Gerratik itzulera

• Eibar gerra ostean; Antonio Yraolagoitia etxera bueltatu zen eguneko oroitzapenak

  Antonio María Yraolagoitia Orbea (1925) Eibar

  Eibar gerra ostean; Antonio Yraolagoitia etxera bueltatu zen eguneko oroitzapenak

• Eibar gerra ostean; “Regiones Devastadas” plana; Errebaleko etxeak eta parrokiako lokalak

  Antonio María Yraolagoitia Orbea (1925) Eibar

  Eibar gerra ostean; “Regiones Devastadas” plana; Errebaleko etxeak eta parrokiako lokalak

• Soldaduek etxeetan egindako hondatzeak

  Enrike Ardanza Odriozola (1928) Abadiño

  Astiro-astiro etxera bueltatzen hasi ziren gerra pasatu eta gero. Hala ere, askok etxea hondatuta topatu zuten eta lapurretak ere ugariak ziren orduan. Intxaldeko baserrian soldaduek egindako hondatzeak kontatzen ditu pasarte honetan.

• Euren etxera itzultzeko baimena behar

  Edurne Astigarraga Landaluze (1927) Paul Astigarraga Landaluze (1925) Abadiño

  Gerra garaian Bermeora joan ziren osaba-izeben etxera. "Kordeleria" zuten eta barkuentzat aparejuak egiten zituzten. Hiru hilabete egin zituzten han. Handik itzuli zirenean, alkateari baimena eskatu behar izan zioten euren etxean sartzeko. Baimena eman zien, baina hiru hilabetean prezintatuta izan zituzten taberna, denda eta pentsu-biltegia.

• Gerraostean seminariora bueltan

  Bittor Garaigordobil Berrizbeitia (1915) Abadiño

  Gerra Zibilean "kamillero" bezala ibili zen. Francoren aldekoek eroan zuten derrigortuta. Lleidan bizi izan zuen arrisku gehien. Cuencan zeudela bukatu zen gerra, Madril hartu eta gero. Gerraostean seminariora bueltatu zen, azterketa baten bitartez galdutako ikasturtea berreskuratuz. Hainbat postu izan zituen seminarioan: irakasle, prefektu eta Gogarte Etxeko (gaztelaniazko "Casa de Ejercicios") zuzendari. Han egon zen 1948an misioetara joan zen arte.

• Abadiñora bueltan bizikleta lapurtu

  Juan Luis Garcia Itxaso (1953) Abadiño

• Lizarrustira estraperlora joandakoa

  Martina Agirre Zuriarrain (1930) Abaltzisketa

  Patataren estraperloa bizikletan egiten zuten Lizarrustiraino joanda. Aitak estraperloan egindako pasadizoak kontatzen ditu Iñakik.

• Gerra ondorengo gabeziak

  Maria Luisa Zabala Zubiarrain (1930) Aduna

  Gerra ondoren gosea iritsi zen. Taloa gora eta taloa behera ibili ziren. Trenez joaten ziren Legorretako errotara irina lortzeko.

• Gerra ondorena garai tristea izan zen

  Maria Luisa Zabala Zubiarrain (1930) Aduna

  Gerra ondorengoa oso garai tristea izan zen. Soldadutzako mutilen gutunen zain egoten ziren. Mutil gazte asko hil ziren.

• Ijitoak diru eske etxeetara joaten ziren

  Maria Luisa Zabala Zubiarrain (1930) Aduna

  Gerra ondoren ijitoak eskean ibiltzen ziren. Arrantzaleak buruan saskia hartuta saltzera etortzen ziren Andoaindik. Ijitoek dirua eta ogia eskatzen zituzten.

• Gerra hasierako egoera eta bandoak

  Santos Irazustabarrena Ermina (1928) Alegia

  Osaba nazionalista bat zuen; eta, Bilbon harrapatu ondoren, kartzelan bi urte baino gehiago pasa zituen. Alegian, gehienak errepublikazaleak zirela dio. Ihes egindakoak bueltatu zirenerako, erreketeak sartuta zeuden Alegian. Errepublikak pattal jokatu zuela uste du, baserritako mutilak erreketeen esku utzi zituztelako. Aitona karlista zuen. Orendainen amonaren anaiaren etxean egon ziren, baina laster bueltatu ziren Alegiara. Maisua egon zen idazkari hasieran, beste inor ez zegoelako.

• Gerra garaian, etxekoek asko sufritu zuten

  Pakita Artola Egiburu (1923) Alegia

  Pakitaren aita Bilbon zegoela, amari ez zioten etxean sartzen utzi Frantziatik itzuli zenean. Semea errekete zeukala esan zuenean utzi zioten sartzen. Aita itzuli zenean, Tolosako kartzelan sartu zuten. Tolosan asko fusilatu zituzten.

• Burtzeñatik itzuli eta Zornotza erreta

  Pepa Bikandi Ibarretxebea (1922) Amorebieta-Etxano

  Zorrotza inguruan dagoen Burtzeñatik itzuli ziren etxera. Zornotza erreta ikusita pena handia sentitu zuen Pepak. Aldekoena baserria ondo zegoen.

• Soldaduek denda eta taberna hartu

  Jesusa Izagirre Esturo (1928) Amorebieta-Etxano

  Bermeon eta Durangon gerra sartu zenean, denda itxi eta ebakuatuta irten ziren Karrantzara. Irten orduko milizianoek denda eta taberna hartu zituzten. Etorri zirenean dena hutsik topatu zuten, baina apurka-apurka aurrera egin zuten.

• Alkate gogorra gerra ostean

  Jesusa Izagirre Esturo (1928) Amorebieta-Etxano

  Aita ezkutatuta ibili zen gerra ostean. Orduan alkate gogorra eduki zuten Zornotzan eta jendea fusilatu ere egiten zuten. Gero, beste alkate bat sartu zen eta harekin lasaiago ibili zen aita.

• Gerratik bueltan etxea hutsik

  Jesusa Izagirre Esturo (1928) Amorebieta-Etxano

  Gerratik bueltatu zirenean, etxea hutsik topatu zuten. Aurrera egiteko, taberna jarri zuten martxan berriro eta auzokoak koltxoiak utzi zizkien lo egiteko lekua eduki zezaten.

• Gerratik bueltan zubiak eta bideak apurtuta

  Anastasio Zamalloa Zubero (1928) Amorebieta-Etxano

  Gerran Bilbora joan ziren ihesi. Handik bueltatzerakoan, Zornotzako Ibarrako zubia eta Eubakoa apurtuta egon ziren. Beraien etxe ondotik Bernagoiti auzoa erasotzeko kanoiak egon ziren jarrita. San Antonio bezpera batean heldu ziren etxera.

• Etxeko kortan bizi behar

  Jesus Zearreta Etxabe (1926) Amorebieta-Etxano

  Gerran etxetik alde egin behar izan zuten eta hilabetetik gora egon ziren kanpoan. Beldurra zen nagusi. Ganadu eta guzti etxera bueltatu zirenean, kanoikadek apurtuta zegoenez, kortan hasi ziren bizitzen eta auzoko etxe batean egiten zuten lotan.

• Gerraosteko miseria

  Markos Gerediaga Bilbao (1925) Amorebieta-Etxano

  Gerran ebakuatuta egon ostean, etxera bueltatu eta ez zuten zer jan eta ezta dirurik ere. Gurasoak beranduago etorri ziren. Gerora ondo maneiatu ziren, lan eginez gero gauzak lortzen dira-eta.

• Etxerako itzulera gogorra

  Agustin Legorburu Uriarte (1928) Amorebieta-Etxano

  Gerran, derrigortuta egin zuten alde; auzoko askok ere berdin egin zuten. Etxanon gelditu zirenek, ostera, ahal zuten guztia bereganatu zuten. Etxera bueltatzerakoan, txerrikeria aurkitu zuten.