Borroka

  • Jose Andres Azpiri PNVkoen Zabalburuko txaleta

    Jose Andres Azpiri Malaxetxebarria (1911) Markina-Xemein

    Gerran, Bilboko Carlton hotelean entregatu zuten beraien burua. PNVkoak Zabalburuko txalet batean batzen ziren. Beraien batailoiko 10 bat kide bertara eroan zituzten eta 10 egunetara aske utzi zien. Beraien batailoikoengana bueltatu ziren Begoñara.

  • Jesus Barandika eta Feli Goikoetxea Frontea Bizkargi mendian

    Jesus Barandika Berrojalbiz (1921) Feli Goikoetxea Enbeita (1930) Muxika

    Bizkargi mendian frontea egon zen. Bizkargin hildakoak Muxikako kanposantuan lurperatzen zituzten ilara batean.

  • Jesus Barandika eta Feli Goikoetxea Gerrako erasoak: Feliren jaiotetxea erre zuten

    Jesus Barandika Berrojalbiz (1921) Feli Goikoetxea Enbeita (1930) Muxika

    Gerran, kanoiak egon ziren inguruan. Jesusek-eta ganaduak auzoko korta batean gorde zituzten. Felik auzoan egoten ziren tankeak ditu gogoan. Feliren etxea erre egin zuten ganadu eta guzti, eta Kurtzeroko Zubietara joan ziren izeko baten etxera. Gero, gerraostean, Ugarteko Etxebarrin soldaduak izaten zituzten eta nahi beste jateko izaten zuten.

  • Carmen Irusta Goikoerrotara diru bila

    Carmen Irusta Alakano (1922) Muxika

    Frontean zeuden nebei dirua bidali behar zien eta ez zuen izaten zer bidali. Goikoerrotara joaten zen bila.

  • Juanita Esturo Torrelavegan, kobazulora ezkutatzera

    Juanita Esturo Orue (1924) Muxika

    Gerran, Santander aldera heldu ostean, Torrelavegara joan ziren. Bertan zeudela, hegazkinen erasoak jasan zituzten. Kobazuloan babestu zen. Bigarren bonbardaketak harrapatuz gero, hil egingo zirela dio.

  • Joxe Mari Yurramendi Bi fronteak Urnieta aldean

    Joxe Mari Yurramendi Larburu (1922) Urnieta

    Gailegoak omen ziren soldaduak. Cara al Sol kantatzen zuten. 14 urte zituen orduan. Bera baino bi urte zaharragoak gerrara joan ziren geroago. "Gorriak" Santa Barbara aldean eta frankistak Urnietako mendietan zeuden.

  • Patxi Pagola Gerra garaian, umeak astoaren aurretik

    Patxi Pagola Ibarrola (1933) Urnieta

    Gerra garaian, etsaiak mendian gertu zeuden; eta, janari bila joateko, Patxi joaten zen astoaren aurretik; gizonak joanez gero, tiro egiten zuten soldaduek. Gertuko baserri batera kanoikada sartu eta asto bat geratu zen bizirik.

  • Rufino eta Pilar Ferroletik dirua jaso zutenekoa

    Pilar Etxeandia Legina (1926) Rufino Etxebarria Petralanda (1922) Muxika

    Rufinoren anaia zaharrena gerrako Crucero Canarias itsasontzian egon zenean, denbora askoan egon ziren bere berririk jakin barik. Baina, halako batean, gutun bat heldu zen etxera: bere anaiarena zen. Gutun hura erantzun ostean, bueltan etorri zitzaien beste bat Gernikako banketxera joan zitezen esanez. Dirua bidali zien Ferroletik.

  • Deunoro Sardui Umetako gerrako akorduak

    Deunoro Sardui Enbeita (1934) Muxika

    1934. urtean jaio arren, gerrako kontuak ezagutzen dituzte. Sasoi hartan Bilbon egon zen, bertara joan baitziren ihesi. Oraindik gogoan du hura. Ez zuen oso ondo ulertzen abioien etorrera eta sirenen hotsa.

  • Praxku Urruzola Gerra hasieran eraso egin zietenekoa

    Praxku Urruzola Loinaz (1931) Urnieta

    Gerra garaiko pasadizoak gogoan ditu oraindik. Tropak sartu ziren, eta eraso egin zuten; dena txikitu zuten orduan. Etxean, bost lagun zauritu zituzten. Orduan, etxetik alde egin behar izan zuten, beraien burua babesteko. Oroitzapen tristeak.

  • Julian Arruti 2 Gudari joandako anaien kontuak

    Julian Arruti Ezenarro (1926) Azpeitia

    Gerra denborako kontuak. Julianen anaia bi gudari joan ziren. Bat Castro Urdialesen geratu zen, eta bestea, berriz, Laredon. 1940ko eta 1942ko kintoak ziren.

  • Julian Arruti 2 Milizianoek bi mutiko tirokatu

    Julian Arruti Ezenarro (1926) Azpeitia

    Herriko giroa nolakoa zen gerra denboran. Gudariak Loiolan antolatzen hasi ziren... Eibartik eskopetekin joaten ziren Bidani aldera. 1936ko irailaren 20an Francoren aldeko tropak Azpeitian sartu ziren. Enparan Gain aldetik soldaduak nola jaisten ziren gogoratzen du Julianek. Milizianoek, mendian behera zihoazela, bi mutiko tirokatu zituzten Enparan Gaingo aldean. Mutiko horietako bat odolustuta hil zen. Bestea, zaurituta eraman zuten "mixikordira".

  • Julian Arruti 2 Bonbardaketa

    Julian Arruti Ezenarro (1926) Azpeitia

    Gerrako oroitzapenak. Gernikako bonbardaketa izan zenean, Azpeitian tiro- eta bonba-hotsa entzuten zen. Azpeitia ere bonbardatu zuten, eta mutil gazte bat hil zen.

  • 390 Gerra garaiko bizipenak

    Imanol Murua Arregi (1935) Zarautz

    Aita gudari joan zen gerra garaian; eta ama, bi seme nagusiekin, Gernikara joan zen. Gernikako bonbardaketetan, udaletxe azpiko babeslekuan gordeta egon ziren. Gerora, aita Santoñako kartzelara eraman zuten: bi semeak Ingalaterrara bidali zituzten, eta ama Iparraldera joan zen.

  • Gregori Ajuriagojeaskoa Burdinazko gerrikoa; lehengusua ertzain

    Gregori Ajuriagojeaskoa Loroño (1913) Muxika

    Bilbo hartu ez zezaten, jende asko aritu zen burdinazko gerrikoa egiten, bere neba ere, besteak beste. Bere lehengusua ertzaina izan zen eta kartzelan sartu zuten.

  • Gregori Ajuriagojeaskoa Gerrara derrigortuta joan baino, hobe boluntario

    Gregori Ajuriagojeaskoa Loroño (1913) Muxika

    Boluntario joan ziren muxikarrak berez joan beharra zuten, baina beraien burua aurkezten zuten destino hobea lortu asmoz.

  • Gregori Ajuriagojeaskoa Bonbardaketan izekoaren etxean

    Gregori Ajuriagojeaskoa Loroño (1913) Muxika

    Gernikako bonbardaketan, izekoaren etxean egon zen. Erromeria ostean, izekoaren etxean geratzen zen biharamunean joateko etxera. Astelehen hartan, arratsaldez Gernikara joateko asmoa zuen. Bonbak entzun zituztenean, ezkutatu egin ziren. Gernikan zeuden auzoko denak onik irten ziren, Lumorako bidea hartu zuten-eta.

  • Mari Karmen Azkune Munitibarrera gerra denboran

    Mari Carmen Azkune Arrate (1928) Markina-Xemein

    Bonbak jausten ziren Markinan eta, beldurtuta, Munitibarreko baserri batera aldatu zen familia. Jende asko bildu zen etxean. Munitibarko bonbardaketa. Aita seme ezinduaren bila motorrean joan zenekoa.

  • Mari Karmen Azkune Munitibarretik Mendatara

    Mari Carmen Azkune Arrate (1928) Markina-Xemein

    Gero Mendatara joan ziren. Kanpandorrean ezkutatuta bonbardaketa denboran. Gernikako bonbardaketa egunean, hamaika markinar arbolape batean. Lo-lekua topatzeko komeriak. Semeen bila aita.

  • Serafin Baraiazarra Gerra hasiera eta Gernikako erasoa

    Serafin Baraiazarra Albizu (1929) Muxika

    Gerra hasierako oroitzapenak. Ama autobusez etxera heldu zen, eta berak esan zien gerra hasi zela. Beraien etxean ere izan zituzten soldaduak. Gernikako bonbardaketako egunean harako bidean ikusi zituen hegazkinak. Bere aita Gernikan zen.