Borroka

• Erretaguardiako Zaldibarko kontuak

  Balendin Lasuen Solozabal (1924) Zaldibar

• Nazionalak Zaldibarren sartu

  Balendin Lasuen Solozabal (1924) Zaldibar

• Castet komandantearen heriotza Santamarinazarren

  Balendin Lasuen Solozabal (1924) Zaldibar

• Gerra garaiko eta osteko bizipenak

  Maria Josefa Txurruka Egaña (1913) Zarautz

  Gerra garaian, udaletxea bota egin zuten eta bertako paper guztiak erre. Plaza nola aldatu den. Gorriek Itziarren apaizari belarria moztu omen zioten. Alabak kontatzen du txikia zenean estraperloa pasatzeko erabiltzen zutela bera.

• Loiola batailoian ibili zeneko kontuak

  Juan Ezenarro Barrenetxea (1911) Zarautz

  Gerran, "Loiola" batailoian ibili zen. Buruak "ertzain" lanak egiteko izendatu zituen zenbait lagun. 4 konpainia zeuden eta bat mendian egoten zen. Bonbardaketa baten inguruko kontuak.

• Nondik nora ibili zen gerran; Bilbo ingurua

  Juan Ezenarro Barrenetxea (1911) Zarautz

  Nondik nora ibili zen gerran. Behin Camsara bidali zituzten Santurtzira gasolinatara Santanderrera eramateko. Bilbo hartu zuteneko kontuak. Gorriek Zubiri familia harrapatu nahi zuten, eta txaletak erre zituzten. Anarkisten konpainiak.

• Nondik nora ibili zen gerran; italiarrekin zuten harremana

  Juan Ezenarro Barrenetxea (1911) Zarautz

  Italiarrak etorri zireneko kontuak. Sarjentu batek pistola aldatu nahi izan zion bere errebolberraren truke. Santurtzitik pasatzen ari zirela guardia zibilek harrapatu zituzten. Botak eta bestelakoak baserritar bati eman zizkion.

• Gerra garaian bi arreba galdu zituen

  Santos Leunda Eizagirre (1912) Zarautz

  Gerra hasiera nola gogoratzen duen. Burgosen egon zen eta ondoren Iruñean. Han zegoela egunkarian irakurri zuen bere arreba hil zela. Egin ahalak egin zituen Zarautzera joateko, baina ez zioten utzi. Handik gutxira, Teruelen zegoela, beste arreba bat hil zitzaion.

• Gerrara joan zeneko kontuak

  Inazio Lazkano Roteta (1924) Zarautz

  Gerrara joan zeneko kontuak. Urtezahar egunean abiatu zen; eta, Norteko trenean zihoala, txokea izan zuten tunel mutur baten kontra. Ferrolera joan ziren. Nolakoa izan zen bere hasiera soldaduskan. Geroago, Crucero Canarias ontzian enbarkatu zen. Bi kanoi handi zeramatzaten eta haiek lehertzeko beldurrez egoten zen. Bere osaba baten bitartez, Bilbora joan nahi izan zuen ministro batekin lan egitera. Instantzia egin zuen, baina ezezkoa eman zioten.

• Eguraldia; gerra garaian negu gogorrak

  Benita Eizagirre Ibarguren (1909) Zarautz

  Eguraldia: udan beroago eta neguan orain baino hotzago egoten zen. Gerra denboran, negu gogorrak egin zituen: elurra eta ondoren izotza. Kalean elurra ia belauneraino egin zuen. Soldaduak hotzez hiltzen omen ziren.

• Batailoia nola sartu zen herrian

  Bonifazio Mutiozabal Begiristain (1926) Zarautz

  Batailoia herrian sartu aurretik, justu-justuan heldu zen etxera. Herriko gizon bat kotxean bandera zuria zuela joan zen. Tiroak egon ziren eta kamioi bat erre zuten.

• Gerra garaian aireplanoa jaitsi zen Zarautzen

  Rafael Iturzaeta Martija (1928) Zarautz

  Lasartetik aireplanoak ateratzen ziren gerra garaian Eibar bonbardatzeko. Alemanak ibiltzen ziren Zarautzen. Aireplano bat Zarautzen jaitsi zela gogoratzen du. Bertakoak fusilatu egin zituzten. Herrian bazekiten aireplanoa jaitsiko zela eta jendea zain zegoen.

• Gerra garaiko bizipenak

  Imanol Murua Arregi (1935) Zarautz

  Aita gudari joan zen gerra garaian; eta ama, bi seme nagusiekin, Gernikara joan zen. Gernikako bonbardaketetan, udaletxe azpiko babeslekuan gordeta egon ziren. Gerora, aita Santoñako kartzelara eraman zuten: bi semeak Ingalaterrara bidali zituzten, eta ama Iparraldera joan zen.

• Udaletxea erre zutenekoa

  Juan Zulaika Lizaso (1929) Zarautz

  Gerra garaiko oroimen txarra du. Erreketeak sartu zireneko arratsaldea. Udaletxea erre egin zuten, gizon bat barruan zela pentsaturik, baina teilatutik ihes egin zuen. Beste etxe bat erretzen saiatu ziren, baina herritar batek konbentzitu zituen.

• Gerran, Zarautz hartu zuten eguna

  Rosario Illarramendi Larrañaga (1929) Zarautz

  Gerra Zarautza iritsi zenean, udaletxea erre zuten eta Rosario hura ikustera joan zen. Gerraren nondik norakoen berri nola izaten zuten aipatzen du. Gerran nazionalek Zarautz hartu zuten eguna, gerora, jaiegun izan zen urte askoan.

• Zarautzen gerrak izandako eragina

  Adoracion Zubiaurre Arozena (1922) Zarautz

  Gerran Zarauzko udaletxea erre egin zuten, bonba bat jarrita. Egun hartan, aita txipiroi bila joana zen, eta haiei txalupara tiroka aritu ziren soldaduak.

• Aita baserritarra eta bizargina aldi berean

  Benita Goikuria Egiluz (1930) Zeanuri

  Zeanurin, frankistak sartu aurretik, kobazulo batzuetara joaten ziren babestera. Sarreran artilezko koltxoiak egoten ziren ipinita. Gauez itzultzen ziren etxera. Karburo argiaz ibiltzen ziren. Aita, baserritarraz gain, bizargina ere bazen, soldadutzan ikasita.

• Kobazuloetan ezkutatzera bonbapean

  Benita Goikuria Egiluz (1930) Zeanuri

  Kobazulo ugaritan ezkutatzen ziren Ipiñaburun. Umeak elkarrekin nahi, eta behin Benita mutiko lagun batekin joan zen beste kobazulo batera; aita larri ibili zen kobaz koba alabaren bila. Hainbat bonba erori zen orduan; apur bat lehenago abiatu izan balira, azpian harrapatuko zituzten. Ipiñaburu haitzen azpian dago, eta konturatu orduko heltzen ziren gainera hegazkinak. Zotza sartzen zuten ahoan bonba-hotsari aurre egiteko. "El Abuelo" deitzen zioten hegazkina famatua zen. Arbola baten azpian ezkutatu ziren bonbardaketa batean; ez zitzaien ezer gertatu, baina auzoko kristal guztiak apurtu ziren.

• Mendiko txabola batean gerra denboran

  Manuela Uriondo Ipiña (1922) Zeberio

  Gerra denboran ez zuten kanpora ihes egin. Mendiko txabola baten egon ziren gordeta. Bonbardaketak izan ziren Zeberion eta hainbat zauritu eragin zituzten.

• Arboladiko bonbardaketan hainbat hildako

  Manuela Uriondo Ipiña (1922) Zeberio

  Errotak itxita egon ziren. Castillo Elejabeitiara (Artea) ere joaten ziren errotara, gauez astoaz basorik baso. Hildako asko izan ziren Zeberioko arboladian bonben eraginez