Gerratik itzulera

• Aske utzi zuteneko kontuak

  Juan Ezenarro Barrenetxea (1911) Zarautz

  Gipuzkoako Eusko langileetako nagusia zegoen Madrilen eta hark esaten zien miloi bat preso euskaldun zeudela. Epaiketen ostean, igandero GUardia Zibiletan aurkeztu behar zen eta kanpora ezin zen atera. Bi urte egin zituen horrela. Gero libre utzi zuten.

• Herrira itzultzean tapizero lanetan aritu zen

  Juan Ezenarro Barrenetxea (1911) Zarautz

  Zarautzera itzuli zenean tapizero ibili zen. Lehenbizi Arrutinean aritu zen lanean. Bera etxera iristerako bere lehengo nagusia bere zain zeukan etxean.

• Hendaiako egonaldia; Irun erreta

  Adelaida Etxeberria Arozena (1929) Hondarribia

  Osabaren itsasontzian joan ziren Hendaiara. Lasto artean egin zuten lo. Aitak 13 pezeta ordaintzen zituen pentsio gisa. Buelta gogorra izan zen. Irun erreta ikusi zuen bueltan.

• Gose denborako lapurretak.

  Inaxio Lertxundi Ameztoi (1932) Zarautz

  44 urte inguruan errazionamendua eta gosea ziren nagusi. Aldapetan zain egoten ziren kamioietatik janaria lapurtzeko.

• Gerraosteko itzulera gogorra

  Ander Alberdi Arregi (1933) Zarautz

  Gerra aurrean jende ugari kanpoan zegoen, atzerrian edo "Batallón de Trabajadores" delakoetan. Urteak behar izan zituzten herrira itzultzeko; itzultzean ere lana lortzea zen lehenengo kontua, eta hori ere zaila. Gerra ostean kultur ekitaldiak antolatzen jardun zuten gehienak gazteak ziren, berriak.

• Aitaren izaera eta trebeziak

  Miren Lete Oiartzabal (1935) Errenteria

  Aitak, "Batallón de Trabajadorestik" itzulitakoan, ospitale batera joan behar izan zuen, ez baitzegoen ondo. Aita zaku batekin etorri zen etxera, dena jasotzea gustatzen baitzitzaion noizbait behar izango zenerako. Aita abila zen konponketak egiten.

• Aita gerratik itzultzeko egindako ahaleginak

  Miren Lete Oiartzabal (1935) Errenteria

  Gerra bukatutakoan, aita etxera itzuli zenean, Luzuriagan hasi zen berriro lanean. Langileen Batailoira joan baino lehen, ama saiatu zen aita etxera itzul zedin laguntzen; baina jendeak trabak jarri zizkion eta ezin izan zuen etorri urte batzuk igaro arte.

• Gerrak soldaduengan utzitako ondorioak

  Inaxito Albisu Mendarte (1924) Errenteria

  17-18 urteko gazteak gerrara eraman zituzten soldadu Errenteriatik. Gerratik itzuli zirenean, barrua hustuta eta burua nahastuta zeukaten askok. Mutil haietako asko edaten hasi ziren orduan.

• Errenteriakoa sentitzen naiz

  Begoña Lizaso Eizmendi (1922) Errenteria

  Hamalau urterekin herritik alde egin behar izan eta itzultzeko aukerarik izan ez zuen arren, Errenteriakoa sentitzen da Begoña

• Garai hartako dirurik eza

  Manuel Arrizabalaga Agirregomezkorta (1913) Mutriku

  Garai hartan ez zen diru sobrarik eta erosten zena apuntatzen joaten ziren; gehienetan zorretan izaten zen jendea.

• Eibar erreta

  Agustina Askasibar Lauzirika (1929) Eibar

  Gerra bukatzerakoan Eibarrera bueltatzerakoan dena erreta aurkitu zuten, Isasi inguruan beraien etxea geratu zen tente. Plaza merkatuan zegoen "Convento de Las Agustinak", Barrenkaleko eliza... dena ere erre zuten.

• Gerraosteko gosea eta errazionamendua

  Luis Ondarra Larrañaga (1928) Mendaro

  Gerraostean, gosetea etorri zen eta garai gogorrak bizi izan zituzten. Patataren ordez boniatoa izaten zuten jateko. Olioa eta azukrea ere urri izaten ziren eta kontrabandotik lortzen zituzten halako elikagaiak. Errotak itxita zeuden.

• Kontrabandoan Bizkaira

  Luis Ondarra Larrañaga (1928) Mendaro

  Gerra ostean, arreba eta biak sagarrak saltzera joaten ziren Eibarrera, goizeko 5etan jaikita. Kontrabandoan joaten ziren eta Bizkaian sartzeagatik isuna ordaindu behar izaten zuten. Ganaduaren kontrabandoa ere egiten zen. Arnobaten egoten zen muga; han egoten ziren zain guardia-zibilak eta hura saihesten saiatzen ziren beti.

• "Ama, hau da zuk esaten zenduan gure aitta?"

  Agurne Muguruza Alberdi (1935) Nati Muguruza Alberdi (1938) Elgoibar

  Bera umetxoa zela joan zen aita gerrara. Itzuli zenean, Agurnek esan zion: "Ama, hau da zuk esaten zenduan gure aitta?". Bizi guztian gogoan geratu zitzaion aitari. Oso gogorra egin zitzaion. Natik oso memoria ona du, Agurnek ez.

• Errazionamendu garaia

  Benita Bernedo Lariz (1917) Mutriku

  Gerra garaian errazionamendua ezagutu zuen. Dirurik ez zutenek zorrak apuntatzeko eskatzen zuten dendetan. Latako esnea hartzen zuen umeentzat errazionamenduan. Honen inguruko anekdota bat kontatzen du.

• Kokozko olioa eta boniatoa errazionamenduan

  Angel Basterretxea Elezgarai (1936) Mutriku

  Olioak ehun pezeta balio zuen eta jende askok 10 pezeta irabazten zituen egunean. "Alondegian" (alhondigan) egoten ziren errazionamenduko jakiak. Familia bakoitzeko hainbesteko bat izaten zen eta koaderno batzuetan apuntatzen zuten bakoitzaren zorra zigilu batekin. Kokozko olioa eta boniatoa ematen zizkieten, adibidez, errazionamenduan, eta desatseginak izaten ziren. Jaki hauen erruz tuberkulosia harrapatutako jendea ere izan zen.

• Guardia zibilen kuartelera

  Jose Gurrutxaga Ondartza (1921) Elgoibar

  Elgoibarrera heldu eta,kuartelera presentatu aurretik, karlista batengana jo zuen eta harekin batera joan zen guardia zibilengana. Tratu ona eman zioten. Luzaroan presentatu izan behar zuen kuartelera.

• Mutrikutik bueltan Elgoibar apurtuta aurkitu zuten

  Pepita Unzueta Iriondo (1922) Rosa Unzueta Iriondo (1919) Elgoibar

  Mutrikutik Elgoibarrera bueltatu zirenean, herria puskatuta eta oso triste aurkitu zuten. Elgoibarren eliza barruan babesten ziren bonbatatik. Markina aldera ere joaten omen ziren babes bila.

• Garbantzuak 100 gramoka saltzen

  Mari Carmen Pagalday Garro (1930) Eskoriatza

  Dendaren hasierako bitxikeria batzuk. Garbantzuak 100 gramoka saltzen ziren; errealetik pezetara aldaketa; gerraosteko paperezko diru-baleak. Azkenengo paperezko dirua Errepublikakoa izan omen zen.

• Gerraosteko miseriak

  Mari Carmen Pagalday Garro (1930) Eskoriatza

  Hegazti-gripearen ondorioz gaixotu zitzaizkien oiloak ortuan pilatu, gasolinaz igurtzi eta erre egin zituzten, edo lurperatu. Diru-baleak kolore ezberdinetakoak ziren, balioaren arabera. Erosketak ordaintzeko nahikoa diru ez zutenei izena hartzen zitzaien dendan, dirua zutenean ordain zezaten.