Gerratik itzulera

• Bueltarako bidean, zubiak apurtuta

  Martina Gallastegi Mendia (1921) Durango

  Berangon zeudela, aita gorriek gerrara eramango zuten beldurra zuten. Durangora bueltan, zubiak apurtuta zeuden eta erreketeen aurretik pasatu behar izan zuten.

• Aita Bilbotik Durangora bizikletan, nahiz eta ez jakin

  Luis Irazola Zamalloa (1931) Durango

  Bilbon zeudela jakin zuten Durangoko etxea errekisatu egin behar zietela. Orduan, aitak bizikleta bat hartu (ez zekien ibiltzen) eta Durangora itzuli zen. Auzoko emakume lotsagabe bat aurkitu zuen etxearen jabe egin nahian, eta airean bidali zuen. Denak itzuli zirenean, katua aurkitu zuten ate aurrean miauka.

• Baserri asko konfiskatu zituzten

  Txomin Aranbarri Larizubirrementeria (1924) Durango

  Baserri asko konfiskatuta egon ziren; kanpora ebakuatu behar izan, eta herrira bueltatutakoan, etxea okupatuta aurkitu zuen jende askok. Beraien etxea oso ondo aurkitu zuten. Inongo diru barik, bizi berri bati eman zioten hasiera.

• Gorriek ezin tailerretan lanik egin; Gipuzkoan gehiago irabazten zen

  Txomin Aranbarri Larizubirrementeria (1924) Durango

  Gerran gorriekin ibili zen jendeari, herrira bueltatzerakoan, ez zioten lantegietan lanik ematen; horregatik, basoko edo errepideko beharretan aritu behar izaten zuten. Bere anaia bat bi urtez egon zen Langileetan, eta handik bueltan laguntasuna izan zuen: tren-geltokian hasi zen, hil berria zen osabaren partez. Lan asko zegoen, Eibarrerako "tren obrero" egon zen goizeko zazpietan eta jende asko harantz joaten zen, Gipuzkoan gehiago irabazten zen-eta.

• Gerraosteko maistra gaiztoa

  Nati Bilbao Onaindia (1929) Durango

  Gerrak iraun zuen artean ez zuten eskolarik izan. Hiru urte pasa eta gero berrekin zion eskolara joateari. Maistra berriak umeak jo egiten zituen odola atera arte. Gurasoak kexatu eta 'Baltza' ezizenezko maistra kendu zuten, eibartar bat haren ordez jarriz. Hau oso ona omen zen.

• Egunero eskolara ezin joan

  Nati Bilbao Onaindia (1929) Durango

  Umeak euskaraz egiten zutenean, 'Baltza' maistrak jo egiten zituen. Hamabost bat neska-mutil elkartzen ziren ikasgelan. Baserriko lanak zirela-eta, ez zen egunero joaten eskolara. San Frantzisko eskolara joan zen urtebetez.

• Hamabost urtegaz lanera

  Gotzon Atutxa Estankona (1930) Durango

  Ortuellatik bueltatu zirenean, etxea zutik aurkitu zuten. Hamabost urtegaz osabaren Estankona tailerrean hasi zen lanean, eta bertan jardun zuen erretiroa hartu arte.

• Aita etxean ezkutatuta

  Maite Rodrigez Romero (1931) Busturia

  Gerra Zibila zela-eta, aita lau urtez egon zen Bidanian (Gipuzkoa). Bermeoko kamioi batean etorri zen bueltan; hala ere, ezkutatuta egon zen urtebetez etxeko kamaran (ganbaran). Maitek ez zekien aita han zegoenik ezkutatuta. Herritarren beldur zen, Busturian faxista asko zeuden-eta.

• Santandertik Karrantzarako bidea

  Basilio Urbistondo Lasa (1917) Azpeitia

  Santandertik Karrantzara bueltatzeko pasatakoak kontatzen ditu. Gerran gosea pasa zuen. Baina, bestela, Bizkaian ez du uste gose handirik pasa zenik orduan.

• Gerraosteko miseria

  Markos Gerediaga Bilbao (1925) Amorebieta-Etxano

  Gerran ebakuatuta egon ostean, etxera bueltatu eta ez zuten zer jan eta ezta dirurik ere. Gurasoak beranduago etorri ziren. Gerora ondo maneiatu ziren, lan eginez gero gauzak lortzen dira-eta.

• Frankismoaren aurkakoak elkarretaratzen

  Julen Madariaga Agirre (1932) Bilbo

  Egonezin handia zegoen sasoi hartan (1945-50) zenbait zirkulutan. Frankismoaren aurkakoak elkarretaratzen joan ziren. Bazen ezkerreko jende ez abertzalea, eta karlista "onargarriak", gero eurak... Elkar ezagutuz joan ziren poliki-poliki. Berrogei bat lagun izango ziren orduko bilkuretan.

• Herriko jendea baserrietara lapurretara

  Carmelo Olano Segurola (1930) Ixabel Olano Segurola (1925) Beasain

  Herriko jendea baserrietara joaten zen gereziak, intxaurrak, sagarrak, etab. harrapatzera. Garia ereiten zutenean, lapurtxoriak ibiltzen ziren eta izutzeko egin behar izaten zutena. Gerra garaian moroak egon ziren eskolan; gerra ondorengo urteetan, tropak egon ziren. Txoriak bertan egiten zituzten habiak.

• Gerra-ostean kaletarrak baserrira lanera janari truke

  Carmelo Olano Segurola (1930) Ixabel Olano Segurola (1925) Beasain

  Gose urteak. Baserrietara joan eta lanaren truke janaria lortzen zuten kaletar askok.

• Gerra-osteko egoera gogorra

  Jesusa Sarriegi Aiestaran (1919) Beasain

  Gerra osteko egoera oso gogorra izan zen. Kaletarrak, dirua bai baina janik ez. Soroan lan asko egiten zen.

• Gerra-osteko egoera; garia eta artoa entregatu beharra

  Manuel Iraola Goenaga (1926) Bidania-Goiatz

  Gerra-ondorenean ogirik ez zegoen. Baserrian beti izaten zen jateko gehiago, baina gerra-osteko egoera nahiko txarra zen, garia eta artoa entregatu egin behar izaten ziren eta. Kartila batean markatzen zen zenbat kantitate ehotzeko baimena zeukaten eta hortik atzerakoa estraperloan eho behar izaten zuten. Errazionamenduko opilak. Estraperloan ekarritako zaku-irinak 1.000 pezeta balio zituen eta basoan lau zuhaitz handi botatzea 25 pezeta ordaintzen zen.

• Bueltan, altzaririk ez: errekisatuta

  Delia Huizi Zuñiga (1928) Andoain

  Irunera eta handik Donostiara. Handik tranbian, aitonaren etxera: Karrikara. Altzariak kendu egin zizkieten; bizilagunak hainbat gauza gorde zizkien. Harreman ona zuten bizilagunarekin. Donostiako osabak errenta ordaintzen jarraitu zuen urtebetean, baina etxean beste familia bat sartu zuten nagusiek.

• Markinatik etxera

  Sabina Arruabarrena Oiarzabal (1928) Astigarraga

  Markinatik Bilbora joan ziren izeba-eta; handik Belgikara. Ahizpa eta biak, berriz, etxera bueltatu ziren. Gurasoak beste etxe batera joan ziren nazionalak Astigarragan sartu zirenean.

• Andoaina itzuli eta etxea hustuta topatu

  Ramon Huizi Zuñiga (1931) Andoain

  Gerra garaian batetik bestera ibili ziren, eta hizkuntzekin nahasketa handia izan zuen. 8 urte zituela itzuli ziren Andoaina; aitonarekin bizitzera joan ziren orduan, beraien etxean zegoen dena lapurtu egin baitzieten. Gerora ikusitakoarekin, konturatu ziren bizilagunak izan zirela lapurrak.

• Gerra ondorena garai tristea izan zen

  Maria Luisa Zabala Zubiarrain (1930) Aduna

  Gerra ondorengoa oso garai tristea izan zen. Soldadutzako mutilen gutunen zain egoten ziren. Mutil gazte asko hil ziren.

• Herrira itzulitakoan, panorama gogorra

  Juan Bautista Barandiaran Iturriotz (1928) Andoain

  Gerra bukatutakoan, Frantziatik itzuli ziren eta aitari ez zioten harrera ona egin lehengo lanean; beraien etxea oso hondatuta zegoen, lapurretan ibiliak ziren herriko batzuk.