Gerratik itzulera

• Tabakoa errazionamenduan

  Jose Agustin Etxabe Olaskoaga (1924) Zarautz

  Etxean inork ez zuen erretzen, baina purua erretzen zuten egun berezietan, eta gero mareatuta. Errazionamenduan tabakoa hartzen zuten eta gero saldu.

• Razionamendua; goserik ez zuten izan

  Agate Loiola Antzuola (1925) Ignacia Loiola Antzuola (1927) Rosario Loiola Antzuola (1922) Zarautz

  Goserik ez zuten pasatu. Neurtuta jaten zuten baina oliorik, babarrunik edo ogirik ez zitzaien falta izan. Razionamenduko ogia beste batzuei ematen zieten.

• Ogi-beltza nolakoa zen

  Agate Loiola Antzuola (1925) Ignacia Loiola Antzuola (1927) Rosario Loiola Antzuola (1922) Zarautz

  Okindegiak. Lehenago ogi beltza egoten zen eta gerora hasi zen ogi zuria. Latza eta txarra izaten zen ogi beltza eta askotan poztu egiten ziren errazio txikia ematen zietelako.

• Gerra garaiko miaketa eta hustuketak

  Francisco Javier Aranburu Aranguren (1921) Zarautz

  Aireplano batek Zarautzen lur hartu zueneko kontuak. Beti beldurrez ibiltzen ziren. Gudari joan zen jendeari etxeak miatu eta husten zizkieten. Errazionamendua.

• Herritik irteteko baimen-eskatzea

  Francisco Javier Aranburu Aranguren (1921) Zarautz

  Gerra-ostea. Batailoietan harrapatutako semeak kontzentrazio zelaietara eramaten zituzten lanera. Haiek ikustera joan nahi izanez gero komandantziara joan behar zen baimena eskatzera. Herritik ateratzeko ere baimena eskatu behar izaten zuten.

• Gerraostean zer jaten zuten

  Juana Lizarralde Buenetxea (1914) Zarautz

  Gerra-ostean ez zuten goserik pasatu, babarruna eta ogia izaten zuten eta. Garia egiten zuten eta gero Errota-berrira joaten ziren, etxean ogia egiteko. Zer jaten zuten. Orduan arraina merkeago egoten zen arrautzak baino eta amak arrautzak saldu eta arraina ekartzen zuen.

• Aita gerran Bilbon; itzulitakoan panorama zaila Errenterian

  Joseba Goñi Galarraga (1935) Errenteria

  Gerra garaian, Josebaren aitak badaezpada Errenteriatik alde egin zuen. Bilbo erori zen arte egon zen han, anaiarekin eta koinatuarekin batera. Errenteriara itzuli zenean lana galdu zuen; denbora batez amak tratutik lortutako diruari esker atera ziren aurrera. Zenbait lagun karlistaren laguntza ere ba omen zuen aitak.

• Gose-urte gogorrak; errazionamenduko janaria

  Juan Arizaga Larreategi (1927) Jose Luis Unamuno Gorrotxategi (1928) Soraluze

  Gose-urte gogorrak pasa zituzten. Baserritarrak, hala ere, moldatzen ziren jatekoarekin, baina kaletarrak gaizki ibili ziren. Errazionamenduan jasotzen zuten ogia, azukrea eta "boniatoa" (batata); ganaduak ere nahi ez zuen jana izan ohi zen.

• Patata esandako tasatik gora saltzearren udaletik abisua

  Maria Urizar Murua (1919) Soraluze

  Patatarekin gertatutakoa. Patata gorri ederra zuten etxean maiatzerako heltzen zena. Errazionamendua zegoen garaian patatak bi pezetako tasa zuen, baina berak 2,50ean saldu zuen, estimazio handia zuen eta. Udaletik abisua eman zioten ez deskuidatzeko berriz tasatik gora kobratzen, hori Francoren aurka egitea zela eta. Bi emakume goizean patatarik gabe geratu zirela eta baserrira joan zitzaizkien bila.

• Errazionamenduko jateko eskasa; oliorik ez

  Maria Urizar Murua (1919) Soraluze

  Gerra-denboran eta razionamendu denboran jendeak gosea pasa zuen kalean. Emakume bati arto-irina eta ogirina saldu zizkioten eta hurrengo egunean esker modura anis botila eta txokolatea eman zizkion Mariari. Errazionamenduan ematen ziren ogia eta boniatoa (patata) nolakoak ziren. Oliorik ez zegoen eta seboarekin moldatzen ziren. Azukre beltza egoten zen; inguruko emakume batek Frantziatik ekartzen zuen azukre zuria eta hari erosten zioten. Baserrian izaten zuten jatekoa, hala ere.

• Gerraosteko gosea; gauez errotara.

  Antonio Eizagirre Uranga (1933) Pakita Uria Mancisidor (1937) Zarautz

  Gerraostean gose handia pasa zuten. Ogia asko estimatzen zen arrazionamendu garaian. Etxean egiten zituzten taloa eta ogia. Errotara joatea debekatua zegoen eta gauez joaten ziren errotara. Kalekoak okerrago egon ziren baserrikoak baino.

• Abertzaleak iraindu eta mehatxatu egiten zituzten

  Lucia Etxabe Zubizarreta (1927) Soraluze

  Abertzaleei mehatxuak eta irainak egiten zizkieten. Emakumeei ilea moztu eta kalean erabiltzearena entzunda dauka.

• Herrira itzultzean, etxeetan lapurretak eta irainak

  Lucia Etxabe Zubizarreta (1927) Soraluze

  Aita frontean eta kartzelan egon zen. Familia herrira bueltatu zenean, etxe askotan lapurretan egin zituztela konturatu ziren. Karlistak tente ibiltzen ziren. Berak ez zeukan gorrotorik.

• Estraperloko gantza erosten zuten, olioa garestia zen

  Lucia Etxabe Zubizarreta (1927) Soraluze

  Eguneroko gauzen prezioak esaten ditu. Olio botilaren prezioa hilabete guztiko soldata beste zen. Gantza erosten zuten gehienek, estraperlokoa.

• Santurtzitik itsasontziz alde egiteko pasatako momentu latzak

  Mari Tere Paskual Zapirain (1931) Errenteria

  Gerra garaian, Santurtzitik itsasontzi handi batean sartu zituzten gauez: jendea oso larrituta zegoen, eta asko uretara erori eta ito egin ziren. Inguruko barkuetatik bonbak botatzen zizkieten, oso gogorra izan zen hura. Azkenean, Pasaian gelditu ziren eta beraiek atera egin ziren itsasontzitik. Gainerakoek Frantzia eta Errusia aldera egin zuten.

• Gerratik itzulitakoan, amonaren etxera

  Mari Tere Paskual Zapirain (1931) Errenteria

  Gerran Bilbon egon ziren eta handik Errenteriara itzulitakoan, amonaren etxera joan ziren bizitzera. Garai batean aitonak egin zuen etxe hura.

• Aitarekin komunikazioa, Langileen Batailoian egon zen bitartean

  Mari Tere Paskual Zapirain (1931) Errenteria

  Errenteriara itzuli zirenean, noizean behin aitaren berri izaten zuten, gutun bidez komunikatzen baitziren. Guda bukatu zenean, aita Langileen Batailoian egon zen. Etxera itzuli zenean, alokairuan bizitzera joan ziren Gaztainora.

• Gerra ostean euskarak atzerakada handia

  Mari Tere Paskual Zapirain (1931) Errenteria

  Gerra garaian Bilbon egon ziren, eta Errenteriara itzulitakoan giroa oso aldatuta zegoela konturatu ziren: kanpoko jende asko etorri zen. Euskarak atzerakada handia izan zuen garai hartan Errenterian. Baserritarrei "Pellos" deitzen zien kanpotik etorritakoek mespretxu gisa, eta horregatik baserritar asko erdarara jotzen hasi ziren.

• Limonada naturala egiten zen azukre eta "Orange"-arekin

  Pastora Iraola Larrañaga (1916) Soraluze

  Sakarina erabiltzea debekatuta zegoen eta behin sustoa pasatu zuen inspektorearekin. Azukrearekin eta "Orange" limoiarekin egiten zen limonada. Kanpotik ekartzen zuten "Orange"-a eta gerra aurretik 50 pezeta balio zituen. Lehengo limonada natural-naturala eta askoz goxoagoa zen.

• Alcalá de Henareseko burua hil zeneko kontuak

  Juan Ezenarro Barrenetxea (1911) Zarautz

  Gerratik itzultzean, Zarautz aldatuta ikusi zuen. Alcala de Henaresen jesuita bat zuten buru, ingeniaria. Burua hil zenean, hainbat euskaldun eraman zituzten autobusez hiletetara Madrilera.