Borroka

  • Andres Beloki Urreta Hernioko frontea gerra garaian

    Andres Beloki Urreta (1927) Bidania-Goiatz

    Lehenengo tiroak Berastegin hasi ziren. Gero, Hernio aldetik gorriak pasa ziren eta beraien etxea tartean gelditzen zen. Beraien etxeko pagoen atzean gordetzen ziren soldaduak. Beste baserri batean gordeta egon behar izan zuten egun batzuetan.

  • Andres Beloki Urreta Gerra garaiko giroa baserrietan

    Andres Beloki Urreta (1927) Bidania-Goiatz

    Bi anaia gerran ibili ziren. Gizonak arriskuan zeuden eta baserrietan ezkutatuta egoten ziren. Leihoetan koltxoiak jartzen zituzten babesteko. Bi arreba Tolosara eta Zaldibarrera joan ziren.

  • Andres Beloki Urreta Tiro egin zioten belar bila joan zen batean

    Andres Beloki Urreta (1927) Bidania-Goiatz

    Etxean zegoena soldaduei eman behar izaten zitzaien. Etxe ondoko belarra etxera ekartzeko, arriskuan ibiltzen ziren. Halako batean, tiro egin zioten nafarrek. Belar sortari esker libratu zen. Bala ez zuten bilatu.

  • Andres Beloki Urreta Gerra garaiko oroitzapenak

    Andres Beloki Urreta (1927) Bidania-Goiatz

    Gauean menditik soldaduak jaisten ziren baserrira. Egunez gordeta ibiltzen ziren. Gorrien eta nafarren arteko borrokak gogoratzen ditu. Francoren aurka borrokatzen zutenak bizkaitarrak izaten zirela dio. Bertakoak ere joan ziren gerrara. Bi edo hiru anaia ziren etxeetan, bat gerrara joateaz libratzen zen.

  • Andres Beloki Urreta Gernikako bonbardaketaren oroitzapenak

    Andres Beloki Urreta (1927) Bidania-Goiatz

    Eibar eta Elorrion gerra gogorra izan zen. Etengabe hegazkinak pasatzen ziren eguna gogoan du. Gernikako bonbardaketa izan zenean, entzun ere egin omen zuten. Gernika txikitu zutela berehala jakin zuten Zeruko Argia aldizkariaren bitartez.

  • Andres Beloki Urreta Gerra garaiko bizipenak

    Andres Beloki Urreta (1927) Bidania-Goiatz

    Andresen aitak udaletxetik egunkaria ekarri zuen eta ama negarrez hasi zen Gernikakoa jakindakoan. Beste fronte gogorra Ebron izan zen. Hernion ere fronte gogorra izan zen. Ezkutatu egin behar izaten zuten, eta baserriko lanak eten egin zituzten 3 edo 4 hilabetez.

  • Rufina Irazu Anaietako bat preso eta bestea kintak harrapatu

    Rufina Irazu Amundarain (1923) Asteasu

    Anaietako bat gerrara eraman zuten. Beste anaia-eta Bilbo aldean errenditu ziren, handik atxilotuta Gasteizera, eta gero kartzelara. Ondarretan egon zen 22 hilabetean. Amari hura libre uzteko tratua eskaini zioten, baina ez zuen onartu; herriko fraide batek bai, eta gero hil egin zuten.

  • Salvador Marzana Gerra hasi zenean, Arrateko Ama Birjina Eibarrera nola jaitsi zuten

    Salvador Marzana Amuategui (1918) Eibar

    Tropa frankistak Gipuzkoan barrena sartzen hasi ziren eta frontea Arrate inguruan ezarri baino lehen, miliziano talde batek Ama Birjinaren irudia Arratetik jaistea erabaki zuen. Nazionalak Irukurutzeta, Karakate ingurutik Arrateko Santutegia tirokatzen hasi zirenean 8 laguneko talde bat Arratera igo, Ama Birjina Azitainera jaitsi eta handik ospitaleko kaperara eraman zutela kontatzen du.

  • 77 Errepublika garaia; Gerra Zibila

    Timoteo Zuazua Urrutia (1922) Aretxabaleta

    Errepublikaren aldarrikapenaren inguruko gogoetak; Alfonso XIII. Niceto Alcalá Zamora Aretxabaletara etorri zeneko kontuak. Gerra, politika kontuak. Euskadiko gobernua. Gerra Zibila Aretxabaletan. Baserri inguruan frontea egon zenean, erreketeak izan zituzten inguruan.

  • julian uranga ugarte Frentean postari izanda ikusi zuen lehenengo hildakoa

    Julian Uranga Ugarte (1911) Amorebieta-Etxano

    Gerra garaian, frenteetan postari moduan ibili zen. Orozkora, Morgara... joaten zen. Lehenengo hildakoa Legution ("Villareal") ikusi zuen, hegazkin baten tiroek hilda.

  • Jose Bollar Bonbardaketaren abisua adarra jota; karobia babesleku

    Jose Bollar Gabiola (1931) Aulesti

    Inguruan bazeuden karobiak. Beraien etxean "kaleroa" zegoen, biribila eta estuagoa. Gernikako bonbardaketaren egunean babesleku gisa erabili zuten. 5 urte besterik ez zituen arren, gogoan du amama zumitzezko aulkian nola eraman zuten. Herriko batek ematen zuen bonbardaketaren abisua, adarra jota: "gau-adarra".

  • Akilina Lasa Bonbak zauritutako lagunak

    Akilina Lasa Arbelaitz (1920) Irun

    Tropak Endarlazatik sartu ziren Irunera, oinez. Tankeak. Soldadu nafarrak. Cara al Sol. Aireplanoak bonba bota zuen, eta hiru lagun zauritu zituen. Beldurra.

  • Akilina Lasa Irun erre zutenekoa

    Akilina Lasa Arbelaitz (1920) Irun

    Asturiarrek erre ei zuten Irun, nazionalak sartu aurretik. Sua eta kea. Tratua saltzera ezin joan. Oraingo gazteei ondo etorriko litzaieke gerra zer den jakitea.

  • Maritxu Arbelaitz Irun sutan

    Maritxu Arbelaitz Arruabarrena (1926) Irun

    Irun sutan ikusi zuenekoa gogoan du. Iruna jateko bila joaten ziren beraiek.

  • Inazi Oruezabal Erreketeak baserrian

    Iñaxi Oruezabal Martiarena (1924) Irun

    Gerra hasi zenean, mendian zegoen, baserri batean neskame. Tximista baserrian zeuden gorriak, eta bere baserrian zuriak. Zaurituak hara eramaten zituzten. Erreketeak. Borrokak.

  • Inazi Oruezabal Gerrako kontuak; Irun sutan

    Iñaxi Oruezabal Martiarena (1924) Irun

    Tximista baserritik tiroka. Ez ziren inora joan. Behientzako jan bila ateratzen ziren arratsean. Irun sutan ikusi zuen. Txapelgorriak sartu zirenean joan zen. Ogi bila Oiartzunera joaten ziren. Endarlatzara joaten ziren errotara, besteak itxita zeudelako. Gerraostean, taloak.

  • Enkarna Alzaga Leihoetan koltxoiak jarrita

    Enkarna Altzaga Iturriza (1920) Irun

    Ez ziren baserritik joan, gerra hasi zenean. Umeak Frantziara bidaltzeko aholkatzen zioten amari, baina osaba kontra agertu zen. Bi suren tartean egon ziren. Koltxoiak jarri zituzten leihoetan, eta gurdiaren azpian sartzen ziren.

  • Enkarna Alzaga Pinu baten gainera igo zen mutila

    Enkarna Altzaga Iturriza (1920) Irun

    Zubeltzu hartu zutenekoa. Hildako dezente egon zen. Mutil bat pinu baten gainera igota egon zen hiru egunez, eta ilunabar batean etxera joan zitzaien. Iruñekoa zen.

  • Benita Lauzirika Soldaduak baserrietara I: gosetuta

    Benita Lauzirika Lauzirika (1931) Amoroto

    Gernikako bonbardaketaren aurretik frontea Berriatuan egon zen. Bi aldeetako soldaduak joaten ziren baserrietara. Gose izaten ziren. Amak indaba platerkada jartzen zien, ze aldetakoak ziren begiratu gabe, eta gustura jaten zuten. Etxekoek indaba hondarrak jaten zituzten, ura gehitu eta zopak eginda. Soldaduak konfiantza gero eta handiagoa hartzen joan ziren eta gero eta sarriago joaten zitzaizkien.

  • Benita Lauzirika Soldaduak baserrietara II: zorriz beteta

    Benita Lauzirika Lauzirika (1931) Amoroto

    Gerra sasoian baserrira joaten zitzaizkien soldaduek gero eta konfiantza handiagoa hartu zuten eta, azkenean, arropak garbitzeko ere eskatu zioten amari. Arropak zorriz beteta zituzten. Auzokoek putzuan garbitzen zituzten arropak eta ama ez zen ausartu soldaduen arropak han garbitzen, zorriak uretan bizirik geratuko zirelako. Horregatik, lixiba egin zuen soldaduen arropak garbitzeko. Lixiba nola egiten zuten.