Gerratik itzulera

  • Pepi Astigarraga Aita ez zuen ezagutu, gerratik itzuli zenean

    Pepi Astigarraga Urkola (1932) Lasarte-Oria

    Gerra sasoiko kontuak. Michelin lantegi ondoan bizi ziren eta, kalera joateko, eskutik helduta eramaten zituen amak, beldurrez. Aitak lau urte pasa zituen kanpoan eta, itzuli zenean, ez zuen ezagutzen. Hildakoak eta fusilatuak izan ziren. Antiguoko osaba bat gerra sasoian hil zuten.

  • 345 Gurdiz Vitoria aldera bizimodua ateratzera

    Jose Saenz de Biteri Saenz de Biteri (1925) Migel Saenz de Biteri Saenz de Biteri (1923) Nemesio Ugarte Ortiz de Zarate (1925) Legutio

    Ama Aramaiokoa eta aita legutioarra zituzten. 11-13 urte zituztela gurdia hartu eta familia osoa joan ziren Vitoria aldera, Villarrealera (Legutiora), bizimodua ateratzera, eta hango etxe batean hartu zituzten.

  • garbine-diaz-de-mendivil-viteri Gerraosteko bizimodua

    Garbiñe Diaz de Mendibil Biteri (1932) Legutio

    Gerraostean, etxera buelta nolakoa izan zen azaltzen du. Anaia zaharrenak morroi zeuden, ama hil egin zen, eta etxean hiru ume eta aita geratu ziren. Aita lanean aritzen zenean, Elosuko amandrea joaten zitzaien baserrira.

  • Zioriano Diaz de Mendivil Gerran dena galdu

    Cipriano Diaz de Mendibil Biteri (1924) Garbiñe Diaz de Mendibil Biteri (1932) Legutio

    Gerra aurrean, aita errotaria zen. Gerra denboran, baserritik ihes egin behar izan zuten. Bueltatu zirenean, errota apurtuta, etxea hondatuta.. zegoen. Gerra denboran dena galdu omen zuen. "Gorrien dirua" baliorik gabe geratu zen.

  • Gregorio Biteri Mendieta Zeanuritik Bilbora, eta handik etxera

    Gregorio Biteri Mendieta (1922) Legutio

    Zeanuritik Bilbora joan ziren, oraindik geratzen zitzaizkien azken behi biekin. Martxotik San Pedroak arte egon ziren Bilbon. Oinez itzuli ziren etxera. Osaba ere Bilbon zegoen gordeta familiarekin, bere behi pare eta gurdiarekin joanda.

  • Gregorio Biteri Mendieta Etxeak hutsik edo erreta aurkitu zituzten

    Gregorio Biteri Mendieta (1922) Legutio

    Osaba, lehengusua eta bera etorri ziren Bilbotik etxera behiekin. Elosuko etxea, osabarena, hutsik eta belarrez josita aurkitu zuten. Gregoriorena Nafarreten berriz, erreta. Aurreko azaroan soroetan ereindakoak ia heltzear aurkitu zituzten.

  • Gregorio Biteri Mendieta Gerra aurretik ereindako uzta

    Gregorio Biteri Mendieta (1922) Legutio

    Bilbotik bueltan, lehenengo Olalde baserrian egon ziren. Nafarreten gerraurrean ereindakoaren uzta Olaldera ekarri zuten. Seme bi izan ditu Lola Garmendiarekin. Emaztea oso dantzazale alaia izandakoa da.

  • 345 Lehertu gabeko bonbak kamaran

    Jose Saenz de Biteri Saenz de Biteri (1925) Legutio

    Legution etxe asko suntsitu zituzten gerra garaian. Beraiek alde egin zuten ebakuatuta eta itzultzerakoan, etxea hankaz gora topatu zuten; kamaran (ganbaran) lehertu gabeko lau bonba topatu zituzten. Ardiak Arakara eraman zituzten, baina 40 bat ardi kendu egin zizkieten.

  • Jesus Astola Nafarrete Gerratik bueltan etxea zutik, baina hutsik

    Jesus Astola Nafarrete (1933) Maria Pilar Astola Nafarrete (1939) Legutio

    Gerra Zibilean Gasteizera joan ziren ihesi. Bueltan etxea zuloz beteta topatu zuten, baina zutik. Dena lapurtu zien, bueltan lurrean egin behar izan zuten lo.

  • Anjel Elorza Beitia Gerra Zibilean etxetik ihesi jaiotakoa

    Anjel Elorza Beitia (1937) Legutio

    Bere etxekoak Gerra Zibilean Duranara joan ziren ihesi eta bertan jaio zen Angel. Etxera bueltatu zirenean, etxea guztiz hondatuta topatu zuten.

  • Juana Elorza Beitia Neba bonba batek lehertuta hil zen

    Juana Elorza Beitia (1924) Legutio

    Gerratik bueltatu zirenean, oraindik gerra garaia zen, etxea jausita topatu zuten eta ez zuten ganadurik ez ezer. Bere neba Sabino, belar artean zegoen bonba bateko kordelari tira egin eta hil egin zen, zatitu egin zuen.

  • Juana Elorza Beitia Etxea berreraikitzen

    Juana Elorza Beitia (1924) Legutio

    Gerra garaian Duranan egon ostean etxera bueltatu eta dena hondatuta topatu zuten. Teilatua aitak eta neba batek konpondu zuten soldaduek mendiko txaboletan utzitako materialarekin. Aita arotza zen. Urte asko pasatu zuten teilatu erdia txapazkoa zela. Apurka-apurka konpondu zuten. Inork ez zien lagundu.

  • Juana Elorza Beitia Gerraosteko zailtasunak

    Juana Elorza Beitia (1924) Legutio

    Apurka-apurka hasi ziren aurrera egiten: ez zuten lurra lantzeko ganadurik, belar artean bonbak zeuden eta beldurra zen nagusi. Inork ez zien ezertarako laguntzen eta ezin ziren kexatu kartzelara joateko beldurrez.

  • Karmen Iturriaga San Vicente Herrira buelta

    Karmen Iturriaga San Vicente (1930) Legutio

    Gerra denborako kontuak. Hainbat hilabete herritik kanpo pasa eta gero, herria eta euren etxea nola zeuden kontatzen du. Herriko mutil batek bonba bat aurki zuen, eta haren leherketaren ondorioz hil egin zen. Etxea berreraiki bitartean, erdipurdi zegoen beste etxe batean bizi izan ziren errentero.

  • Karmen Iturriaga San Vicente Ganadua, auzokoak eta esnezalea

    Karmen Iturriaga San Vicente (1930) Legutio

    Gasteiztik bueltan, pixkana ganaduak jarri zituzten berriro. Lau behi, txerri parea eta astoa zituzten. Soroko lanetarako behiak erabiltzen zituzten. Labrantza lanetan auzokoek elkarri laguntzen zioten. Biltzen zuten esnea Gasteizera bildatzen zuten, esnezalearekin.

  • Imanol Garaigordobil Berriozabal Aita Madrilen hizlari

    Imanol Garaigordobil Berriozabal (1932) Legutio

    1940ko hamarkadako "Hermandad de Labradores"ko ordezkari hautatu zuten Imanolen aita. Madrilen nekazaritza eta abeltzaintzari buruzko mitina eman omen zuen, Francoren ondoan eserita. Aita herrian jazarri egin zuten gerraostean. Guardia zibilek etxeko tabernan hartzen zituzten jatorduak.

  • 1571 Hiru hilabeteren ostean, etxera

    Jesusa Akarregi Aboitiz (1920) Lekeitio

    Frantzian hiru hilabetez egon ziren ebakuatuta, baina II. Mundu Gerra hasiko zela-eta, etxera bueltatu ziren. Lekeitiora heldu zirenean, bertako askok txarto hartu zituzten. Berak ez zituen Lekeitioko erasoak ezagutu, lehenago egin baitzuten alde.

  • 1571 Otoio eta Kalbarioko banderak ikusterakoan ezkutatu

    Jesusa Akarregi Aboitiz (1920) Lekeitio

    Lekeitioko herriari eraso egin zioten hegazkinak itsaso aldetik sartu ziren. Otoion eta Kalbarion banderak altxatzen zirenean, jendea ezkutatzen hasten zen. Lekeitiora heldu zirenean, bertako askok txarto hartu zituzten.

  • Pedro Juan Akarregi Lekeitiora heldutakoan dirua farolan ezkutatu

    Pedro Juan Akarregi Aboitiz (1921) Lekeitio

    Gerra sasoian, Santoñatik Lekeitiora bueltatu zirenean, dena kentzen zutela-eta, zuten diru guztia ezkutatu zuen farolaren barruan. Hala ere, ikarak jota, entregatu egin zuen. Zuten guztia txalet batera entregatu behar izaten zuten.

  • Dolores Lopetegi Etxera noiz bueltatu ziren

    Dolores Lopetegi Aiestaran (1916) Lezo

    Irailaren 13an sartu ziren Lezora nazionalak, Jaizkibeldik. Orduan bueltatu ziren etxera. "Cara al sol". Uztailaren 27an gertatu ziren hilketak.