Gerratik itzulera

  • Lore Egurrola Valentziatik etxera

    Lore Egurrola Urkiola (1924) Ondarroa

    Valentziako alkateak autobusa jarri zuen Lore eta beste guztiak Bilbora eramateko. Zaragozan sikiatrikoan pasatu zuten gaua. Bidaia guztian zehar zaintzaileak izan zituzten. Bilbotik Ondarrura autobusez joan ziren. Etxeratutakoan denak harrituta laga zituzten.

  • Domeka Markuerkiaga Frankistek Bilbo hartu, eta Ondarroara bueltatu zen

    Domeka Markuerkiaga () Ondarroa

    Frankistek Bilbo hartu eta handik 5 egunera, osaba Pedroren emaztearekin etorri zen Bilbotik Ondarroara. Lehenengo Atxurin trena hartu zuten, gero autostopean, Amorebietatik Durangora oinez, eta Durangon berriz trena hartu zuten Debaraino.

  • Juanito Arantzamendi Gerraostean baserritarrekin trukea

    Juanito Arantzamendi Mugartegi (1916) Ondarroa

    1939ko Gabonetan bueltatu zen etxera gerraostean. Hala ere, langile-batailoira eraman zuten eta beste bi urte eta erdi egin zituen. Gerraostea lana ez zuenarentzat izan zen gogorra, arrantzan bazegoen lana-eta. Baserritarrek ekartzen zuten jatekoa plazara. Trukea egiten zuten arrantzaleek baserritarrekin.

  • Miren Lore Ibazeta Aita salbokondukto eske

    Miren Lore Ibazeta Solabarrieta (1936) Nekane Ibazeta Solabarrieta (1925) Ondarroa

    Aita preso egon zen Miren Lore oso ume txikia zela. Kartzelatik etorritakoan, salbokonduktoa behar zuela eta, agiri eske joan zeneko pasartea. Aita abertzalea zen.

  • 1110 Txikiteoa, lagun arteko ohitura

    Pedro Urretagoiena Murgiondo (1924) Ordizia

    Lagunekin ateratakoan txikiteoa eta zurruta egiten zutela-eta eskopeta erosi zuen parranda utzi eta mendira joateko. Ardoa edaten zen txikiteoan; taberna asko zeuden Ordizian. Neskek debekatua zuten tabernara sartzea.

  • 1111 Soraluzetik etxera bueltan gertatutakoak

    Iñaki Ormazabal Garmendia (1927) Ordizia

    Etxera bueltan etorri zirenean, Zumarragan geratu behar izan zuten eta orduko kontuak kontatzen ditu. Soldaduekin gertatutako anekdota bat.

  • 1111 Errazionamenduaren inguruko kontuak

    Iñaki Ormazabal Garmendia (1927) Ordizia

    Dendetan kupoiak ematen zituzten errazionamendurako. Ogi txarra izaten zen errazionamendukoa.

  • 1115 Xaboia, olioa, azukrea eta abar errazionamenduan

    Alejandro Ormazabal Garmendia (1934) Ordizia

    Errazionamendua xaboi, olio, azukre eta abarrekin egiten zen. Ogia eta olioa oso kalitate txarrekoak ziren. Alejandro etxe onekoa zen eta ez zuen sekula goserik pasa, baina lagunek bai. Estraperloa dendariek eta gutxien uste zenak egiten zuen: komeriak izaten ziren ezkutuan jana eramaten.

  • 1230 Eguneroko jakiak; angulak merke-merke

    Felipe Korta Gurrutxaga (1928) Ordizia

    11-12 urte zituela gerra amaitu zen eta gosetea etorri zen orduan. Etxean behiak izaten zituzten, baina maizterrak ziren. Ekonomikan ogia egiten zuen amak. 12-14 lagun elkartzen ziren etxean eta gaztaina, talo eta sagardo nahikoa izaten zuten. Otorduetan barazkiak eta potajea jaten zuten eta igandeetan garbantzuak ziren jaki berezi. Arrain ugari izaten zen eta kalitate onekoa. Angulak merke izaten ziren; arrainen bat erosiz gero, eskukada angula oparitzen zuten.

  • 1230 Errazionamendua eta estraperloa

    Felipe Korta Gurrutxaga (1928) Ordizia

    Estraperlotik jende asko aberastu zen. Caf lantegian 15 urterekin zuen soldatarekin ezin zen litro bat olio erosi. Estraperloko jakiak Nafarroa aldetik ekartzen zituzten gauez. Tabakoa ere errazionamenduan hartzen zen; estraperlokoa, bestalde, oso garestia izaten zen.

  • Antonia Murua Itzuleran, herria suntsituta

    Antonia Murua Iñarra (1926) Orio

    Urteta auzotik etxera itzuli ziren, Oriora. Herria suntsituta topatu zuten, bonbardaketengatik. Zubiak suntsituta zeudenez, bateletan ibiltzen ziren.

  • 1218 Berriro etxera

    Kontxa Intxausti Peña (1919) Ormaiztegi

    Osaba etxera joan zenean, dena hustuta zegoen, dena eraman zieten. Herriko lagunek lagundu egin zieten, eta gauza batzuk eman zizkieten; beste batzuk erosi egin zituzten. Donostiako Beñaran enpresarentzat egin zuen lan Kontxak. Familiako guztiak pixkanaka elkartu ziren berriro etxean.

  • 1218 Senide ugari kartzelara berriro

    Kontxa Intxausti Peña (1919) Ormaiztegi

    Egun batean polizia etorri zen etxera, eta bertan zeuden lau senideak atxilotu zituen. Zumarragan bizi zen anaia ere atxilotu zuten. Baina osaba eta berak egunero udaletxera joan behar izaten zuten. Egun batean gutuna iritsi zitzaien Donostiako auzitegira joateko esanez, eta harrezkero ez zuten presentatu beharrik izan. Baina beste guztiek kartzelan jarraitu zuten oraindik. Haiek bisitatzeko nola egiten zuten azaltzen du.

  • 1218 Denak aske aita ezik

    Kontxa Intxausti Peña (1919) Ormaiztegi

    Gerora aske utzi zituzten denak, aita ezik. Aita Alcázar de San Juaneko (Ciudad Real) kartzelara eraman zuten. Eta harako bidean, Ormaiztegitik pasatzerakoan, trenean agurtu ahal izan zuten. Handik gutxira itzuli zen, eta Martuteneko kartzelara eraman zuten. Laster askatu zuten.

  • 1218 Pistolaren istorioa

    Kontxa Intxausti Peña (1919) Ormaiztegi

    Ezagun batzuk etxe paretik pasa ziren, eta pistola bat utzi zuten etxean, bueltakoan hartuko zutela esanez. Gerora, poliziak harrapatu egin zituen haiek biak, eta Kontxiren anaia deklaratzera eraman zuten. Pistola non zegoen esan behar izan zien.

  • 1218 Alkatearen mehatxua

    Kontxa Intxausti Peña (1919) Ormaiztegi

    Gerraostean herrian egon ziren alkateak beren aurka zeuden. Alkate batek behin beldurra sartu zien, ondasunak bahituko zizkietela esanez. Baina ez zen halakorik gertatu.

  • Koldo Pildain Bilboko bazkariak

    Koldo Pildain Gonzalez de Langarika (1931) Otxandio

    Koldok oraindik gogoan du zer gustu zeukaten Bilboko Ingeniarien Eskolako jantoki sozialean jaten zituen arroz eta garbantzuek. Milizianoek txokolate asko edukitzen omen zuten. Bilboko denda guztiak itxita zeuden. 1939an etorri zen errazionamendua. 1938. urtea amaitzear zegoela itzuli ziren etxera. Urte horretan bertan, eskolan jai izaten zuten Francoren armadak beste hiri bat hartzen zuen bakoitzean.

  • Koldo Pildain Etxera itzuli ziren

    Koldo Pildain Gonzalez de Langarika (1931) Otxandio

    Otxandiok bonbardaketa asko jasan zituen; eta, Koldo eta familia Bilbotik itzuli zirenean, etxea erdi suntsituta zegoen, beste hainbat etxe bezala. Beste etxe batera joan ziren bizitzera. Gerraostean otxandiar askok zituzten senideak kartzelan. Aita Bizinai tailerrean hasi zen lanean; gerra aurretik, arduradun lanpostua zuen han. Omega lantegiak marrazketa linealeko kurtsoak ematen zituen Zentro Republikanoan.

  • Koldo Pildain Astiro-astiro bizimodua aurrera

    Koldo Pildain Gonzalez de Langarika (1931) Otxandio

    Aitari Bizinai tailerrean oso baldintza kaskarretan itzuli zioten gerra aurrean zuen lanpostua. Koldoren arreba bi neskame joan ziren, anaia bat tailerrean hasi zen eta berak 14 urte zituela jornalean, "aloberien", nekazaritza lanetan ekin zion, orduko pezeta bat edo bi irabazten. Behin amari entzun zion norbaitek Pilarika egun batean ira ebakitzen zortzi pezeta irabazi zituela. Bada salatu egin omen zuten, eta egun horretan lana egiteagatik 9 pezetako isuna jarri.

  • Milagros Magunazelaia Gerran alde egin behar

    Milagros Magunazelaia Amenabar (1927) Otxandio

    Otxandiora frontea sartu zenean, Mañarira joan ziren. Handik Urdulizera eta Berangora egin zuten alde. Bilbo hartu zutenean bueltatu ziren etxera, eta dena hondatuta zegoela ikusi zuten. Bere neba eta amandrea behiarekin joan ziren; hori dela-eta, ez zuten esne faltarik izan, sikiera. Aita sasoi hartan Santoñako kartzelan izan zuten.