Gerratik itzulera

• Gerraosteko itzulera gogorra

  Ander Alberdi Arregi (1933) Zarautz

  Gerra aurrean jende ugari kanpoan zegoen, atzerrian edo "Batallón de Trabajadores" delakoetan. Urteak behar izan zituzten herrira itzultzeko; itzultzean ere lana lortzea zen lehenengo kontua, eta hori ere zaila. Gerra ostean kultur ekitaldiak antolatzen jardun zuten gehienak gazteak ziren, berriak.

• Alcalá de Henareseko burua hil zeneko kontuak

  Juan Ezenarro Barrenetxea (1911) Zarautz

  Gerratik itzultzean, Zarautz aldatuta ikusi zuen. Alcala de Henaresen jesuita bat zuten buru, ingeniaria. Burua hil zenean, hainbat euskaldun eraman zituzten autobusez hiletetara Madrilera.

• Aske utzi zuteneko kontuak

  Juan Ezenarro Barrenetxea (1911) Zarautz

  Gipuzkoako Eusko langileetako nagusia zegoen Madrilen eta hark esaten zien miloi bat preso euskaldun zeudela. Epaiketen ostean, igandero GUardia Zibiletan aurkeztu behar zen eta kanpora ezin zen atera. Bi urte egin zituen horrela. Gero libre utzi zuten.

• Herrira itzultzean tapizero lanetan aritu zen

  Juan Ezenarro Barrenetxea (1911) Zarautz

  Zarautzera itzuli zenean tapizero ibili zen. Lehenbizi Arrutinean aritu zen lanean. Bera etxera iristerako bere lehengo nagusia bere zain zeukan etxean.

• Gerraostean zer jaten zuten

  Juana Lizarralde Buenetxea (1914) Zarautz

  Gerra-ostean ez zuten goserik pasatu, babarruna eta ogia izaten zuten eta. Garia egiten zuten eta gero Errota-berrira joaten ziren, etxean ogia egiteko. Zer jaten zuten. Orduan arraina merkeago egoten zen arrautzak baino eta amak arrautzak saldu eta arraina ekartzen zuen.

• Gerraosteko gosea; gauez errotara.

  Antonio Eizagirre Uranga (1933) Pakita Uria Mancisidor (1937) Zarautz

  Gerraostean gose handia pasa zuten. Ogia asko estimatzen zen arrazionamendu garaian. Etxean egiten zituzten taloa eta ogia. Errotara joatea debekatua zegoen eta gauez joaten ziren errotara. Kalekoak okerrago egon ziren baserrikoak baino.

• Giro politikoa Zarautzen gerraostean

  Juan Iturria Astiazaran (1921) Zarautz

  Nazionalak. Zestoan zegoen kuartela edo ospitale militarra eta handik etortzen ziren soldaduak. Frankismoko lehenengo urteak gogorrak: gosea eta arriskua.

• Giro-politikoa gerra ostean. Garai gogorra

  Juan Iturria Astiazaran (1921) Zarautz

  Kuadrillan denak abertzaleak ziren. Harremanak konfiantza handirik gabekoak izaten ziren. Gerra ostean euren artean bakarrik hitz egiten zuten, isilean. Pintadak. Politika-giroa.

• Frankismo garaia

  Juan Iturria Astiazaran (1921) Zarautz

  Aitak nola bizi izan zuen frankismo garaia. 5.000 pezetako multa jarri zioten aitari abertzale izatearren. Aitari buruzko kontuak.

• Gosea eta errazionamendua

  Jose Agustin Etxabe Olaskoaga (1924) Zarautz

  Garai gogorrak izan ziren. Harategian errazionamendua jarri zutenean, jendea goizeko 4tako zain egoten zen. Arraina nahikoa izan arren oliorik ez zuten izaten.

• Tabakoa errazionamenduan

  Jose Agustin Etxabe Olaskoaga (1924) Zarautz

  Etxean inork ez zuen erretzen, baina purua erretzen zuten egun berezietan, eta gero mareatuta. Errazionamenduan tabakoa hartzen zuten eta gero saldu.

• Gerra garaiko miaketa eta hustuketak

  Francisco Javier Aranburu Aranguren (1921) Zarautz

  Aireplano batek Zarautzen lur hartu zueneko kontuak. Beti beldurrez ibiltzen ziren. Gudari joan zen jendeari etxeak miatu eta husten zizkieten. Errazionamendua.

• Herritik irteteko baimen-eskatzea

  Francisco Javier Aranburu Aranguren (1921) Zarautz

  Gerra-ostea. Batailoietan harrapatutako semeak kontzentrazio zelaietara eramaten zituzten lanera. Haiek ikustera joan nahi izanez gero komandantziara joan behar zen baimena eskatzera. Herritik ateratzeko ere baimena eskatu behar izaten zuten.

• Arrazionamendu garaia; ogi-eskasia

  Juan Jose Markaide Etxabe (1935) Pako Olazabal Iruretagoiena (1936) Zarautz

  Arrazionamendua. Egunero babarrunak jaten zituzten, baina ezer gabe, oliorik ere ez zegoelako. Ogi zuririk ez zen egoten eta garai batean arto lokotsekin egiten zuten ogia. Orduko janariaren inguruko kontuak.

• Razionamendua; goserik ez zuten izan

  Agate Loiola Antzuola (1925) Ignacia Loiola Antzuola (1927) Rosario Loiola Antzuola (1922) Zarautz

  Goserik ez zuten pasatu. Neurtuta jaten zuten baina oliorik, babarrunik edo ogirik ez zitzaien falta izan. Razionamenduko ogia beste batzuei ematen zieten.

• Ogi-beltza nolakoa zen

  Agate Loiola Antzuola (1925) Ignacia Loiola Antzuola (1927) Rosario Loiola Antzuola (1922) Zarautz

  Okindegiak. Lehenago ogi beltza egoten zen eta gerora hasi zen ogi zuria. Latza eta txarra izaten zen ogi beltza eta askotan poztu egiten ziren errazio txikia ematen zietelako.

• Jendeari maletak eramaten egindako lana

  Jose Mutiozabal Begiristain (1930) Zarautz

  Jendea trenez etortzen zen lehenago maletekin. Mutikoa zenean treneko atean egoten ziren maletak eramaten laguntzeko zain. Soldaduei ere laguntzen zieten patata-zakuak eramaten. Ez zuen goserik pasatu.

• Lehengoa beste bizimodu bat zen, auzotarren artean beti elkarri laguntzen

  Pio Illarramendi Arizaga (1942) Zarautz

  Gose garaian jaio zen, gerraostean. Berak ez zuen goserik pasa. Umetako kontua ondo gogoratzen du, oso garai zoriontsua. Etxeak ez ziren ixten, sekula ere ez, ezta ezkatzak ere. Hori ez da berriro itzuliko. Etxean zerbait apurtzen bazen ere, auzokoek beti laguntzen zuten edozer gauza konpontzen. Beste bizimodu bat, auzotarren artean beti elkarri laguntzen.

• Bere anaien itzulera Ingalaterratik

  Imanol Murua Arregi (1935) Zarautz

  Bere bi anaia nagusiagoak Ingalaterratik etorri zireneko oroitzapena du. Nola gogoratzen duen une hori.

• Lotuan dantza egitea bekatu!

  Fermin Sukia Goikoetxea (1929) Victor Sukia Goikoetxea (1924) Zaldibia

  Ez zuten tabernarako eta txikiteorako ohiturarik. Neskak tabernara sartuz gero gaizki ikusiak izaten ziren. Lotuan dantza egitea bekatu zen eta harrapatuz gero kongregaziotik botatzen zituzten. Lehenbiziko festara Donostiara joan zenekoa kontatzen du Victorrek.