Gerratik itzulera
-
Gerratik bueltan Mutrikura
Edurne Ansorregi Lopez (1935) Mutriku
Bartzelonatik atera zirenean, Zaragozan maletak lapurtu zizkien eta ezer gabe bueltatu ziren Barakaldora, aitonaren etxera. Handik Mutrikura joan ziren eta Ametzanekoekin lanean hasi zen. Ondoren, zaku-fabrikan lanean hasi zen eta etxe bat lortu zuen berarentzat eta alabentzat.
-
Aita Figueraseko kontzentrazio-esparruan
Edurne Ansorregi Lopez (1935) Mutriku
Sabanika kalean bizi ziren. Amak, aita bueltatzeko tramiteak egiten hasi zen Domingo Arruti alkate ondarrutarraren laguntzaz. Aita, Figueras-eko kontzentrazio-esparruan zegoen eta burua galtzen omen zegoen. Aita bueltatu zenean, itsasontzietan lanean aritu zen. Itsasertzeko arotza zen.
-
Mutriku faltan botatzen zuen
Edurne Ansorregi Lopez (1935) Mutriku
Aita kontzentrazio-esparrutik bueltatu eta bost urte egin zituzten Mutrikun. Jaunartzea Mutrikun egin zuen Edurnek. Barakaldora joan ziren bizitzera baina Edurne askotan bueltatzen zen Mutrikura, bere lagunik onena bertan zegoelako.
-
Nebak frontean
Carmen Irusta Alakano (1922) Muxika
Bi neba izan zituen frontean. Bat Larrabetzu aldean harrapatu zuten preso. Gaztea Langileen Batailoian egon zen, eta, Gernikako bonbardaketa ostean, kamiñero aritzea egokitu zitzaion. Carmenek ez du gogoan noiz joan zen lehen aldiz Gernikara erre ostean. Oso txarto pasatu zuten sasoi hartan.
-
Ezkerrekoa zelakoan eta txapel gorria soinean
Maria Irazabal Izundegi (1921) Muxika
Gerratean Gueñesera joan ziren, bertako Casa Gotira. Bi hilabetez bertan egon ostean, etxera zetozela, hainbat oztopo aurkitu zituzten. Sodupera heltzerakoan, Casa Gotiko ugazaba txapel gorriarekin topatu zuten lotsatuta; denek pentsatzen zuten ezkerrekoa zela, baina, antza, beste aldekoa zen.
-
Gaztetan harrobian eta errementari ibilitakoa
Rufino Etxebarria Petralanda (1922) Muxika
Soldadu joan orduko Gorozika bertako harrobian ere egon zen. Gernika berreraikitzeko lanetan bertako harri asko erabili ziren. Iluntzetan errementari lanak ere egiten zituen.
-
Itsasontzian bueltatu ziren etxera
Juanita Esturo Orue (1924) Muxika
Etxera bueltatzerakoan, bideak, zubiak... apurtuta aurkitu zituzten. Ganadu barik bueltatu behar izan ziren konfiskatu egin baitzizkieten. Santanderreko portura joan ziren etxera bueltatzeko. Hiru egun pasa zituzten portuan. 4.000 pertsonatik gora etorri ziren itsasontzian. Komunik gabe zelan konpontzen ziren. Zorrotzaurrera heldu eta bi egun egin zituzten bertan. Txabola batzuetara sartu eta errebisatu egin zieten.
-
Bi urtez ebakuatuta; etxea erdi suntsituta
Deunoro Sardui Enbeita (1934) Muxika
Bizkaiko frontean nazionalak sartu zirenean, etxetik alde egin behar izan zuten. Beraien etxea erreta aurkitu zuten bueltatzerakoan, ezkutuan izan zituzten koltxoi batzuk baino ez zituzten aurkitu. Bizkargiko fronteak bederatzi hilabete iraun zuen eta beraiek bi urtez egon ziren kanpoan.
-
Goizuetako bidean, Arano
Joxepa Zabalegi Lazkanotegi (1916) Oiartzun
Gerraren ondoren, gosea. Goizuetara ogi bila joan izan da. Arano ikusi zutenean Jesu Kristok zer esan zuen gogoratu ziren.
-
Diru mugimendu gutxi: trukaketa eta errazionamendua
Maria Jesus Enbil Urdanpilleta (1940) Oiartzun
Lehen erosi adina trukatzen zen. Dendara arrautzak eraman eta etxerako behar zena hartzen zen. Gerra ondorengo errazionamendua ere gogoan du: hiru kategoriatan banatuak zeuden kartillak.
-
Lantegiko errazionamendua
Rufino Arbelaitz Sarasola (1924) Oiartzun
Errenteriako Esmalterian lanean ari zela, langileei errazionamendua ematen zieten. Aza eta moniatoaz gogoratzen da Rufino. Lantegian, gordean, patata errea jaten zutela ere gogoan du.
-
Zubillagako industria gerra ostean
Pedro Irizar Guridi (1916) Oñati
Gerran artillerian egon zen. Gerratik itzuli zenean Altuna lantegia eta ola zeuden Zubillagan. Olak ez zuen arrakastarik izan. Gero Enara izango zena jaio zen. Fanderian ere jarraitzen zuten lanean.
-
Anaiak espetxean osasuna galdu
Ascension Arregi Leturiaga (1916) Oñati
Bartzelonan gose handia pasatuta, Zaragozara eraman zuten anaia. Handik etxera itzuli eta gutxira, pleuraz gaixotu eta birika bat kendu zioten.
-
Etxerako garia Arabatik estraperloan
Ascension Arregi Leturiaga (1916) Oñati
Bigarren anaia bat ere eraman zuten gerrara. Ourenseko ospitalean zortzi hilabete gaixorik egon ondoren itzuli zen etxera, gerrarako alfertuta. Bitartean, etxeko garia udaletxean entregatzera behartuta zeudela, etxean errazionamenduan jasotako ogi jangaitzarekin bizi behar. Arabatik gauez estraperloan ekartzen zuten garia, eta kaleko Tokilloko errotara eramaten zuten ehotzera, hori ere gauez.
-
Hildakoari zapatak kenduta
Eusebio Lazkano Lizarralde (1917) Oñati
Toledon zeudela bukatu zen gerra. Bartzelona alderaino joan zen gerra bukatu aurretik. Zapatak apurtuta zituen, eta hildako bati kendu zizkion; beste batek kazadora hartu nahi zuten, baina balaz zulatuta zegoen.
-
Etxera bueltatu eta gero, ezkontzea onena
Eusebio Lazkano Lizarralde (1917) Oñati
Etxera bueltatu zenean, amak esan ziona: garai txarrak zirela, eta onena ezkontzea zuela. 26 urterekin ezkondu zen Errastiko alaba batekin.
-
Dantzak eta bekatuak
Maribi Arregi Zufiria (1943) Oñati
Umetan plazan egiten zuten dantza, bandarekin. Zer egiten zuten gustuko mutilekin dantza egiteko. Garizumako debekuak eta kongregazioak. Beraiek ez zieten kasu handirik egiten; bikinia. Jazbana, Bergaran. Txokoko festa.
-
Francoren denboran Ondarroako kale-izenak aldatu egin zituzten
Jesus Artetxe Malaxetxebarria (1928) Patxi Etxaburu Ajarrista (1929) Ondarroa
Erribera kalean jaio zen. Baina Francoren denboran "Jose Cruz Allo" jarri zioten, errekete baten izena. Franco hil geroztik berreskuratu zuen kaleak izena. Beste kale askorekin ere gauza bera gertatu zen, gerra denborako "arrain zatar" guztiak alde egin arte ez ez zuten berriz hartu izen zaharra. Gaur 31 urte Tejero Madrilgo Parlamentuan sartu zela.
-
Valentzian hiru urtez
Lore Egurrola Urkiola (1924) Ondarroa
Valentzian eskolara joaten ziren. Ia hiru urte egin zituzten han. Gurasoek jakin gabe, etxera bidali zituzten autobusean. Erdaraz berbetan etorri ziren. Aitak errietan egiteko erdara xelebrean esaten ziena kontatzen du. Naranja lapurretan ibiltzen ziren Valentzian. Bainatzera eramaten zituzten.
-
Etxerako altzari berriak Azpeititik
Lore Egurrola Urkiola (1924) Ondarroa
Izeba Isabelek altzariak ekarri zituen Ondarruko etxerako neskame egon zen lekutik, Azpeititik. Bere koltxoia beste etxe bateko balkoi batean ikusi zuen.