Borroka

• Gernikako bonbardaketako pilotuak Urberuagan

  Luisito Zelaia Balenziaga (1925) Markina-Xemein

  Gernikako bonbardaketako abioiak bertatik ikusi zituzten eta bonba-hotsak ere entzuten zituzten. Gasteizera bonben bila zelan joaten ziren ikus zezaketen. Gernikako pilotuak bertan egon ziren gero, Urberuagan eta baita beraien etxean ere.

• Gerrako erasoak

  Pedro Iriondo Azpiri (1925) Markina-Xemein

  Gerra garaian bizitakoak aipatzen ditu pasarte honetan. Nazionalek Markina hartu zutenean herrian izandako eraso batzuen berri ematen digu.

• Gerrak suntsitutakoak

  Pedro Iriondo Azpiri (1925) Markina-Xemein

  Bizkaiko hainbat herri apurtu zituzten gerran. Bilbo babesteko eraiki zuten burdinazko gerrikoa zen gutxien erasotu zutena. Bilbon ere bazeuden markinarrak. Etxaniz kapitainari Larruskaingo baserria erre zioten, aginpide asko zuen Etxanizek. Etxe bi erre zituzten.

• Markina obusekin erasotu zuten

  Maria Garate Zabala (1910) Markina-Xemein

  Gerra garaian, Markina abertzalea zen eta bi fronteren erdian egon zen. Herrira obusak botatzen zituzten. Horietako batek neska bat zelan hil zuen azaltzen du, etxe barruan zegoela hil zuen eta haren amak aurkitu zuen hilda. Beste gizon bati arbolan sagarrak batzen zegoela hanka harrapatu zioten. Eibartar emakume bat ihesi zihoala hil zuten.

• Gerra garaian jaiotetxera joan-etorria senideak ikustera

  Martzel Garitagoitia Arriaga (1922) Mallabia

  Gerra garaiko kontuak. Frontea Kalamuan egon zen 7 hilabetean. Garai hartan bera Ermuan zegoen. Gernika eta Durangoko bonbardaketak. Baserrikoak ezkutatu egin ziren; eta, 14 urterekin, bera geratu zen baserriaren arduradun. Gerea auzora egin zuen joan-etorria, gurasoak eta familia nola zeuden ikusteko. Tropak; moroak. Orduko pasadizoak.

• Tropak Mallabitik pasatu, eta aurrera egin zuten

  Martzel Garitagoitia Arriaga (1922) Mallabia

  Tropak pasatu zirenean, non gelditu ziren. Frontea; Bilbon defentsa gogorra. Mallabian bonbak eta tiroak bai, baina soldaduak ez ziren bertan gelditu. Eibartik jende asko joan zen Mallabira ihesi; gehienak kaletarrak.

• Hegazkin aleman bat Ermuan jausi zeneko pasadizoa

  Martzel Garitagoitia Arriaga (1922) Mallabia

  Gerrako pasadizoak. Durango eta Gernikako bonbardaketak. Hegazkin aleman bat jausi zen Artamendiko sagastian, Ermuan. Pilotuaren inguruko azalpenak.

• Gerra garaiko kontuak; Errepublikanoen baliabideak

  Martzel Garitagoitia Arriaga (1922) Mallabia

  Zaldibartik Olakuetarako bidean beste hegazkin aleman bat jausi zen. Errepublikaren aldeko tropek ez zuten baliabiderik alemanen eta Francoren tropen aurka egiteko.

• Bonbardaketak Durangon, Gernikan

  Martzel Garitagoitia Arriaga (1922) Mallabia

  Durango; Gernikako bonbardaketa. Auzoko gizon bat ere Durangon hil zen. Auzoko familia bat Munitibarren hil zen.

• Errepublikaren aldeko soldaduen baliabideak

  Martzel Garitagoitia Arriaga (1922) Mallabia

  Gorriek antolamendu eta baliabide gutxi zituzten.

• Ibarkurutzea nolakoa zen I

  Kontxa Laspiur Zabala (1924) Eibar

  Gerra aurretik Ibarkurutzea nolakoa den kontatzen du. Alondiga zegoen gaur egun Banco Gipuzcoano dagoen eraikinean. Gerra garaian eraikina obretan zegoenez hura izan zen zonaldeko babeslekua. Baltraneko dendan panpinak saltzen zituzten, Franconeko oihal-denda bat ere bazegoen... Rialto zinema geroago egin zen

• Gerra sasoian familia banatuta

  Jose Luis Elkoro Unamuno (1935) Bergara

  Gerra sasoian, Elgeta bonbardatu zuten eta alde egin behar izan zuten etxetik. Familiako kide batzuk amaren jaiotetxea zen Bergarako Aldai baserrira joan ziren eta besteak Lapurdi baserrira. Beraien etxea txikituta geratu zenez, familiaren jatorrikoa zen Mantu etxean bizi izan ziren zenbait urtez. Gero etxe berrira aldatu ziren. 18 urterekin Bergarara joan zen. Bertan ezkondu zen eta bertan bizi izan da ordutik.

• Frentean postari izanda ikusi zuen lehenengo hildakoa

  Julian Uranga Ugarte (1911) Amorebieta-Etxano

  Gerra garaian, frenteetan postari moduan ibili zen. Orozkora, Morgara... joaten zen. Lehenengo hildakoa Legution ("Villareal") ikusi zuen, hegazkin baten tiroek hilda.

• Hegazkinak Elorrio bonbardatzen

  Iñaki Gallastegi Gorroño (1928) Elorrio

  Lehenengo bonba plazatik 100 metrora jausi zen. Geroago, egun batean bi bonbardaketa egon ziren: bata goizean eta bestea arratsaldean. Hainbat hildako izan zen. Fonda la Paz txikituta geratu zen.

• Bonbardaketak Gazetan, Elorrion eta Durangon

  Felisa Arietaleanizbeaskoa Altzerreka (1927) Frantziska Arietaleanizbeaskoa Altzerreka (1929) Elorrio

  Euren etxe ondoan erori zen bonba bat. Pertsona bat hil zuen. "Abioi Baltza"k bonbardatzen zuen. Berrion antiaereoak. Abioiak zetozenean, babeslekura joaten ziren.

• Arrisku handiko lekuan gerra denboran

  Maria Igarza Zubiate (1924) Elorrio

  Elorrioko bonbardaketa. Igurixara joan ziren baserri batera. Gero jakin zuten leku txarrenean egon zirela. Hegazkinak zetozenean, kanpandorrean ezkutatzen ziren. Beldur handia pasatzen zuten.

• Bonbardaketak Elorrion

  Maria Igarza Zubiate (1924) Elorrio

  Elorrioko etxe asko apurtu zituzten bonbardaketek. Lehena, jabe nazionalista batek zuen etxe dotore bat izan zen. Gero, "Fonda de la Paz" eta beste hainbat.

• Tropak plazan formatuta

  Maria Igarza Zubiate (1924) Elorrio

  Elizaren arkupetik jotzen zuten diana. Tropak plazan formatu eta mendira joaten ziren. Orduan ikasi zuen "Eusko Gudariak" kantua, baina ez zitzaien burutik pasatu ere egin frankistak sartu zirenean kantatzerik.

• Bonbardaketak Sorabillan

  Juan Aizpurua Otegi (1924) Andoain

  Sorabilla auzoak dezente nozitu zituen gerraren ondorioak. Eguzkitza baserriko morroia bonbardaketa baten ondorioz erail zuten.

• Osaba Terueleko frontean eraila

  Ramon Ansorregi Juaristi (1940) Mutriku

  Osaba bat Terueleko frontean hil zuten, bala batek eztarrian jota. Zortzi anai ziren eta gazteenak joan behar izan zuten gerrara.