Ekonomia gerraostean

• Garia egiteari utzi zitzaionekoa

  Beñardo Irastortza Amiano (1928) Irun

  Beñardok oso ume zela ezagutu zuen garia etxean. Garia egiteari utzi egin zitzaion, txoriek jan egiten baitzuten. Beñardok ez zuen ikusi izan nola lantzen zuten garia. Gerra aurretik ogi nahikoa zegoen, gerora gerrak ekarri zuen eskasia.

• Baserritarrei burla, baina gose garaian zer?

  Beñardo Irastortza Amiano (1928) Irun

  Gerra aurretik baserritarrei burla egiten zieten baserritar izateagatik; baina gerra ostean ez zegoen burlarik, baserritarrek behintzat jatekoa bai baitzuten orduan. Ika-mikak izaten zituzten kaletar erdaldunekin. Eskolan gaztelaniaz ikasten zuten; maisu erdalduna zuten, ona baina zorrotza. Gerra etorri zenean, ezin izan zuten eskolara joan; baina gerra bukatutakoan Irunen aritu zen ikasten La Sallen.

• Gerraostean emakumeek zerbitzu soziala egin beharra

  Miren Azkarate Villar (1955) Donostia

  Gerraostean emakumeek zerbitzu soziala egin behar izaten zuten. 'La gota de leche' izeneko proiektua haurtzaindegi moduko bat zen eta Mirenek bertan egin zuen zerbitzu soziala, ume txikiak zaintzen. Josten eta umeentzako arropatxoak egiten ikasi behar izaten zuten.

• Baserriko lanak eta estraperloa

  Bittori Zubeldia Garmendia (1926) Baliarrain

  Baserriko lanak: itulan ibili, baratzean jorran, abereekin... Anaia arduratzen zen herriko baserri guztietako txerri-hilketaz. Goserik ez zuten pasa. Baserri batzuk gerraostean, estraperloari esker, negozioa egin zutela kontatzen du.

• Gariaren inguruko lanak

  Hilario Garmendia Garmendia (1932) Baliarrain

  Garia erein eta, heldu artean, bakean utzi behar omen zaio. Artoak aldiz, lan handiagoa ematen zuela kontatzen du. Irina nola egiten zuten. Irina eta babarruna garo pilan zuloa egin eta ezkutatuta izaten omen zuten.

• Errazionamendua eta baserriko esnea

  Migel Alkaraz Luzuriaga (1942) Pasaia

  Eskolan esne-hautsa ematen zieten eta janari lata batzuk ere bai, kartilla batekin. Elizan edo eskoletan paperak ematen zizkieten eta gero dendan eskuratzen zituzten salgaiak. Baserritar bat esnea ekartzen hasi zenekoa gogoan dauka. Esne-gaina azukrearekin meriendatzen zuen.

• Estraperloan Arabara

  Kontxita Fernandez de Arroiabe Pagoaga (1921) Eskoriatza

  Arabara joaten ziren jenero bila. Normalean ganaduarekin joaten ziren mendiz. Bertan gertatutako istorio bat kontatzen du. Gauez joan behar izaten ziren inongo argitasunik gabe. Inoiz ez zuten arazorik izan soldaduekin-eta denda zutenez ezagutu egiten zutelako. Trenez ere biltzen ziren.

• Estraperlokoa dendan saltzeko

  Kontxita Fernandez de Arroiabe Pagoaga (1921) Eskoriatza

  Beraien etxea taberna, jatetxea eta denda zen. Dezente saltzen zutela dio. Gerra aurreko denda zen. Gerra ostean estraperloko gauzak ere saltzen zituzten denda. Berak 16 urte zituela bere mutil-laguna gerran zebilen, eta hari saldu zizkion 3 kilo baba 18 pezetaren truke.

• Gerra garaian errotak itxita

  Kontxita Fernandez de Arroiabe Pagoaga (1921) Eskoriatza

  Artoa zuten etxean. Gerra denboran errotak itxita egon zirenez talok egiten zituzten. Beraien aitak Gasteiztik ekarri zuen makina bat irina egiteko estraperloan.

• Estraperloa Arabatik

  Pako Fernandez de Arroiabe Pagoaga (1923) Eskoriatza

  Arabatik garia ekartzen zuen, estraperlo garaian. Lehenengo astoarekin eta gero motoarekin ere bai. Basorik baso, Gatzagatik. Bergarako batzuk nola harrapatu zituzten, berak saldutako gariarekin. Guardia zibilen kontrolak.

• Estraperloan beste batzuk ere

  Pako Fernandez de Arroiabe Pagoaga (1923) Eskoriatza

  Jendea ere ekartzen zuen Arabatik, ohol batzuk jarrita, furgonetan. Arabako mugan, miñoi batek esan ziona. Miñoia bera ere estraperloan ibiltzen zen. Tabernan egoten ziren.

• Gasolina kupoa

  Pako Fernandez de Arroiabe Pagoaga (1923) Eskoriatza

  Gasolinarekin zeuden arazoak. Taxilariek kupoa zuten. Gasolina kupoa erakusten du, 1950ekoa.

• Gerraoasteko errazionamendua; horman zuloa, uzta gordetzeko

  Maria Iztueta Altuna (1931) Baliarrain

  Gerraosteko errazionamendua; ogi beltza, "boniatoak", gogortutako olioa... Osaba alondegian egoten zen eta haren bitartez lortzen zuen amak olioa. Jendea errotara gauez joaten zen. Etxean zuloa egin zuten horman, uzta gordetzeko, etxea miatzera etortzen ziren eta. Estutasunak pasatzen zituzten.

• Ogia, etxean egindakoa

  Rufina Oiarbide Garmendia (1924) Baliarrain

  Ogi ona egiten zuten etxean. Etxeko garia Ordiziara eramaten zuten errotara. Legamia kanpotik ekartzen zen astean behin. Ogi zati bat gorde egiten zen, hurrengo egin behar zenean, hari nahasteko. Ekonomikan egiten zuten ogia. Errazionamendu sasoian ogi beltz-beltza ematen zieten.

• Kontrabandoan Mateo astoa laguntzaile

  Jesus Fernandez de Arroiabe Pagoaga (1934) Eskoriatza

  Garia Ozaetatik ekartzen zuen Mateo astoak. Bertan kargatu eta menditik astoa etxera joaten zen bakarrik, eta anaia bizikletan errepidetik. Beraiek jakiten zuten anaia noiz zetorren baina baita Guardia Zibilek ere. Egun batean etxeko tabernan egon ziren Guardia Zibilak zain, baina beraiek ikusi barik, astoak zekarren garia batu eta Guardia Zibilak astoa deskargatuta ikusi zutenean harritu egin ziren.

• Ulertzen ez zituzten mehatxuak jasotzen zituztenumetan

  Mertxe Bilbao Bilbao (1929) Erandio

  Errazionamenduan zeuden olioa, azukrea eta tabakoa. Gerra garaian, dendara joaten zirenean, umeak izan arren mehatxatu egiten zituzten euskaldunak izateagatik. Ez ziren politikan sartzen gurasoak.

• Gerraostean etxeko gaiak kentzeko beldurrez

  Fernando Aranbarri Oiartzabal (1947) Azkoitia

  Amak esaten zuen gerra garaia baino txarragoa izan zela gerraostea. Gose sasoia izan zen. Beraiek ez zuten garirik hartzen, baina baserritarrek lagundu egiten zieten, bizikletak han uztearen truke. Amari entzun izan zion gerraostean gari-zakua hartu eta mendialdera joan izan zirela aita eta biak, zakua han lurperatzeko, inork kendu ez ziezaien.

• Gerra ostean, udaletxera entregatu behar

  Patxi Etxeberria Zubiria (1930) Orio

  Gerra ostean, ogia jan nahi eta ezin; beste gauza asko ere bai. Udaletxera hainbeste entregatu behar izaten zuten, izan ala ez izan; artoa, baba, garia eta patata. Eraman egin behar izaten zuten bertaraino.

• Arrantzaleek arraina debalde

  Patxi Etxeberria Zubiria (1930) Orio

  Arrantzaleek asko eman izan dute beti. Baina, batzuetan haiek ere gutxi hartzen zuten eta ez zuten banatzekorik izaten. Orion lantegirik apenas zegoen.

• "Auxilio social"era jaten

  Jesus Ugartemendia Learreta (1929) Mundaka

  Gerratean "auxilio social"era joaten ziren jaten eta non zegoen azaltzen du. Gaztetxoak eta zaharragoak ere joaten ziren. Bertan laguntzen egoten ziren emakumezkoak herriko falangistak izaten ziren, zelan janzten ziren dakar gogora.