Borroka

  • Francisco Igartua Bonbak egiten gerra denboran

    Francisco Igartua Urkiola (1921) Zumarraga

    Aparicio fabrikan ibili zen gerra denboran bonbak egiten. Abiazioko bonbak. Alemanek eramaten omen zituzten Salamancara. Zumarragakoa zen nagusia, Aparicio. Beste bi sozio zituen. Legazpin ere bazen lantegi bat gauza bera egiten zuena.

  • Felix Olasagasti Gerran desabantaila nabarmenak borrokan

    Felix Olasagasti Mujika (1923) Usurbil

    Gerra zegoenean, Buruntzan karlistak zeuden eta komunistak Usurbilen herrian. Desabantaila handia zegoen karlisten eta komunisten artean. Armak erabiltzeko eta beren burua babesteko nola moldatzen ziren azaltzen du.

  • Felix Olasagasti Gerrako abioiak

    Felix Olasagasti Mujika (1923) Usurbil

    Abioiak Lasarteko hipodromoan lurreratzen ziren. Abioi haiek nolakoak ziren azaltzen du. Gernika bonbardatu zuten abioiak kanpotik etorri ziren.

  • Kristina Bengoetxea Gerrako oroitzapenak

    Kristina Bengoetxea Urruzmendi (1921) Usurbil

    Gerra gogoratzen du. 15 urte zituen hasi zenean. Baserritik gertu egon zen frontea. Buruntzatik botatako bonbak bi lagun hil zituen. Inguruko baserrietakoak haienera etortzen ziren babestera.

  • Justo Camino Gerran kanoiak idiekin igotzen Andatzara

    Justo Camino Ibargoien (1930) Usurbil

    Gerra hasi zenean, gogoan du ehiza-hegazkinak zeruan ikusten zituztela. Gogoan du kanoia idiekin igo zutela Andatzara. Gerra garaia ondo pasa zuten, baina gerra ostea izan zen txarra.

  • Teodoro Aranburu Herritarrek defentsa antolatu zutenekoa

    Teodoro Aranburu Otaegi (1928) Usurbil

    Gerra hasi zenean, herritarrak elkartu egin ziren eta defentsa eratu zuten. Frontera nora joan ziren aipatzen du. Herrian bertan ez zen egon borrokarik, inguruko mendietan baizik. Zaurituak herrira ekartzen zituzten.

  • Nieves Aranburu Gerrako armak eta umeen jolasak

    Nieves Aranburu Otaegi (1936) Antonio Orbegozo Lizarazu (1928) Usurbil

    Gerrako tiroak eta bonbak gogoan ditu Antoniok. Soinuaren arabera bereizten zuten zer arma motarekin botatakoa zen tiroa. Bonbak nondik botatzen zituzten azaltzen dute. Soldaduek alde egiten zutenean, umeek bolbora biltzen zuten harekin jolasteko.

  • Manuel Maiz Gerran ama egunero Donostiara esnea saltzera

    Manuel Maiz Labaka (1924) Usurbil

    Mola jeneralak hartu zuen Donostia. Han gertatzen zenaren berri izaten zuten Usurbilen. Manuelen ama egunero joaten zen esnea saltzera Donostiara; bidean ikusten zituenak aipatzen ditu.

  • Simona Maiz Gerrako soinuak

    Simona Maiz Labaka (1927) Usurbil

    Gerrako bonben soinuak gogoan ditu. Gerran zauritu zuten mutil bat eskutan nola ekarri zuten ikusi zuen. Sirenak entzuten ziren noizean behin, bonbardaketa hastera zihoala abisatzeko.

  • Juan Arrieta Egunero bonbardaketa Markinan

    Juan Arrieta Martinez (1924) Markina-Xemein

    Dendan geratu zitzaien apurrarekin eta errazionamenduarekin egin zuten aurrera gerrako urte gogorretan. Bonbardaketak egunero egoten ziren Markinan eta koba batera joan behar izaten zuten babes bila. Francoren soldaduek Markina hartu zutenean, jende askok alde egin behar izan zuen.

  • Juan Arrieta Francoren soldaduek Markina hartu zutenekoa

    Juan Arrieta Martinez (1924) Markina-Xemein

    Francoren soldaduak Etxebarritik sartu ziren Markinara eta eurekin batera mairuak ere sartu ziren. Frontoia armez bete zuten eta Karmengo komentua ere kuarteltzat hartu zuten. Egun batean, hirurogei kanoikada baino gehiago bota zituzten Markinan eta etxe bat erre egin zen. Urberuagako bainuetxean, ostera, komunistak zeuden.

  • Angeles, Joseba eta Rosario Soldaduak Ordizian

    Angeles Lasa Garmendia (1923) Ordizia

    Gerra hasi zeneko oroitzapenak. Garai hartan, Angeles neskame zegoen izebaren 'La Amistad' tabernen (eliza ondoan). Lagun baten etxean zegoen soldaduak, kamioietan, herrian sartu zirenean. Taberna aurrean metralladoreak jarri zituztenean, taberna itxi eta Oiangu baserrira joan ziren. Oiangun zeudela, nafarrak sartu ziren Lazkao aldetik. Itsasondoko baserri batetik kanoikadak botatzen zituzten Oiangu aldera. Gauzka horrela, Angeles eta ahizpa zaharrena Oiangu Txikira joan ziren aitona eta osabarekin.

  • Juan Arrieta Anaia Iruñan gerra hasi zenean

    Juan Arrieta Martinez (1924) Markina-Xemein

    Gerra sasoian denda itxi egin behar izan zuten, ez zegoen jenerorik saltzeko eta. Urritik apirilera frontea eduki zuten Markinan bertan. Anaia zaharra Iruñean egon zen gerra hasi zenean eta han geratu behar izan zuen Markinara itzuli ezinik. Ez zegoen modurik berarekin komunikatzeko.

  • Juanita Zelaia Ondarroan, nazionalak sartu aurreko giroa

    Juanita Zelaia Balenziaga (1918) Markina-Xemein

    Nazionalak urriaren 4an sartu ziren Ondarroara, Debatik. Gerrako giroa: soldadu tolosarrak kantuan, bertako neskek nobioak ere topatu zituzten... Frontea non zegoen, Astarrikan. Bi anaia elkarren kontra, alde banatan borrokan.

  • Margarita Plazaola Murua "Nazionalak" sartu zireneko estualdiak

    Margarita Plazaola Murua (1927) Urretxu

    Gerra denboran, etxetik hurbil dagoen zubia bota zuten dinamitaz milizianoek ihesean. Etxera etorri zitzaizkien dinamitatzaileak, leherketa entzungo zutela esanez. Anaia aurrera joan zen "gorriekin". Milizianoek etxetik atera eta aurrera eraman nahi izan zituzten, baina Deskargako lehenengo baserrian geratu ziren, eta laster itzuli ziren etxera.

  • Jexuxa Salegi Oruesagasti Bonbardaketa beldurgarriak

    Jexuxa Salegi Oruesagasti (1921) Urretxu

    Bonbardaketak beldurgarriak izaten ziren. Zumarragan, hiru lagun hil ziren. Beraiek, etxean, bonbetatik babesteko, nola moldatzen ziren aipatzen du.

  • Jose Andres Azpiri Itxasalde batailoian gudari preso hartu arte

    Jose Andres Azpiri Malaxetxebarria (1911) Markina-Xemein

    Itxasalde batailoiko gudaria izan zen, 1937ko ekainaren 18an preso hartu eta langile-batailoietara eroan zuten arte. Asturiasen alemaniarrentzako abiazio-zelaiak atontzen ibili zen, besteak beste. 1939. urteko ekainaren 13an eman zioten etxera etortzeko baimena eta askatasuna.

  • Jose Andres Azpiri Itxasalde batailoiko Boga Boga konpainia

    Jose Andres Azpiri Malaxetxebarria (1911) Markina-Xemein

    Itxasalde batailoiko Boga Boga konpainiako kidea izan zen. Markinan sortu zen eta handik Lekeitiora joan ziren. Lekeition osatu zuten Itxasalde lau konpainia ezberdinek. Bertako kideak ingurukoak ziren: markinarrak, berriatuarrak, ondarroarrak, txorierritarrak...

  • Jose Andres Azpiri 40 lagun batailoitik aldendu ziren

    Jose Andres Azpiri Malaxetxebarria (1911) Markina-Xemein

    Lau konpainiak osatu zuten Itxasalde batailoia. Baina 40 lagun batailoitik apartatu ziren. Izan zituzten gorabeherak azaltzen ditu.

  • Jose Andres Azpiri Bilbon beraien buruz entregatu zuten

    Jose Andres Azpiri Malaxetxebarria (1911) Markina-Xemein

    Gerra garaian, 40 bat lagun aldendu ziren Itxasalde batailoitik hainbat gorabehera tarteko. Bilboko San Antonen eta San Frantziskon egon ostean, hainbat zubi apurtu zituzten eta Carlton hotelean entregatu zuten beraien burua.