Borroka

  • 345 Gerran etxea erre eta kalera bizitzera

    Jose Saenz de Biteri Saenz de Biteri (1925) Legutio

    Hogei urte zituela tailer batean hasi zen arotz lanetan. Gerra garaian frontea hurre zuten eta etxe erre zien. Gero kalera joan ziren bizitzera alokairuan. Etxea zuten lekuan ardiak egoteko tejebana bat eraiki zuten. 40. hamarkada hasieran egin zuten errepidea.

  • 346 Otxandioko bonbardaketako hegazkinak

    Nemesio Ugarte Ortiz de Zarate (1925) Legutio

    Gerra hasi zenean Nemesiok 11 urte zituen. Uztailaren 18an hasi zen eta egun hartan basora joan zen. Otxandioko jaiak ziren eta lauzpabost abioik bertarako bidea hartu zutela ikusi zuen basoan zeudela. Jende mordoa hil zuten.

  • Juan Martin Bermeosolo Bilbo hartu zutenekoa; Sollubeko frontea

    Juan Martin Bermeosolo Gabiola (1925) Ea

    Gerra garaian baserriak errekisatu egiten zituzten gorriek, gosea zegoen eta. Markinan geratuta egon zen frontea, 7 hilabetez. Bilbo inguruan nazionalek "cinturón de hierro" delakoa egin zuten, babesteko. Baina ez zuen balio izan, kostatik, aldamenetik sartu zirelako. Sollubeko frontea izugarria izan zen. Gorriek nazionalak aurrean hartu zituzten eta hegazkinen laguntzaz nazionalista ugari hil.

  • Lorea Furundarena Gerrako hegazkina

    Lorea Furundarena Kalzakorta (1926) Mutriku

    Gerra denborako oroitzapenak. Anaiarekin iturrian zela gerrako hegazkin batengandik nola ezkutatu ziren kontatzen du. Bidean etzan ziren.

  • Lorea Furundarena Kanoikadak

    Lorea Furundarena Kalzakorta (1926) Mutriku

    Gerra denborako oroitzapenak. Soroan garia botatzen aritu eta gero, etxeratu ziren Lorearen gurasoak. Lanean egon ziren lur horietan kanoikadak izan ziren. Tiro hotsak, kanoikadak... entzuten zituzten baserritik; zarata horiek entzutean, zaldiak ihes egiten omen zuen.

  • 75 Kanoikadak etxe gainean

    Eustakia Agiriano Zuazua (1924) Aramaio

    Muxibarren zeuden kanoietatik jaurtitako bonbak euren soro eta etxe gainean nola jausten ziren ikusten zuten. Apirilaren 1ean edo 2an izan zen eraso hori.

  • 75 Gernikako bonbardaketaren hotsa

    Eustakia Agiriano Zuazua (1924) Aramaio

    Gernikako bonbardaketaren egunean, eurek soroan zeudela ikusi zituzten Gernikarantz zihoazen abioiak. Geroxeago, hango bonbardaketa-hotsa entzun zuten. Suñatik milizianoek alde egin zutenean, nazionalek hartu zuten haien lekua. Soldadu batek zeraman astoa, Eustaki eta ahizpari erregalatu zien, baina beste soldadu batzuek berriro eraman zuten asto hori.

  • 75 Nazionalek aita hartu zuten gidari

    Eustakia Agiriano Zuazua (1924) Aramaio

    Nazionalek Gasteizen errekrutatu zuten Martin eta Somosierrara bidali zuten. Zorriz josita baina bizirik itzuli zen handik. Ez zituen Martinek behingoz ahaztu gorriekin pasatu zituen larritasunak. Nazionalek, berriz, aita zaharra behartu zuten euren gidari izatera, bandera eskuetan harrarazita.

  • Benita Goikuria Egiluz Aita baserritarra eta bizargina aldi berean

    Benita Goikuria Egiluz (1930) Zeanuri

    Zeanurin, frankistak sartu aurretik, kobazulo batzuetara joaten ziren babestera. Sarreran artilezko koltxoiak egoten ziren ipinita. Gauez itzultzen ziren etxera. Karburo argiaz ibiltzen ziren. Aita, baserritarraz gain, bizargina ere bazen, soldadutzan ikasita.

  • Benita Goikuria Egiluz Kobazuloetan ezkutatzera bonbapean

    Benita Goikuria Egiluz (1930) Zeanuri

    Kobazulo ugaritan ezkutatzen ziren Ipiñaburun. Umeak elkarrekin nahi, eta behin Benita mutiko lagun batekin joan zen beste kobazulo batera; aita larri ibili zen kobaz koba alabaren bila. Hainbat bonba erori zen orduan; apur bat lehenago abiatu izan balira, azpian harrapatuko zituzten. Ipiñaburu haitzen azpian dago, eta konturatu orduko heltzen ziren gainera hegazkinak. Zotza sartzen zuten ahoan bonba-hotsari aurre egiteko. "El Abuelo" deitzen zioten hegazkina famatua zen. Arbola baten azpian ezkutatu ziren bonbardaketa batean; ez zitzaien ezer gertatu, baina auzoko kristal guztiak apurtu ziren.

  • Enrike Ardanza Bonbardaketak ama Durangon harrapatu zuen

    Enrike Ardanza Odriozola (1928) Abadiño

    Durangoko bonbardaketa egunean ama egon zen bertan jeneroa saltzen. Santa Maria eliza ondoan zegoen denda batean harrapatu zuen bonbardaketak; mostradorearen azpian sartu eta onik irten ziren bertan zeuden guztiak.

  • Pablo Izagirre Teilatuko sutea amatatu zuten bonbardaketan

    Pablo Izagirre Hormaetxea (1927) Gernika-Lumo

    Gernikako bonbardaketa Andra Mariako eskaileretan pasatu zuen. Beraien etxeko teilatua sutan aurkitu zuten, baina amatatzea lortu zuten. Nazionalak sartu zirenean, mairuek etxea kakaztu zien. Bonbardaketako gaua etxean pasatu zutela dio.

  • Angel Nabea Burgotik Gernika errearen ikusmira

    Angel Nabea Arriola (1930) Gernika-Lumo

    Gernika erre eta biharamunean, Burgo mendira igo ziren. Handik ikusten zutena azaltzen du.

  • Andone Bidaguren Bonbardaketako gezurrak

    Andone Bidaguren Bilbao (1927) Gernika-Lumo

    Gernika-Lumo Francoren aldekoek erre arren, gorriek suntsitu zutela zabaldu zuten eta hori entzun eta jasan behar izan dute urte askoan. Andonek beti aldarrikatu du hori. Alemaniarrek bonbardatu arren, gernikar batek eman zituen erasorako erabili zituzten planoak.

  • Andone Bidaguren Bonbardaketa eguna

    Andone Bidaguren Bilbao (1927) Gernika-Lumo

    Bonbardaketa egunean, bere ama goizetik joan zen Gernikara esnea banatzen. Lehen abioia salataria zen, haren ostean beste hiru eta beste hiru eta beste hiru... etorri baitziren. Bera Oleskoko erreka batean babestu zen neba bigaz batera. Iluntzera arte egon ziren uretan, jende guztia egon zen txilioka eta inguruko etxeak jendez bete ziren.

  • Jose Angel Mendia Kanpandorrean babestuta

    Jose Angel Mendia Dilla (1926) Gernika-Lumo

    Gerra sasoian, Zornotzan egon zen. Bere amak kanpandorrera eramaten zuen bonbak hasten zirenean; handik goitik inguruko guztia ikusten zuten, baita Gernikako bonbardaketa ere. Bere emaztearen familia Jainkora (Arrieta) joan zen; han ikusi zuten azkenekoz aita, desagertu egin baitzen.

  • Pilar Candina Etxekoak non zeuden jakin barik

    Pilar Candina Elgezabal (1918) Gernika-Lumo

    Andra Maria kanpora irten zirenean ikusitakoa ikaragarria zela dio. Gurasoak Astrako babeslekuan egon zirela uste zuen, baina ez ziren egon han; eta, Montefuerte kondearen etxean egon zirelakoan, bertara joan zen. Hala ere, gurasoak ez zituen han aurkitu. Kanpantxuko (Ajangiz) Sebera esne-saltzailea zegoen bertan, eta hark esan zion beraien etxea osorik zegoela; baina kanpoko aldeak baino ez zuen iraun zutik. Gauean bertan, Kanpantxura joan zen lotan. Bigarren egunean, Olabarrira joan zen eta bertan aurkitu zituen etxekoak.

  • Pilar Candina Erretako eta zutik iraundako eraikinak

    Pilar Candina Elgezabal (1918) Gernika-Lumo

    Falangisten lokala erdiko kalean egon zen. Batzokia Arrien dagoen lekuan egon zen, eta hura ere erre egin zen. Etxe gutxik iraun zuten tente: Santo Domingo militarraren etxeak eta Goienkaleko etxe batek. Juntetxea, Andra Maria eliza eta arma-lantegia ez zituzten ukitu ere egin. Kaltzada ospitalean 26 pertsona hil zirela dio.

  • Rafa Armendariz Bonbardaketan Forun baba artean babestuta

    Rafa Armendariz Gainza (1926) Gernika-Lumo

    Abioiak azaltzen zirenean, kanpaiak jotzen zituzten herritarrak babeslekuetara joan zitezen. Bonbardaketan bera Foruan egon zen, baina bere ama eta arreba Gernikan. Baba artean babestu ziren. Gernikara etorri nahi arren, ez zioten uzten pasatzen.

  • Maria Luisa Olaeta Gernika garbitzeko, presoak ekarri zituzten

    Maria Luisa Olaeta Berrojaetxebarria (1926) Gernika-Lumo

    Gernika garbitzeko lanetan, "ciudades devastadas"eko bulegokoak eta langile-batailoietako presoak aritu ziren. Errenteria aldea ez zuten erre.