate

  San Viator eskolara joaten zeneko kontuak. Uribarrin nazionalek egindako parapeta bat zegoen. Goizetan, auzoko abadeari meza laguntzen ibiltzen. Etxera joan, eta zer "armozatzen" zuen kontatzen du. Esnea hartu eta kalerakoan, lau-bost bezerori banatzen zien esnea. Segidan, eskolara joaten zen. Eskolatik irtendakoan, errazionamenduko jakiak hartzera joaten zen. Jenaroren etxea esaten zioten eraikinean nazionalek kuartela eduki zuten. Marmitekin etxera zihoala, kuartelean sarrarazi zutenekoa kontatzen du.

• Kupoa eta estraperloa

  Jerardo Mondragon Garai (1927) Arrasate

  Baserrian ez zuten uzta handia biltzen, eta bildutako dena kupoan entregatu behar izaten zuten. Zenbaitetan, ez ziren iristen kupoa osatzera. 14 urte zituela Bedoñatik Ozaetara (Araba) oinez joan zen lehengusua eta asto parea hartuta patata eta gari bila. Estraperloa.

• Estraperloko ibilerak

  Jerardo Mondragon Garai (1927) Arrasate

  Bedoñan egon ziren denboran, lehengusuarekin joaten zen Arabara estraperloan jeneroa ekartzera. Lehengusuak ondo ezagutzen zituen inguruko bideak. Mendiko ibilerak: ordu asko oinez eta lorik egin gabe.

• Garia entregatzea

  Matias Sagasta Elorza (1920) Arrasate

  50 kilo gari entregatu behar izaten zuten udaletxean.

• Koartelean janariak elkar-trukatzen

  Irene Ezpeleta Urkia (1935) Arrasate

  Arroza, garbantzuak, azukrea... dendan topatzea ez zen erreza. Amak, guardia zibilaren koartelean esnea banatzen zuen eta han zegoen emakumearekin trukea egiten zuen: baserriko produktuak errekisatutako gauzengatik (arroza, azukrea...). Marmitan ezkutatzen zituzten elikagaiak.

• Errazionamendua gogoratzen du

  Mertxe Bilbao Bilbao (1929) Erandio

  Gerra osteko oroitzapena du: errazionamendua; baina hala zelakoan onartzen zuten. Kartilla eraman dendara eta ematen zuten olio edo azukre errazioa.

• Gose denborako kontuak

  Patxi Bengoa Sagasta (1932) Arrasate

  Fagorren jardun zuen lanean jubilatu arte. Etxean sei senide bizi ziren. Gerra ostean Arrasateko alondegira eramaten zuten eman beharreko gari kuota. Gose denboran etxean ez zuten goserik izan, baina kaleko jende asko etortzen zen jateko eske.

• Gerraostean, asko fraide eta apaiz

  Emilio Lizeaga Aranburu (1936) Hernani

  Gerraostean ez zuen goserik pasatu. Aitak umeentzat gordetzen zuen falta bazen. Maistra izeba zen eta bazituen hiru seme fraide. Inguruan asko joan ziren fraide eta apaiz, bizimodua ateratzearren.

• Menditik egurra ekartzeko zailtasunak

  Libe Garbizu Irazu (1936) Pasaia

  Egurra ekartzen zuten menditik sukalderako. Arazoak izaten zituzten basozainekin. Anekdota bat kontatzen du. Arbola gainetara igotzen ziren eta pinaburuak jasotzen zituzten.

• Anaia txirlak biltzen

  Libe Garbizu Irazu (1936) Pasaia

  Kamamila bila ez zen joaten, baina txirla bila bai. Tomate potoak itsasora botatzen zituzten eta halakoak txirlaz bete eta etxera ekartzen zituen anaiak. Aitzurrarekin ateratzen zituen.

• Gerra garaian Portugaletera

  Iñaki Goikoetxea Sorondo (1933) Pasaia

  Gerraontzi bihurtu ziren arrantzaontzi batzuk. Portugaletera joan ziren ihesi, gerra garaian. Errazionamientua: ogirik ez; Hendaiatik ekartzen zuten, estraperloko ogia.

• Umetan, enkarguak azukrearen truke

  Libe Garbizu Irazu (1936) Pasaia

  Errazionamenduko kamioian etorri eta banaketa egiten zuenari laguntzen aritzen ziren umeak, eta azukre pixka bat edo zerbait ematen zien. Enkarguak ere egiten zituzten eta azukrea ematen zieten trukean, txoko batean jateko.

• Txokolatea, ogi horia eta kokoa

  Libe Garbizu Irazu (1936) Pasaia

  Errazionamenduak ekartzen zien txokolatea. Oso gutxika jaten zuten. Ogia hori-horia ematen zieten. Ama asko argaldu zen, umeei jaten emateagatik. Egur bila joaten ziren mendira, aizkora hartuta. Merkatariek ekarritako kokoa oso gustura jaten zuen.

• Belaontzitik erorirako ikatza biltzen

  Libe Garbizu Irazu (1936) Pasaia

  Beraiek ez ziren ikatza biltzera joaten. Pontona izeneko belaontzi handi batetik erortzen zen ikatza biltzen zuten batzuek.

• Gerraostean, hutsetik hasi behar

  Rosa Sistiaga Iparragirre (1950) Pasaia

  Amonaren ahizpa batek amonaren etxeko gauza batzuk gorde ahal izan zituen baina gainontzekoa lapurtu egin zioten amonari. Aitonaren familiakoen zelaian baratzea egin zuen amonak. Sagarrak lapurtu egiten zizkietenez, behar baino lehenago bildu eta ohe azpian izaten zituzten.

• Olioa depositutik beteta; janari soberakinak txerrientzat

  Rosa Sistiaga Iparragirre (1950) Pasaia

  Rosa ume zela, olioa depositu batean izaten zuten dendan eta botila betetzen zieten. Gauzak paperean bilduta ematen zizkieten dendan. Janari soberakinak txerriendako izaten ziren eta baserritarrek biltzen zituzten. Arrainen hezurrak sutara botatzen zituzten.

• Errazionamenduko haragia jasotzeko ilara

  Matilde Gereñu Elorza (1925) Segura

  Gerra bukatu zenean, gosea etorri zen. Errazionamenduko ogia gogoan du. Etxeko ogi-taloa nahiago izaten zuten orduan. Haragia jateko, larunbat goizean jaisten ziren herrira haragi bila; inguruan bizi zen lagun batekin batera herrira joateko, seinalea izaten zuen. Herrira iristen zirenerako, ilara egoten zen haragia jasotzeko.

• Errazionamenduko elikagaien erabilera

  Matilde Gereñu Elorza (1925) Segura

  Gerraostean, ilara egin behar izaten zuten harakindegiaren aurrean, libra bat haragi jasotzeko. Haragi hura egosi egiten zuten, harekin salda egin, eta tomatearekin jateko. Errazionamenduan ematen zituzten elikagaiak aipatzen ditu.

• Mutrikutik Azpeitiara jatetxerako janari bila

  Benedikta Olazabal Bastida (1921) Mutriku

  Jatetxerako janaria lortzeko, Benediktaren ama asteartero Azpeitiako azokara joaten zen. Trenean eramaten zuen Mutrikura, ezkutuan. Barrenkalean autobusak gelditzen ziren.