Gerratik itzulera

  • Juan Kruz Garate Alonsotegitik Otxandiora ardiekin

    Juan Kruz Garate Garate (1926) Otxandio

    Gerran alargundu berri zen osaba Alonsotegirik Otxandiorainoko bidea bakarrik egin zuen behi-uztarri eta gurdiarekin. Bere aititak eta aitak ere gauza bera egin zuen 500 ardirekin; aitite aurrerago zihoan bidea libre zegoen edo ez ikusi eta abisatzeko. Bidean pasatakoak kontatzen ditu. Kontakizunak hurrengo pasartean jarraitzen du.

  • Juan Kruz Garate Herrira bueltatzean bizitakoak

    Juan Kruz Garate Garate (1926) Otxandio

    Gerran Alonsotegitik herrira bueltatu ziren ardiekin. Bidea luzea zen eta bertan bizitakoak dakartza gogora. Aurreko pasartearen jarraipena da.

  • Juan Kruz Garate Gerratik Otxandiora heldu eta ama haurdun

    Juan Kruz Garate Garate (1926) Otxandio

    Gerratean Alonsotegin egon ziren etxekoak. Handik bueltatu zirenean, ardiekin egindako bide luzearen ostean, aitaren jaiotetxera heldu eta ardiak banatu zituzten. Handik beraien jaiotetxera joan ziren ama abisatzera. Ama haurdun aurkitu zuten.

  • Juan Kruz Garate Udaletxean aurkezteko beldurrez

    Juan Kruz Garate Garate (1926) Otxandio

    Gerratea bukatu ostean, Otxandiora etorri zirenean, udaletxean aurkeztu behar izan zuten. Ama beldur zen hango buruzagia nor zen ikusita. Bideak garbitzeko lana eman zieten.

  • Jon Lasuen Itzulera gogorra: denean eskasia

    Jon Lasuen Goikolea (1921) Otxandio

  • Jon Lasuen Otxandiora itzulera

    Jon Lasuen Goikolea (1921) Otxandio

  • Joxe Sagarzazu Gerratik itzultzeko pasatako komeriak

    Joxe Sagarzazu Etxebeste (1933) Pasaia

    Gerra bukatu arte Katalunian egon zen Joxeren familia. Aitak frontetik deskantsuak izaten zituenean, baserri batean lurra goldatzen zuen. Baserri hartakoei esker, aitak ibiltzeko baimena (salbokonduktoa) lortu zuen etxera etortzeko. Euskal Herrira itzuli zirenean, etxean ez zieten utzi sartzen aita gorriekin ibili izanagatik; horregatik, Pasaiara joan ziren. Lana bilatzeko ere arazoak izan zituen aitak.

  • Joxe Sagarzazu Gerratik itzulitakoan aitak lana lortzeko izandako arazoak

    Joxe Sagarzazu Etxebeste (1933) Pasaia

    Gerratik itzulitakoan, aitak arazoak izan zituen lana bilatzeko; baina azkenean lortu zuen arrantzako barku batean hastea lanean. Barkuan ikatza nola kargatzen zuten azaltzen du Joxek.

  • Manoli Calafell Etxera bueltatu

    Manoli Calafel Trecet (1931) Pasaia

    Frantzian zirela, Pasai Donibanen erreketeak bakarrik zeudela eta etxera bueltatzeko abisua jaso zuten. Talaitik guardiek identifikatzeko eskatu zietela gogoratzen du. Erreketeekin tratu ona zuten. Etxea nola zegoen.

  • Reme Gaztelumendi Gerratik itzultzean, etxera sartzeko baimena behar

    Reme Gaztelumendi Goikoetxea (1925) Pasaia

    Gerratik itzuli zirenean, baimena behar izan zuten sartzeko. Lagun karlista bati esker, azkenean, lortu zuten baimen hori; lortu bitartean, amonaren etxean egon ziren. Garai hartan, oraindik gerra ez zen bukatu, eta jende asko falta zen herrian, ihes eginda baitzeuden.

  • Reme Gaztelumendi Kartzelan egon izanagatik, lana bilatzeko zailtasunak

    Reme Gaztelumendi Goikoetxea (1925) Pasaia

    Gerra garaian, senarra 3 urtez egon zen atxilotuta. Handik herrira itzuli zenean, ez zioten eman nahi izan lanik, ezta itsasoan lan egiteko pasaporterik ere. Azkenean, ahalegin handiak egin eta gero, lortu zuen pasaportea.

  • Pasaiako tertulia Bueltan, lana bilatzeko arazoak

    Luisa Otero Atorrasagasti (1920) Anttoni Segurola Egia (1919) Claudia Sein Legorburu (1919) Pasaia

    Donibanera bueltatu zirenean egin zutena kontatzen dute. Luisaren aita botearekin jendea pasatzen hasi zen lanean. Luisa non ibili zen lanean.

  • Pasaiako tertulia Ihesa eta buelta

    Luisa Otero Atorrasagasti (1920) Anttoni Segurola Egia (1919) Claudia Sein Legorburu (1919) Pasaia

    Gauza gutxiren joan ziren ihesi. Luisaren familian janari denda zuten, eta bueltan ezer ez. Errazionamendu garaian ogia txarra zen, baina artoarekin ondo moldatu ziren. Mojetan zebiltzan garaian, gaileta apurtuen bila joaten ziren Errenteriako lantegietara.

  • Beatriz Agirregomezkorta Errazionamendua

    Beatriz Agirregomezkorta Zelaiaran (1926) Pasaia

    Errazionamendua ematen zieten Mutrikun. Donibanen ere bazegoen, baina janaria ematen zegoenak ez zien eman nahi. Aita lehengo lekuan hasi zen lanean, bueltan: Andonaegi arotzerian. Euskararen egoera gerraostean: berak ez du jazarpenik gogoratzen.

  • Libe Garbizu Irazu Gerrarengatik ihesi joan Portugaletera eta Kataluniara

    Libe Garbizu Irazu (1936) Pasaia

    Libe jaio eta bonbardaketak hasi ziren; oinez joan zen ama Libe besoetan hartuta Portugaletera. Han hilabete batzuk eginda, Kataluniara joan ziren eta hiru urte egin zituzten han. Bitarte hartan, aita hil egin zela esan zioten. Amak Euskal Herrira itzultzea erabaki zuen. Itzuleran, aitarekin elkartu ziren, bizirik baitzegoen.

  • Libe Garbizu Irazu Gurasoen etxea ukitu gabe; amonaren dendan dena lapurtuta

    Libe Garbizu Irazu (1936) Pasaia

    Bere aitaren lagun batek, udaltzainak, amari esan zion gerrarengatik joateko lasai, berak zainduko ziola etxea. Eta ukitu gabe topatu zuten itzuleran. Amonak taberna zeukan; dena ostu zioten. Bi emakume topatu zituzten zakuarekin jantzita, arroparik ez zeukatelako; amak jostunari oihal batzuk eman eta soineko bat egiteko aukera izan zuten.

  • Rosa Sistiaga Amonak eskuz egindako koltxak besteen etxeetan

    Rosa Sistiaga Iparragirre (1950) Pasaia

    Beraien amonak kontatzen zuen, gauetan gizonezkoak oheratzen zirenean, lurra garbitu ondoren, kakorratzarekin koltxak egiten zituela; eta gerra garaian, herritik ihes egin eta itzuli zenean, balkoi askotan bere koltxak zintzilik ikusten zituela.

  • Rosa Sistiaga Itzulera gogorra; langile batailoian osaba bat hil

    Rosa Sistiaga Iparragirre (1950) Pasaia

    Gerra bukatu arte egon ziren Frantzian amona eta haren hiru seme-alabak. Itzuli zirenean, oso egoera txarra topatu zuten. Langile batailoira eraman zuten Rosaren amaren anaietako bat eta bizi-baldintza txarren ondorioz, hil egin zen.

  • Resu Aizkorreta Aita Santoñara eraman zuten lanera

    Resu Aizkorreta Arruabarrena (1931) Pasaia

    Bueltan etorri zirenean, arratoiak jan zituztela esaten zieten. Bere familia ez zen politika kontuetan sartzen. Aita Santoñara eraman zuten lanera, mekanikoa zelako; bisitan joaten zitzaien Lekeitiora.

  • Resu Aizkorreta Bueltan Irunen baserrian bi hilabetez

    Resu Aizkorreta Arruabarrena (1931) Pasaia

    13 hilabeten ondoren bueltatu ziren. Aita libre utzi zutenean, Irungo aitonak eskutitza idazteko esan zion, familia bueltatzeko eskatuz. Baserrian egin zituzten bi hilabete. Beren etxean ez zen inor sartu lapurretara, bizilagunak balkoian bandera española ipini zuelako.