Gerratik itzulera

  • Edurne Ansorregi Gerratik bueltan Mutrikura

    Edurne Ansorregi Lopez (1935) Mutriku

    Bartzelonatik atera zirenean, Zaragozan maletak lapurtu zizkien eta ezer gabe bueltatu ziren Barakaldora, aitonaren etxera. Handik Mutrikura joan ziren eta Ametzanekoekin lanean hasi zen. Ondoren, zaku-fabrikan lanean hasi zen eta etxe bat lortu zuen berarentzat eta alabentzat.

  • Edurne Ansorregi Aita Figueraseko kontzentrazio-esparruan

    Edurne Ansorregi Lopez (1935) Mutriku

    Sabanika kalean bizi ziren. Amak, aita bueltatzeko tramiteak egiten hasi zen Domingo Arruti alkate ondarrutarraren laguntzaz. Aita, Figueras-eko kontzentrazio-esparruan zegoen eta burua galtzen omen zegoen. Aita bueltatu zenean, itsasontzietan lanean aritu zen. Itsasertzeko arotza zen.

  • Edurne Ansorregi Mutriku faltan botatzen zuen

    Edurne Ansorregi Lopez (1935) Mutriku

    Aita kontzentrazio-esparrutik bueltatu eta bost urte egin zituzten Mutrikun. Jaunartzea Mutrikun egin zuen Edurnek. Barakaldora joan ziren bizitzera baina Edurne askotan bueltatzen zen Mutrikura, bere lagunik onena bertan zegoelako.

  • Carmen Irusta Nebak frontean

    Carmen Irusta Alakano (1922) Muxika

    Bi neba izan zituen frontean. Bat Larrabetzu aldean harrapatu zuten preso. Gaztea Langileen Batailoian egon zen, eta, Gernikako bonbardaketa ostean, kamiñero aritzea egokitu zitzaion. Carmenek ez du gogoan noiz joan zen lehen aldiz Gernikara erre ostean. Oso txarto pasatu zuten sasoi hartan.

  • Maria Irazabal Ezkerrekoa zelakoan eta txapel gorria soinean

    Maria Irazabal Izundegi (1921) Muxika

    Gerratean Gueñesera joan ziren, bertako Casa Gotira. Bi hilabetez bertan egon ostean, etxera zetozela, hainbat oztopo aurkitu zituzten. Sodupera heltzerakoan, Casa Gotiko ugazaba txapel gorriarekin topatu zuten lotsatuta; denek pentsatzen zuten ezkerrekoa zela, baina, antza, beste aldekoa zen.

  • Rufino eta Pilar Gaztetan harrobian eta errementari ibilitakoa

    Rufino Etxebarria Petralanda (1922) Muxika

    Soldadu joan orduko Gorozika bertako harrobian ere egon zen. Gernika berreraikitzeko lanetan bertako harri asko erabili ziren. Iluntzetan errementari lanak ere egiten zituen.

  • Juanita Esturo Itsasontzian bueltatu ziren etxera

    Juanita Esturo Orue (1924) Muxika

    Etxera bueltatzerakoan, bideak, zubiak... apurtuta aurkitu zituzten. Ganadu barik bueltatu behar izan ziren konfiskatu egin baitzizkieten. Santanderreko portura joan ziren etxera bueltatzeko. Hiru egun pasa zituzten portuan. 4.000 pertsonatik gora etorri ziren itsasontzian. Komunik gabe zelan konpontzen ziren. Zorrotzaurrera heldu eta bi egun egin zituzten bertan. Txabola batzuetara sartu eta errebisatu egin zieten.

  • Deunoro Sardui Bi urtez ebakuatuta; etxea erdi suntsituta

    Deunoro Sardui Enbeita (1934) Muxika

    Bizkaiko frontean nazionalak sartu zirenean, etxetik alde egin behar izan zuten. Beraien etxea erreta aurkitu zuten bueltatzerakoan, ezkutuan izan zituzten koltxoi batzuk baino ez zituzten aurkitu. Bizkargiko fronteak bederatzi hilabete iraun zuen eta beraiek bi urtez egon ziren kanpoan.

  • 808 Goizuetako bidean, Arano

    Joxepa Zabalegi Lazkanotegi (1916) Oiartzun

    Gerraren ondoren, gosea. Goizuetara ogi bila joan izan da. Arano ikusi zutenean Jesu Kristok zer esan zuen gogoratu ziren.

  • 864 Diru mugimendu gutxi: trukaketa eta errazionamendua

    Maria Jesus Enbil Urdanpilleta (1940) Oiartzun

    Lehen erosi adina trukatzen zen. Dendara arrautzak eraman eta etxerako behar zena hartzen zen. Gerra ondorengo errazionamendua ere gogoan du: hiru kategoriatan banatuak zeuden kartillak.

  • 876 Lantegiko errazionamendua

    Rufino Arbelaitz Sarasola (1924) Oiartzun

    Errenteriako Esmalterian lanean ari zela, langileei errazionamendua ematen zieten. Aza eta moniatoaz gogoratzen da Rufino. Lantegian, gordean, patata errea jaten zutela ere gogoan du.

  • 1277 Zubillagako industria gerra ostean

    Pedro Irizar Guridi (1916) Oñati

    Gerran artillerian egon zen. Gerratik itzuli zenean Altuna lantegia eta ola zeuden Zubillagan. Olak ez zuen arrakastarik izan. Gero Enara izango zena jaio zen. Fanderian ere jarraitzen zuten lanean.

  • 1285 Anaiak espetxean osasuna galdu

    Ascension Arregi Leturiaga (1916) Oñati

    Bartzelonan gose handia pasatuta, Zaragozara eraman zuten anaia. Handik etxera itzuli eta gutxira, pleuraz gaixotu eta birika bat kendu zioten.

  • 1285 Etxerako garia Arabatik estraperloan

    Ascension Arregi Leturiaga (1916) Oñati

    Bigarren anaia bat ere eraman zuten gerrara. Ourenseko ospitalean zortzi hilabete gaixorik egon ondoren itzuli zen etxera, gerrarako alfertuta. Bitartean, etxeko garia udaletxean entregatzera behartuta zeudela, etxean errazionamenduan jasotako ogi jangaitzarekin bizi behar. Arabatik gauez estraperloan ekartzen zuten garia, eta kaleko Tokilloko errotara eramaten zuten ehotzera, hori ere gauez.

  • Eusebio Lazkano Hildakoari zapatak kenduta

    Eusebio Lazkano Lizarralde (1917) Oñati

    Toledon zeudela bukatu zen gerra. Bartzelona alderaino joan zen gerra bukatu aurretik. Zapatak apurtuta zituen, eta hildako bati kendu zizkion; beste batek kazadora hartu nahi zuten, baina balaz zulatuta zegoen.

  • Eusebio Lazkano Etxera bueltatu eta gero, ezkontzea onena

    Eusebio Lazkano Lizarralde (1917) Oñati

    Etxera bueltatu zenean, amak esan ziona: garai txarrak zirela, eta onena ezkontzea zuela. 26 urterekin ezkondu zen Errastiko alaba batekin.

  • mARIBI aRREGI Dantzak eta bekatuak

    Maribi Arregi Zufiria (1943) Oñati

    Umetan plazan egiten zuten dantza, bandarekin. Zer egiten zuten gustuko mutilekin dantza egiteko. Garizumako debekuak eta kongregazioak. Beraiek ez zieten kasu handirik egiten; bikinia. Jazbana, Bergaran. Txokoko festa.

  • Jesus Artetxe Francoren denboran Ondarroako kale-izenak aldatu egin zituzten

    Jesus Artetxe Malaxetxebarria (1928) Patxi Etxaburu Ajarrista (1929) Ondarroa

    Erribera kalean jaio zen. Baina Francoren denboran "Jose Cruz Allo" jarri zioten, errekete baten izena. Franco hil geroztik berreskuratu zuen kaleak izena. Beste kale askorekin ere gauza bera gertatu zen, gerra denborako "arrain zatar" guztiak alde egin arte ez ez zuten berriz hartu izen zaharra. Gaur 31 urte Tejero Madrilgo Parlamentuan sartu zela.

  • Lore Egurrola Valentzian hiru urtez

    Lore Egurrola Urkiola (1924) Ondarroa

    Valentzian eskolara joaten ziren. Ia hiru urte egin zituzten han. Gurasoek jakin gabe, etxera bidali zituzten autobusean. Erdaraz berbetan etorri ziren. Aitak errietan egiteko erdara xelebrean esaten ziena kontatzen du. Naranja lapurretan ibiltzen ziren Valentzian. Bainatzera eramaten zituzten.

  • Lore Egurrola Etxerako altzari berriak Azpeititik

    Lore Egurrola Urkiola (1924) Ondarroa

    Izeba Isabelek altzariak ekarri zituen Ondarruko etxerako neskame egon zen lekutik, Azpeititik. Bere koltxoia beste etxe bateko balkoi batean ikusi zuen.