Gerratik itzulera

  • valentina yeregi Semearekin Lasartera; senarra kartzelara

    Valentina Yeregi Inza (1915) Lasarte-Oria

    Lasartera joan zen umearekin, baserrira. Paperak egiten, senarrarentzat. Mugara joan ziren bila; semea granoz beteta zegoen. Kontrolak. Senarra Miranda de Ebrora eraman zuten eta gero Madrilera kartzelara. Koinatuaren laguntzaz atera zen.

  • valentina yeregi Bigarren ezkontza, elizaz

    Valentina Yeregi Inza (1915) Lasarte-Oria

    Senarra etxera etorri zenekoa. Ahizpak galdetu ziona. Elizaz ezkondu ziren handik hiru urtera. Ortuellara joan ziren paper bila. Aldatuta zegoen herria; bonbardatutako eskola, taberna itxita...

  • inaki-arregi Izebei ilea "zerora" moztu zietenekoa

    Iñaki Arregi Moraza (1927) Andoain

    Gerra garaian, Oriora joan ziren egoera pixka bat lasaitu arte. Itzuli zirenean, etxea prezintatuta aurkitu zuten. Komandantziara joan behar zutela esan zieten eta halaxe joan ziren bere bi izeba. Han ilea "zerora" moztu zieten, abertzaleak izatearren. Gero txapela jantzita ibiltzen ziren. Izebetako bat oso ausarta omen zen eta behin erreketeekin joan zen kotxean Donostiara autostop eginda.

  • 1243 Arrain salmentarekin arropetarako lain

    Maritxu Ituarte Lizardi (1923) Mutriku

    Arraina saltzera Debara eta Mendarora joaten ziren. Diru gutxi ateratzen zuten, arropatarako justu-justu. Erosketetarako ez zen dirurik erabiltzen, koadernoan apuntatu eta gero ordaintzekotan uzten zuten.

  • Delia Huici Bueltan, eskolara berriro; doktrina

    Delia Huizi Zuñiga (1928) Andoain

    Gerra ondoko urteak. Ondo hartu zituzten. Osabaren etxera joaten zen lotara. Eskolan hasi zen berriro. Jaunartzea ezin egin, doktrina ez zekielako. 11 urterekin egin zuen, 10ekin egin ordez. Doktrina etxean ere ikasten zuten batzuek; arrosarioa, gauero.

  • Bittor Aperribai Abasolo Baserrira buelta, zazpi hilabeteren ondoren

    Bittor Aperribai Abasolo (1923) Bergara

    Zazpi hilabete egin zituzten etxetik kanpo. Irailetik apirilera. Ganauarentzat jan ugari zegoen han: belarra, arbia, artoa... Lan ugari izan zuten dena ondo jartzen: patata erein, artoa batu... Etxe barruan balio zuten gauzak falta ziren, aitajaunak Kubako gerran erabilitako sablea eta.

  • 279 Baserriko neska eta mutil asko neskame edo morroi joan behar

    Juane Lonbide Elorza (1929) Bergara

    Familia handiak izaten ziren baserrietan, eta sarritan umeek morroi edo neskame joan behar izaten zuten beste baserri batera. Gerraostean ere kaleko mutilak baserrietara joaten ziren morroi janariaren truke. Morroiaren lana zein izaten zen; familiarekin hartu-emana. Morroiari Gabonetan bakailaoa oparitzen zitzaion.

  • Jesus Astola Nafarrete Gerratik bueltan etxea zutik, baina hutsik

    Jesus Astola Nafarrete (1933) Maria Pilar Astola Nafarrete (1939) Legutio

    Gerra Zibilean Gasteizera joan ziren ihesi. Bueltan etxea zuloz beteta topatu zuten, baina zutik. Dena lapurtu zien, bueltan lurrean egin behar izan zuten lo.

  • Carmen Irusta Nebak frontean

    Carmen Irusta Alakano (1922) Muxika

    Bi neba izan zituen frontean. Bat Larrabetzu aldean harrapatu zuten preso. Gaztea Langileen Batailoian egon zen, eta, Gernikako bonbardaketa ostean, kamiñero aritzea egokitu zitzaion. Carmenek ez du gogoan noiz joan zen lehen aldiz Gernikara erre ostean. Oso txarto pasatu zuten sasoi hartan.

  • 1542 Donostia, Bilbo eta Zegama arteko umezaroa

    Patxi Sansinenea Azurmendi (1935) Donostia

    Parte zaharrean jaio zen, baina urte bat zuela, gerra garaian, amarekin batera Bilbora joan zen. Handik lau urtetara Grosera bueltatu ziren, baina aurretik zutena errekisatu zienez amaren herrira, Zegamara, joan behar izan zuten. Hamar urtera arte egon zen bertan, Tolosako eskolapioetara joan baitzen interno hiru urtetarako.

  • Rufino eta Pilar Gaztetan harrobian eta errementari ibilitakoa

    Rufino Etxebarria Petralanda (1922) Muxika

    Soldadu joan orduko Gorozika bertako harrobian ere egon zen. Gernika berreraikitzeko lanetan bertako harri asko erabili ziren. Iluntzetan errementari lanak ere egiten zituen.

  • Juanita Esturo Itsasontzian bueltatu ziren etxera

    Juanita Esturo Orue (1924) Muxika

    Etxera bueltatzerakoan, bideak, zubiak... apurtuta aurkitu zituzten. Ganadu barik bueltatu behar izan ziren konfiskatu egin baitzizkieten. Santanderreko portura joan ziren etxera bueltatzeko. Hiru egun pasa zituzten portuan. 4.000 pertsonatik gora etorri ziren itsasontzian. Komunik gabe zelan konpontzen ziren. Zorrotzaurrera heldu eta bi egun egin zituzten bertan. Txabola batzuetara sartu eta errebisatu egin zieten.

  • 390 Bere anaien itzulera Ingalaterratik

    Imanol Murua Arregi (1935) Zarautz

    Bere bi anaia nagusiagoak Ingalaterratik etorri zireneko oroitzapena du. Nola gogoratzen duen une hori.

  • Deunoro Sardui Bi urtez ebakuatuta; etxea erdi suntsituta

    Deunoro Sardui Enbeita (1934) Muxika

    Bizkaiko frontean nazionalak sartu zirenean, etxetik alde egin behar izan zuten. Beraien etxea erreta aurkitu zuten bueltatzerakoan, ezkutuan izan zituzten koltxoi batzuk baino ez zituzten aurkitu. Bizkargiko fronteak bederatzi hilabete iraun zuen eta beraiek bi urtez egon ziren kanpoan.

  • Joxe Sagarzazu Gerratik itzultzeko pasatako komeriak

    Joxe Sagarzazu Etxebeste (1933) Pasaia

    Gerra bukatu arte Katalunian egon zen Joxeren familia. Aitak frontetik deskantsuak izaten zituenean, baserri batean lurra goldatzen zuen. Baserri hartakoei esker, aitak ibiltzeko baimena (salbokonduktoa) lortu zuen etxera etortzeko. Euskal Herrira itzuli zirenean, etxean ez zieten utzi sartzen aita gorriekin ibili izanagatik; horregatik, Pasaiara joan ziren. Lana bilatzeko ere arazoak izan zituen aitak.

  • Joxe Sagarzazu Gerratik itzulitakoan aitak lana lortzeko izandako arazoak

    Joxe Sagarzazu Etxebeste (1933) Pasaia

    Gerratik itzulitakoan, aitak arazoak izan zituen lana bilatzeko; baina azkenean lortu zuen arrantzako barku batean hastea lanean. Barkuan ikatza nola kargatzen zuten azaltzen du Joxek.

  • 1571 Hiru hilabeteren ostean, etxera

    Jesusa Akarregi Aboitiz (1920) Lekeitio

    Frantzian hiru hilabetez egon ziren ebakuatuta, baina II. Mundu Gerra hasiko zela-eta, etxera bueltatu ziren. Lekeitiora heldu zirenean, bertako askok txarto hartu zituzten. Berak ez zituen Lekeitioko erasoak ezagutu, lehenago egin baitzuten alde.

  • Manuel Galarraga Herriaren aldaketak

    Manuel Galarraga Aldai (1924) Soraluze

    Azken eskopetagileak jubilatu ziren, eta gaur ez da inolako armarik ekoizten Soraluzen. Herriaren fisonomia trenbide zaharraren inguruan aldatu da gehien. Etxe berriak ere asko eraiki dira. Ezkondu zen arte ez zuen dutxa etxean eduki. Etxe berrira igotzeko 144 eskailera maila igo behar izaten zituen. Lehen galdategi bat zegoen lekuan bizi da orain.

  • Manuel Galarraga Gerraostean janaririk ez; kanoi lantegiko ekonomatoa

    Manuel Galarraga Aldai (1924) Soraluze

    Gerraostean baserrietara joaten ziren arto eta gari eske. Gero errotan irinagatik trukatzen zuten. Kanoi lantegiak ekonomatoa jarri zuen bertako langileentzako. Errazionamenduko ogia oso txarra zen jateko.

  • Manuel Galarraga Hildako txerri bat ekarri zuten estraperloan Arabatik

    Manuel Galarraga Aldai (1924) Soraluze

    Ekonomatotik aparte, bizpahiru denda zeuden herrian. Errazionamenduko txartelarekin joaten ziren erostera. Ehiztari soraluzetar batzuek txerria ekarri zuten estraperloan Arabatik. Hil, garbitu eta gero txaketa eta prakak jantzi zizkioten autoaren atzeko aulkian jartzeko, belarriak txapel batekin estalita. Patata eta garia ere ahal zuten moduan ekartzen zuten estraperloan.