Ekonomia gerraostean

• Gerraostean, asko fraide eta apaiz

  Emilio Lizeaga Aranburu (1936) Hernani

  Gerraostean ez zuen goserik pasatu. Aitak umeentzat gordetzen zuen falta bazen. Maistra izeba zen eta bazituen hiru seme fraide. Inguruan asko joan ziren fraide eta apaiz, bizimodua ateratzearren.

• Menditik egurra ekartzeko zailtasunak

  Libe Garbizu Irazu (1936) Pasaia

  Egurra ekartzen zuten menditik sukalderako. Arazoak izaten zituzten basozainekin. Anekdota bat kontatzen du. Arbola gainetara igotzen ziren eta pinaburuak jasotzen zituzten.

• Anaia txirlak biltzen

  Libe Garbizu Irazu (1936) Pasaia

  Kamamila bila ez zen joaten, baina txirla bila bai. Tomate potoak itsasora botatzen zituzten eta halakoak txirlaz bete eta etxera ekartzen zituen anaiak. Aitzurrarekin ateratzen zituen.

• Gerra garaian Portugaletera

  Iñaki Goikoetxea Sorondo (1933) Pasaia

  Gerraontzi bihurtu ziren arrantzaontzi batzuk. Portugaletera joan ziren ihesi, gerra garaian. Errazionamientua: ogirik ez; Hendaiatik ekartzen zuten, estraperloko ogia.

• Umetan, enkarguak azukrearen truke

  Libe Garbizu Irazu (1936) Pasaia

  Errazionamenduko kamioian etorri eta banaketa egiten zuenari laguntzen aritzen ziren umeak, eta azukre pixka bat edo zerbait ematen zien. Enkarguak ere egiten zituzten eta azukrea ematen zieten trukean, txoko batean jateko.

• Txokolatea, ogi horia eta kokoa

  Libe Garbizu Irazu (1936) Pasaia

  Errazionamenduak ekartzen zien txokolatea. Oso gutxika jaten zuten. Ogia hori-horia ematen zieten. Ama asko argaldu zen, umeei jaten emateagatik. Egur bila joaten ziren mendira, aizkora hartuta. Merkatariek ekarritako kokoa oso gustura jaten zuen.

• Belaontzitik erorirako ikatza biltzen

  Libe Garbizu Irazu (1936) Pasaia

  Beraiek ez ziren ikatza biltzera joaten. Pontona izeneko belaontzi handi batetik erortzen zen ikatza biltzen zuten batzuek.

• Gerraostean, hutsetik hasi behar

  Rosa Sistiaga Iparragirre (1950) Pasaia

  Amonaren ahizpa batek amonaren etxeko gauza batzuk gorde ahal izan zituen baina gainontzekoa lapurtu egin zioten amonari. Aitonaren familiakoen zelaian baratzea egin zuen amonak. Sagarrak lapurtu egiten zizkietenez, behar baino lehenago bildu eta ohe azpian izaten zituzten.

• Olioa depositutik beteta; janari soberakinak txerrientzat

  Rosa Sistiaga Iparragirre (1950) Pasaia

  Rosa ume zela, olioa depositu batean izaten zuten dendan eta botila betetzen zieten. Gauzak paperean bilduta ematen zizkieten dendan. Janari soberakinak txerriendako izaten ziren eta baserritarrek biltzen zituzten. Arrainen hezurrak sutara botatzen zituzten.

• Errazionamenduko haragia jasotzeko ilara

  Matilde Gereñu Elorza (1925) Segura

  Gerra bukatu zenean, gosea etorri zen. Errazionamenduko ogia gogoan du. Etxeko ogi-taloa nahiago izaten zuten orduan. Haragia jateko, larunbat goizean jaisten ziren herrira haragi bila; inguruan bizi zen lagun batekin batera herrira joateko, seinalea izaten zuen. Herrira iristen zirenerako, ilara egoten zen haragia jasotzeko.

• Errazionamenduko elikagaien erabilera

  Matilde Gereñu Elorza (1925) Segura

  Gerraostean, ilara egin behar izaten zuten harakindegiaren aurrean, libra bat haragi jasotzeko. Haragi hura egosi egiten zuten, harekin salda egin, eta tomatearekin jateko. Errazionamenduan ematen zituzten elikagaiak aipatzen ditu.

• Mutrikutik Azpeitiara jatetxerako janari bila

  Benedikta Olazabal Bastida (1921) Mutriku

  Jatetxerako janaria lortzeko, Benediktaren ama asteartero Azpeitiako azokara joaten zen. Trenean eramaten zuen Mutrikura, ezkutuan. Barrenkalean autobusak gelditzen ziren.

• Basoko lana, gogorra: gau eta egun bertan

  Joxe Manuel Apalategi Tolosa (1927) Ataun

  Basoan "lantegian" lanean jarduten zutenean, txabola egin eta bertan lo egiten zuten. Sukaldaria edo "arrantxeroa" izaten zuten. Lan gogorra zen basokoa. Soldata. Gerraostean, errazionamendu sasoian, ardoa errazionamenduan eta ogi eskasia ere egon zen. Babarekin bakarrik pasa behar eta hura ere zomorroekin.

• Garbigailuaren barruan egiten zuten esnea, herrian banatzeko

  Carmen Apellaniz Aizpitarte (1931) Eibar

  Emakumeek laguntza eskatzen zioten Mercedes Kareagari. Caritasen esnea egin eta banatzen zuten eta, kalitate onekoa izateko, Otsein garbigailu bat erabiltzen zuten ura eta esne-hautsa nahasteko. Jendeak gero botilak edo pitxerrak eramaten zituen eta beraiek esnea banatzen zuten.

• Gerra garaian, patatak egunero

  Irene Ezpeleta Urkia (1935) Arrasate

  Aretxabaletan bizi ziren lehengusuak egunero igotzen ziren baserrira, gosea zutelako. Egunero patatak afaltzen zituzten, era ezberdinetan eginak. Garia, errekisatu egiten zen eta militarrek eraman egiten zuten.

• Jenero gutxi gerraostean

  Irene Ezpeleta Urkia (1935) Arrasate

  Baserrian ez zuten goserik pasa baina beste jende askok bai. Dirurik ez zegoen baina jenero gutxi zegoen ere. Istorio bat kontatzen du.

• Osaba Lasarteko maistraren alde deklaratzen

  Maria Luisa Muguruza Tellaetxe (1947) Lasarte-Oria

  Janaria lortzeko kupoiak etxean ikusi ditu. Lasarteko maistra zen Maria Etxaniz norbaitek salatu egin zuen eta bere osaba joan zen haren alde deklaratzera.

• Kartila eta razionamendua; estraperloa

  Begoña Aranzadi Manterola (1935) Usurbil

  Izebak taberna eta denda bat zuen eta Usurbilera jaoten ziren razionamenduaren bila, auzokoei banatzeko. Guardia zibilak behin Begoñaren ama harrapatu zuen ogi zuriarekin.

• Familia aberatsean ere gose

  Teresa Aresti Izagirre (1924) Amorebieta-Etxano

  Areetako (Getxo) hondartza ondoko txalet batean egon zen neskame. Sukaldari lanak ere egiten zituen eta jateko asko kokoz beteta izaten zuten. Nahiz eta etxekoak aberatsak izan, ez zuten nahi beste jaten.

• Gosea eta errazionamendua

  Enrike Lopez Bilbao (1930) Bermeo

  Gose-garaian, izeba batek ematen zion jana. Errazionamenduaren ondorioak ere azaltzen ditu, zenbait produktu erosteko zeuden zailtasunak eta ilarak.