Borroka
-
Gerrako frontea; familiaren bizimodua erabat aldatuta
Euxebi Gisasola Aldazabal (1922) Eibar
Ama, Arrateko Muritzaberri baserrikoa. Gerra zibila zelan bizi izan zuten baserrian. Taloa nola egiten zuten. Hegazkin asko pasatzen ziren eta hasieran beldur pixka bat. Hegazkin bati "Abuelo" esaten zioten egiten zuen zaratarengatik; bonbak jaurtitzen zituen.
-
Gerran parte hartzen zuten bi aldeekin hartu-emana
Euxebi Gisasola Aldazabal (1922) Eibar
Milizianoek behiak, oiloak, ardiak... eraman zizkieten. Euren behi bat Gernikan azaldu omen zen eta bueltan ekarri ahal izan zuten. Milizianoek alde egin ostean, reketeak etorri ziren. Aita eta Gorostiagako gizona bidea erakusteko eraman zituzten. Gogoan du garai hartan izeba bat ziza bila joan eta ziza pila bat ekarri zuela. Gerra sasoia beldurrez eta leihoetan koltxoiak jarrita pasa zuten.
-
Gerra garaian Toledon
Jose Mari Cruceta Alberdi (1930) Eibar
Frente Popularrak hauteskundeak irabazi zituenean, Toledon ospakizun handia egin zen. Gerra hasi zenean, milizianoak Alcasarrean sartu ziren eta ondoren frankistak sartu ziren irailaren 28an. Oso gauza gogorrak ikusi zituen. Fusilamendu asko egin zituzten.
-
Eibar erretzen ari zenez, etxera
Jose Mari Cruceta Alberdi (1930) Eibar
Osabak aitari telegrama bidali zion Eibar erretzen ari zela jakinarazteko. Erreketeen kamioian Toledotik Gasteizera etorri ziren eta handik Eibarrera. Maltzagako zubia apurtuta zegoen. Eibarko hondakinak ketan ikusi zituen.
-
Zinemaren bukaera
Jose Mari Cruceta Alberdi (1930) Eibar
Zinemaren kontua Eibarko bonbardaketaren ondorioz bukatu egin zen. 1935ean osabaren esku utzi zuten zinema. Jose Antonio Agirreren laguna zen osaba. Bere aitak ez zuen jarraitu nahi izan. Bonbardaketaren ostean, eszenatokian Amuategi batailoiaren bandera ikusi zuen. Aitak ez zuen zinemarekin jarraitu nahi izan.
-
Eibarko beharginen ospe ona
Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar
Candidoren anaiak lanpostu ona lortu zuen hasieratik. Cacho izeneko bat Cadizera joan zen eta ondoren, Gerrako ministerioan kargu garrantzitsua izan zuen. Eibarko beharginan eskatu zituen Indalecio Prietok hegazkinetarako. Ospe ona zeukaten Eibarko langileek.
-
Indalecio Prietok deituta abiaziora
Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar
Indalecio Prietok deituta, abiaziora eibartar asko joan ziren. Batzuk izendatzen ditu.
-
Solaresera laguntza eske
Asunción Larraza Zubiria (1914) Eibar
Eibarren egondako bonbardaketak oso ongi gogoratzen ditu, baita Durango bonbardatu zuteneko eguna ere. Elizara joaten ziren babestera. Kanpaiekin abisatzen ziren bonbardaketak. Bere amak oso gaizki pasatu zuen. Egun batean trenez Bilbora joan ziren, baina bueltatzeko garaian trenik ez zegoela esan eta Solaresera joan ziren lagun batzuengana. Bertan 5 hilabetez egon ziren.
-
Gerran, kanoiak eliza ingururantz zuzendurik
Jose Muñoa Zabaleta (1921) Eibar
Merkatu Plazan jaten ematen zuten eta garai batean jende asko joaten zen sukaldaria ona zelako. Baina denborarekin konturatu ziren leku arriskutsua zela bertan egoteko, gerran, kanoiak eliza ingururantz zuzendurik egoten zirelako. Don Ziriakoren txaleta elizaren ondoan zegoen eta hura ere kanoiaz jo zuten.
-
Eraikina babeslekuaren gainean
Jose Muñoa Zabaleta (1921) Eibar
Eusebio La Fuente Eibarko obretan aritzen zen lanean. Egun batean Peperengana joan zen eta berak egindako babeslekuan etxe bat eraiki behar zutela esan zion. Bi kamiokada harri eta zementu sartu behar izan zituzten. Lana, zuloa egiten baino, kentzen zuen lurra non sartu asmatzea zela esaten du.
-
Orbeatarren kontaktuak
Jose Muñoa Zabaleta (1921) Eibar
Gutxi gora behera bazekiten noiz izango ziren bonbardaketak. Orbeatarrek kontaktua zutela esaten du Pepek; izan ere, Orbea tailerraren inguruan bonbak bota ziren, baina inoiz ez zioten tailerrari eman. Estazio kaleko "Cine Cruceta"-n ere sekula ez zuten bota bonbarik. Eta aldiz, inguru guztian etengabe bota zituzten.
-
Bonbardaketak ama Durangon harrapatu zuen
Enrike Ardanza Odriozola (1928) Abadiño
Durangoko bonbardaketa egunean ama egon zen bertan jeneroa saltzen. Santa Maria eliza ondoan zegoen denda batean harrapatu zuen bonbardaketak; mostradorearen azpian sartu eta onik irten ziren bertan zeuden guztiak.
-
Ama Durangoko bonbardaketan hil
Deogracias Sarrionandia-Ibarra Irigoien (1924) Abadiño
Deograciasen ama Durangoko bonbardaketan hil zen. Ama egunero joaten zen esnea saltzera Durangora. Ondoko baserriko bat joan zitzaien Bilbora ama hil dala esaten. Goitik behera beltzik jantzi zuten Deogracias.
-
Borroka latzak Eibar inguruan eta Saibin
Jose Gastelu-Urrutia Arabio-Urrutia (1922) Abadiño
Tiro-hotsa entzuten zen gerra sasoian. Borrokak zazpi-hilabete edo iraun zituen Eibarren eta Saibitik pasatzea ere asko kostatu zitzaien. Behin Intxorta hartu zutenean denak pasatu ziren ilaran.
-
Gerra sasoian, jende asko joan zen Santander aldera
Jose Gastelu-Urrutia Arabio-Urrutia (1922) Abadiño
Eurek ez zuten etxetik irten behar izan, baina asko Santander aldera joan ziren ganaduekin. Milizianoek etxeak hartzen zituzten eta baita ganaduak ere. Frontea Eibarren egon zen artean, Berrizko baserri-etxe batean egon ziren. Nazionalak sartu zirenean jende asko sartu zuten kartzelara.
-
Durangoko bonbardaketa hil zen Mariren ahizpa
Mari Arrieta Jainaga (1933) Benedikta Garate Etxebarria (1928) Abadiño
Gerra garaian Aramaiora eta Arratiaraino joaten ziren Benediktaren senideak errotara. Marik kontatzen du bere aitak anaia nola eraman zuen medikuarengana gauez bizkarrean Aramaioraino. Mariren ahizpa Durangoko bonbardaketan hil zen, esnea banatzera joanda. Bonbardaketako oroitzapenak.
-
Bonbardaketa
Teresa Bengoa Azula (1930) Mari Paz Elorriaga Garitaonandia (1932) Abadiño
Gerra sasoian, bonbardaketak Durangon harrapatu zituen asko bertan hil ziren. Teresaren familiak babesleku moduko bat egin zuen etxe parean. Hala ere, inguruan ihesian zebiltzan beste asko bonbardaketak harrapatu zituen.
-
Gerra sartu zenean etxetik irten behar
Teresa Bengoa Azula (1930) Mari Paz Elorriaga Garitaonandia (1932) Abadiño
Matienako zubia dinamitaz bota nahi zuten, Francoren aldekoak pasa ez zitezen. Horregatik, etxetik irten behar izaten zuten gurdia beteta. Teresaren familia, esaterako, Sarrira joan zen.
-
Anaiaren hileta Durangoko bonbardaketaren egunean
Edurne Astigarraga Landaluze (1927) Paul Astigarraga Landaluze (1925) Abadiño
Durangoko bonbardaketaren egunean, martxoaren 31n, 18 urteko anaiaren hileta izan zuten. Orduan goizeko 10etan izaten ziren hiletak. Zain zeudela, orduantxe hasi ziren Durango bonbardatzen. Hegazkinetatik paperak botatzen zituztela iruditzen zitzaien. Lurra jo zutenean zarata entzun zuten. Bonbak zer ziren ere ez zekiten. Arreba zaharrena arratsaldean Durangora bueltan zihoala metrailatu egin zuten eta bizi guztirako herren geratu zen.
-
Gerran "kamillero"
Bittor Garaigordobil Berrizbeitia (1915) Abadiño
Gerra hasi zenean, etxetik entzun zitzaketen kanpoko tiro-hotsa eta gainerakoak. Bere edadeko gehienak eta zaharrenak hartu eta Gasteizera eraman zituzten. Abadiñoko udaletxean izandako errakuntza bat tarteko, urtebete beranduagoko kintan joan zen soldadu. Abadegaia zenez, osasungintzan ibili zen, armekin barik "kamillero" bezala.