Borroka

Gerra garaiko kontuak; Errepublikanoen baliabideak
Martzel Garitagoitia Arriaga (1922) Mallabia

Zaldibartik Olakuetarako bidean beste hegazkin aleman bat jausi zen. Errepublikaren aldeko tropek ez zuten baliabiderik alemanen eta Francoren tropen aurka egiteko.
Bonbardaketak Durangon, Gernikan
Martzel Garitagoitia Arriaga (1922) Mallabia

Durango; Gernikako bonbardaketa. Auzoko gizon bat ere Durangon hil zen. Auzoko familia bat Munitibarren hil zen.
Errepublikaren aldeko soldaduen baliabideak
Martzel Garitagoitia Arriaga (1922) Mallabia

Gorriek antolamendu eta baliabide gutxi zituzten.
Arteta, gerra garaian gordeleku garrantzitsua
Mari Karmen Urkidi Ganboa (1942) Mallabia

Artetako jaia, maiatzaren 6an. San Inazio eguna. Gerra garaian, babesleku eta ezkutaleku garrantzitsua izan zen Ermuar batzuentzat.
Ibarkurutzea nolakoa zen I
Kontxa Laspiur Zabala (1924) Eibar

Gerra aurretik Ibarkurutzea nolakoa den kontatzen du. Alondiga zegoen gaur egun Banco Gipuzcoano dagoen eraikinean. Gerra garaian eraikina obretan zegoenez hura izan zen zonaldeko babeslekua. Baltraneko dendan panpinak saltzen zituzten, Franconeko oihal-denda bat ere bazegoen... Rialto zinema geroago egin zen
Gerra sasoian familia banatuta
Jose Luis Elkoro Unamuno (1935) Bergara

Gerra sasoian, Elgeta bonbardatu zuten eta alde egin behar izan zuten etxetik. Familiako kide batzuk amaren jaiotetxea zen Bergarako Aldai baserrira joan ziren eta besteak Lapurdi baserrira. Beraien etxea txikituta geratu zenez, familiaren jatorrikoa zen Mantu etxean bizi izan ziren zenbait urtez. Gero etxe berrira aldatu ziren. 18 urterekin Bergarara joan zen. Bertan ezkondu zen eta bertan bizi izan da ordutik.
Gerra ondorengo kontuak; gosea
Eustakia Etxebarri (1916) Amorebieta-Etxano

Gerra garaian, bonbardaketak zeudenean non babesten ziren. Gerra amaieran, jateko gutxi zuten eta lur berriak egiten ibiltzen ziren, baratzea egin eta jateko zerbait izateko. Ahizpa batek fabrikan egiten zuen lan eta bera amarekin etxean gelditzen zen, bertako lanak egiten.
Gerra garaian Espainiatik ibili zen borrokan
Pedro Etxebarri (1919) Amorebieta-Etxano

Gerran nondik ibili zen. Ebron hasi zen borrokan, gero Gandesan eta Tarragonatik Figuerasera heldu arte. Toledoko aurrerapena, Ciudad Realen... 1942an liznetziatu zen eta 1944a arte ibili zen soldadu bezala. Ondoren, baserrira bueltatu zen.
Santi Arizmendiarrieta gerra garaian
Olga Arizmendiarrieta Urriategi (1932) Eibar

Hornidura komisario izendatu zuten gerra hasi zenean. Eibar hartu zuten egun berean Bilbora bidean zen. Hanka hautsi zuen egun hartan eta ondorioz denbora luzez ibili zen herren. Atxilotu zutenean Duesoko kartzelara eraman zuten. Langileen batailoian behartutako lanak egiten jardun zuen frontean geroago eta, azkenik, Ondarretako kartzelara eraman zuten.
Soldadu alemanak Eibarren
Olga Arizmendiarrieta Urriategi (1932) Eibar

Nahiz eta Gernika gorriek bonbardatu zutela esaten tematzen ziren garai hartan, soldadu alemanak Eibarren egon zirela baiezta dezakeela dio Olgak. Haur guztiak ibiltzen ziren haien kamioien atzetik, banatzen zituzten txokolate-bonboiak lortzeko asmoz.
Gerraren miseriarekin jabetu ez
Olga Arizmendiarrieta Urriategi (1932) Eibar

Santi Arizmendiarrietak gerrari buruz gordetzen zituen oroitzapenak ez ziren hain txarrak. Etxetik kanpora pasa zuen denbora gehien eta, behartutako lanak egiten nahiz preso zegoela jaten ematen ziotenez, egoera eskasarekin jabetu ere ez zela egin dio haren alabak. Jasandako hotza izango zen agian oroitzapenik latzena.
Hegazkinak Elorrio bonbardatzen
Iñaki Gallastegi Gorroño (1928) Elorrio

Lehenengo bonba plazatik 100 metrora jausi zen. Geroago, egun batean bi bonbardaketa egon ziren: bata goizean eta bestea arratsaldean. Hainbat hildako izan zen. Fonda la Paz txikituta geratu zen.
Bonbardaketak Gazetan, Elorrion eta Durangon
Felisa Arietaleanizbeaskoa Altzerreka (1927) Frantziska Arietaleanizbeaskoa Altzerreka (1929) Elorrio

Euren etxe ondoan erori zen bonba bat. Pertsona bat hil zuen. "Abioi Baltza"k bonbardatzen zuen. Berrion antiaereoak. Abioiak zetozenean, babeslekura joaten ziren.
Arrisku handiko lekuan gerra denboran
Maria Igarza Zubiate (1924) Elorrio

Elorrioko bonbardaketa. Igurixara joan ziren baserri batera. Gero jakin zuten leku txarrenean egon zirela. Hegazkinak zetozenean, kanpandorrean ezkutatzen ziren. Beldur handia pasatzen zuten.
Bonbardaketak Elorrion
Maria Igarza Zubiate (1924) Elorrio

Elorrioko etxe asko apurtu zituzten bonbardaketek. Lehena, jabe nazionalista batek zuen etxe dotore bat izan zen. Gero, "Fonda de la Paz" eta beste hainbat.
Tropak plazan formatuta
Maria Igarza Zubiate (1924) Elorrio

Elizaren arkupetik jotzen zuten diana. Tropak plazan formatu eta mendira joaten ziren. Orduan ikasi zuen "Eusko Gudariak" kantua, baina ez zitzaien burutik pasatu ere egin frankistak sartu zirenean kantatzerik.
Lau urte egin zituen soldadutzan gerra garaian
Dionisio Txurruka Arozena (1920) Elgoibar

Soldadutza gerra garaian egitea tokatu zitzaion eta lau urtez egon zen. Frontera joan beharrik ez zitzaien egokitu; baina, kintarik gazteena zirenez, azkenak izan ziren itzultzen. Lizentziatu eta lasterrera, berriz joan behar izan zuten eta beste 22 hilabete egin zituzten. Gerrara joan orduko, orain emaztea denarekin irteten hasita zegoen; handik itzuli eta berriz joan behar izan zuenez, neska-lagunak itxaron egin zion.
Bonbardaketak Sorabillan
Juan Aizpurua Otegi (1924) Andoain

Sorabilla auzoak dezente nozitu zituen gerraren ondorioak. Eguzkitza baserriko morroia bonbardaketa baten ondorioz erail zuten.
Osaba Terueleko frontean eraila
Ramon Ansorregi Juaristi (1940) Mutriku

Osaba bat Terueleko frontean hil zuten, bala batek eztarrian jota. Zortzi anai ziren eta gazteenak joan behar izan zuten gerrara.
Tropa batekoek eurekin joateko esan zioten
Juliana Zubizarreta Gurrutxaga (1910) Elgoibar

Gerra zibilean, tropak Azkarate aldetik sartu ziren Elgoibarrera. Kaletik etxera zetorren batean, tropa batekin egin zuen topo. Mairuek neskei bularrak kentzen zizkietela, eta eurekin joateko esan zioten; baina berak ezetz.