Gerratik itzulera
-
Estraperloa eta errazionamendua
Fermin Sukia Goikoetxea (1929) Victor Sukia Goikoetxea (1924) Zaldibia
Estraperloa eta errazionamendua ezagutu zituzten. Etxean behiak zituzten eta etxeko lanetan morroiek laguntzen zieten. Aitaren inguruko kontuak aipatzen dituzte.
-
Ubidetik etxera, oso eguraldi txarrarekin
Benita Goikuria Egiluz (1930) Zeanuri
Ez du gogoan zenbat denbora egon ziren Ubiden. Baina bai itzulerako eguna. Euria, trumoiak, oinaztuak... Aitita eta amama oso zaharra ziren. Aita ez zetorren eurekin. Udaberria izango zen, etxera heltzean belarra oso altu zegoen eta. Iturrira joaten zirenean, pitxarra bizkarrean eraman behar izaten zuten, hazirik sar ez zedin pitxarrera. Garia hartu zuten urte hartan, baina uzta txarra, soroak zaindu barik zeudelako. Artorik eta horrelako beste uztarik ez zuten hartuko, ziurrenik. Gauza bat kendu eta beste bat ipini, txandaka erabiltzen zuten lurra, zuten apurra ondo aprobetxatzeko.
-
Ez zieten ezer lapurtu gerra denboran
Milagros Telleria Azurmendi (1927) Gregori Telleria Mintegi (1922) Zerain
Etxera itzuli zirenean, ez zuten ezeren faltarik sumatu, ez zen lapurretarik izan. Tirorik ere ez zen izaten goiko mendian; bai, ostera, Ormaiztegi aldeko mendian.
-
Zestoako tabernak eta giroa
Javier Aristi Aizpurua (1930) Zestoa
Neskak ez ziren tabernetara sartzen, gaizki ikusia zegoen eta. Jokoan (gehienbat musean) aritzeko ohitura zuten mutilek. Zestoako tabernak izendatzen ditu: Uztapide, Portxu, Agustin...
-
Gerra garaian, "katiluko ogia"
Felix Olaizola Alkorta (1928) Zestoa
Gerra garaian errazionamenduan izaten zen jana eta txartel batekin joan behar izaten zuten janari bila. "Katiluko ogia" ezagutu zuen, etxean ere egiten zuten. Estatuak gariaren hainbesteko bat kentzen zien. Errotan ezkutuan aritzen ziren.
-
Errazionamenduko ogi beltza
Juan Azkue Irastorza (1928) Zestoa
Aizarnako Ezenarro baserrian egon zen 2 urtez morroi. Ogia ekonomikan egiten zuten. Errazionamenduan ematen zuten ogi beltza nolakoa izaten zen azaltzen du. Txartel bat hartzen zuten udaletxean eta jana hartu ahala han eramaten zen kontua.
-
Otorduetako jakiak
Juan Azkue Irastorza (1928) Zestoa
1940-41 urteetan gosea zen nagusi. Egunero talo-esnea gosaltzen zuten eta bazkaltzeko baba izaten zen normalean. Garbantzua igandeetako jaki preziatua izaten zen. Noizean behin arraina ere jaten zuten.
-
Bizikletari erremolkea erantsita opilak banatzera
Lazaro Garate Aristondo (1927) Zestoa
Bainuetxean "botones" lanetan aritu zenean enkarguak egitera herrira joan behar izaten zuen bizikletaz. Bizikletari atzean erremolkea jarri eta han eramaten zituen 700 lagunentzako opilak. Errazionamenduko kartila bat izaten zuten eta egunero hartutako janariarekin zigilua botatzen zitzaien kartilan. Ogiaren errazionamendua.
-
Bainuetxeko ogiak, estraperlokoak
Lazaro Garate Aristondo (1927) Zestoa
Estraperlotik isun ugari jasotzen ziren. Lazarok berak eramaten zituen bainuetxera estraperloko ogiak. Garraioa nola egiten zuten azaltzen du. Etxean aitak bakarrik erretzen zuen eta orduko tabako ezberdinak izendatzen ditu.
-
Estraperloan zebilela gertatua
Lazaro Garate Aristondo (1927) Zestoa
Estraperloarekin lotutako anekdota bat kontatzen du.
-
Etxerako itzulera gogorra; kalean lo egin beharra
Matilde Aizpurua Zubizarreta (1926) Zestoa
Laredotik Riañora eraman zituzten. Atzera etxera bueltan, abiatu zirenean beraiek bezala ihesean zebiltzan milaka lagunekin elkartu ziren. Laredoko kalean lo egina da Matilde. Bidean zetozela, soldadu zegoen anaia aurkitu zuten. Gogoan du Bilbotik etxera trenez bueltatu zirela.
-
"Gorrien" diruak baliorik ez
Matilde Aizpurua Zubizarreta (1926) Zestoa
"Gorriek" beraien diru propioa atera zuten eta Matilde eta sendikoak etxera bueltatu zirenean diru hark Euskal Herrian ez zuen baliorik, beraz, ezer gabe zeuden. Ezagun batek dirua eman zion Matilderen amari. Orduko dirua nolakoa zen deskribatzen du.
-
Gerratik itzultzean etxea errekisatuta
Matilde Aizpurua Zubizarreta (1926) Zestoa
Anaiak preso geratu behar izan zuen eta handik frontera eraman zuten. Matilde eta etxekoak Zestoara bueltatu ziren. Anaia Teruelgo frontean eta beste zenbaitetan ibili zen, eta karta bidez jartzen ziren harremanetan berarekin. Kanpoan hainbeste denbora igaro eta etxera bueltatzean, etxea errekisatuta aurkitu zuten eta kalean geratu behar izan zuten; Elgoibarrera joan ziren amaren senitarteko batzuen etxera.
-
Gerratik bueltan ume zaintzaile eta zerbitzari lanetan
Matilde Aizpurua Zubizarreta (1926) Zestoa
Zestoara itzuli zenean eskolan hasi zen berriz ere eta bitartean ume-zain ibili zen. Zestoako taberna batean zerbitzari lanetan ere aritu zen. Hileta ondorenetan Matilde neskame zegoen etxean ematen zuten lunch-a. Eskola ondorenean joaten zen tabernara lanera.
-
Gerraostean gose handia pasatakoa
Juan Egaña Etxabe (1932) Zumaia
Gerra hasi zenean lau urte zituen. Gose handia pasa zuten, soroak izan arren."Muakillakin" (irina egosita) salbatu zirela dio, hark alimentu handia ematen ziela eta. Baserrietan jenero gehiago izaten zuten eta haien inbidiatan egoten ziren. 1952an joan zen soldadutzara eta artean errazionamendua zegoen. Soldadutza kritikatzen zuen jendeak, baina beraiek behintzat han janaria izaten zuten. Hemen gose handia pasatzen zuten eta, gainera, astileroan gogor lan egin behar. Narrondoko errotan baino Txabola ingurukoan gehiago ematen zutela eta amak hara bidaltzen zuen artoarekin kargatuta, urrunago egon arren. Olio botilak 20 ogerleko balio zituen eta aste osoa lan egin beharra zegoen hori ordaintzeko. Razionamentuan klaseak egoten ziren eta beraiek bajuena zuten, terzerakoa.
-
Sagarrak eta errazionamentuko boniatoak okindegira eramaten ziren erretzera
Joseba Garate Elosua (1936) Zumaia
Sagardoa ere edaten zen, baina gehienbat txotxeko sagardoa, sagardo gozoa, "muztioa" esaten zitzaiona. Parrokiatik behera egiten zen sagardoa. Udazken-negu aldean izaten zen hori eta garai horretan sagar-erreak jateko ohitura zegoen. Sagarrak okindegira eramaten ziren erretzeko. Errazionamenduan ematen ziren boniatoak ere halaxe erretzen zituzten. Errazionamendua 50era arte egon zen.
-
Errazionamenduko jakiak
Faustino Urbieta Zinkunegi (1924) Zumaia
Ez zuten goserik pasa etxean. Errazionamenduan ogia, boniatoa, etab. izaten ziren.
-
Boniatoa patataren ordez
Faustino Urbieta Zinkunegi (1924) Zumaia
Boniatoa ezagutu zuteneko anekdota kontatzen du. Olioa, ogia etab. izaten ziren errazionamenduan eta kartila bat izaten zuten .
-
Frantziatik gaitza ekarri zutelakoan ospitalera
Maria Jesus Manterola Amas (1927) Zumaia
Gerra garaian, Santandertik Frantziara bidali zituzten. Zumaiara itzuli zirenean, Frantziatik gaitza ekarri zutela-eta ospitalera eraman zituzten. Aita kartzelan zuten. Don Carmelo joan zitzaien bisitan, Zumaiako medikua, eta hark etxera bidali zituen.
-
Amaginarrebaren gerrako oroitzapenak
Maria Antonia Goikoetxea Elustondo (1946) Zumaia
Senarraren ama, hiru umerekin eta haurdun, Zumaiatik bidali egin zuten, beste emakume batzuekin batera. Durangon zeudela bonbardaketa tokatu zitzaien. Jauregi batean babestu ziren. Zumaiara bueltatu zirenean ez zeukaten ezer.