Borroka

  • 361 Eguraldia; gerra garaian negu gogorrak

    Benita Eizagirre Ibarguren (1909) Zarautz

    Eguraldia: udan beroago eta neguan orain baino hotzago egoten zen. Gerra denboran, negu gogorrak egin zituen: elurra eta ondoren izotza. Kalean elurra ia belauneraino egin zuen. Soldaduak hotzez hiltzen omen ziren.

  • Adoracion Zubiaurre Zarautzen gerrak izandako eragina

    Adoracion Zubiaurre Arozena (1922) Zarautz

    Gerran Zarauzko udaletxea erre egin zuten, bonba bat jarrita. Egun hartan, aita txipiroi bila joana zen, eta haiei txalupara tiroka aritu ziren soldaduak.

  • 182 Gerra garaian, auzoa bi fronteen artean gelditu zen

    Luis Aranzabal Gabilondo (1922) Bergara

    Soldadutza Donostian, Zarautzen, Bera de Bidasoan... Gerra garaiko kontuak: auzoa bi fronteren erdian geratu zen; Luis ardi-zain ibiltzen zen egun guztian.

  • 314 Gerran hirutan zauritu zuten

    Margarita Aranberri Laskurain (1914) Pedro Laskurain Lizarralde (1912) Soraluze

    Huescan eta Teruelen zauritu egin zuten bala sartuta, baina ez zen ezer larririk izan. Bala esplosiboak erabiltzen zituzten. Jatekoarekin oroitzapen txarrak ditu Teruelen.

  • inaki-larranaga-eta-marina-padilla Berriro soldadutza egitera

    Iñaki Larrañaga Vitoriano (1915) Aramaio

    Gerra bukatu zen arte, italiarren batailoian egon zen. Gerra bukatu zenean espainiar batailoi batera pasatu zuten. Etxera itzuli eta urtebetera berriz ere soldadutza egitera bidali zuten, Burgosera. Urtebete inguruko soldadutza egin zuen.

  • 299 Frontean bisitan

    Mariano Martínez Estévez (1923) Bergara

    Elgetako frontera joan izan zen Mariano senideak ikustera. Lubaki, kanoi eta metrailadoreak ikusten zituen, baita soldaduak euren kartutxo-uhal eta fusilekin ere. Baserrietan gelditu ziren lubakiak estaltzen egin zuen lan Marianok gerraostean.

  • Primitibo Arregi Gerrako oroitzapen batzuk

    Primitibo Arregi Arizaga (1932) Andoain

    Gerrako oroitzapenak aipatzen ditu: San Roketik tropak sartu zirenean, etxetik alde egin zuten, Buruntzan bizi baitziren. Anaia gerran hil zen, eta etxetik nola joan zen gogoan du. Tiroak eta soldaduen joan-etorriak gogoratzen ditu, baina umeegia zen hura zer zen ulertzeko.

  • Martin Aranburu Gurdi azpian bonbetatik babesteko

    Martin Aranburu Artano (1926) Andoain

    Gerran, behin, hegazkin batek hiru bonba bota zituen; beraiek gurdiaren azpian "babestu" ziren. Beraien baserrian, bi kanoikada sartu ziren.

  • Martin Aranburu Ukuiluan babestu baino, hobe kanpoan etzan

    Martin Aranburu Artano (1926) Andoain

    Gerrako erasoetatik babesteko, ukuiluan ezkutatzen ziren, nahiz eta hobe izango zen kanpoan etzanda jarri.

  • Erramun Ansa Belabieta mendiko sarraskia

    Erramun Ansa Zinkunegi (1928) Andoain

    Francok eta Molak planifikatu zuten estatu-kolpea, horrela, Espainiako agintea lortzeko. Belabieta mendian (Gipuzkoa eta Nafarroa arteko mugan) izan zen lehenengo sarraskia. Gudariek ez zuten gerrarako antolamendu sistematikorik, etxez etxe arma bila joaten ziren. Sarraski hartan hil zen lehenengo pertsona andoaindarra zen.

  • Erramun Ansa Gerraren eboluzioaren lekuko etxetik

    Erramun Ansa Zinkunegi (1928) Andoain

    Uztailaren 20-25erako, soldadu nazionalak Andoaina iritsi ziren. Buruntzan sortu zen nazionalen eta gorrien arteko frontea. Nazionalek egurra ematen zieten gorriei. Borrokako gorabeherak etxetik ikusten zituen Erramunek. Azkenean, gorriek alde egin zuten Hernaniko Santa Barbarara, nazionalak atzetik zituztela.

  • Erramun Ansa Koltxoiak gerrako baletatik babesteko

    Erramun Ansa Zinkunegi (1928) Andoain

    Beldurra pasatzen zuten gerran. Oheko koltxoiak leihotik zintzilik jartzen zituzten balatatik babesteko. Baserriko ganaduarentzako lanak ilargitan egiten zituzten.

  • Erramun Ansa Gerrako zertzeladak

    Erramun Ansa Zinkunegi (1928) Andoain

    Tiroketak zirenean, denak gorde egiten ziren etxean. Erramunen familiak etxean dolare handiak zituen. Obus batek baserri bat zeharkatu zuen, barruan lehertu gabe. Gorrien hegazkinek bonba txikiak botatzen zituzten eta haiek eragindako kalteak aipatzen ditu.

  • Erramun Ansa Gerrako bonbak, sirenak eta kanpaiak

    Erramun Ansa Zinkunegi (1928) Andoain

    Aitak erreka gaineko zubiaren azpian babesa prestatu zuen, eta han babesten ziren bonbardaketak zirenean. Bonbardaketak zirenean, sirenak jotzen zituzten; Donostian, adibidez. Nazionalek hiri garrantzitsu bat bereganatzen zutenean, Andoainen kanpaiak jotzen zituzten. Apaizen artean denetik zegoen: nazionalen aldekoak, fusilatutakoak, atzerrira alde egindakoak... Frantziara joan zenetako bat Andoaingo erretorea zen; gerora, Ordiziako artzapez egin zuten.

  • Juan Bautista Aizpurua Gerrak bete-betean harrapatu jaio zenean

    Juan Bautista Aizpurua Ormaetxea (1936) Andoain

    Gerra hasi eta 4 egunera jaio zen Juan Bautista. Bataiatu zuten egunean, mitin baten aurretik pasa ziren elizara bidean. Joakin Bermejok bataiatu zuen Juan Bautista, gerratik ihesi joan aurretik. Gauetan, bonbatatik babesteko, ezkutatu egiten ziren eta han haur jaioberria edukitzea arriskutsua zen, negarrarekin salatu egin baitzezakeen non zeuden gainerakoak.

  • Juan Aizpurua Fronteak hamabost egun Borda Berri inguruan

    Juan Aizpurua Otegi (1924) Andoain

    Hamabost egun inguru egin zituen fronteak Borda berri inguruan. Juanek kontatzen du bala batek ia jo zituela, egun horietako batean, eta euren lehengusu Ximonek ere eskapada ederra egin zuela.

  • Txomin Aranburu Gerran Buruntzatik kalera jaitsi beharra

    Txomin Aranburu Artano (1922) Andoain

    Buruntzako frontean Gipuzkoa osoko gizonak aritu ziren borrokan. Gerra garaian, Buruntzako baserria utzi eta kalera jaitsi ziren behiak hartuta.

  • Txomin Aranburu Gerraren bilakaera Espainian

    Txomin Aranburu Artano (1922) Andoain

    Beldurra zegoen gerra garaian. Anaia frontera eraman zuten, eta gutunak idazten zituen handik. Gerraren bilakaera nola izan zen azaltzen ditu.

  • juanita garmendia Senarraren lanak eta gudari izan zeneko gorabeherak

    Juanita Garmendia Arrieta (1922) Urnieta

    Senarra tranbiako gidaria zen. Gerora, kamioiarekin hasi zen lanean, tranbian jendaurrean lan egin behar baitzuen. Gudari izandakoa zen, eta fusilatzetik ozta-ozta salbatutakoa. Azkenean, SIGMAko inspektore izan zen.

  • juanita garmendia Gerran erreketeak inguruan eta gazte ugari hil

    Juanita Garmendia Arrieta (1922) Urnieta

    Gerra hasi zenean, baserrian zegoen. Tropak baserritik gertu zeuden eta tiroak entzuten zituzten. Erreketeek hainbat gazte hil zituzten Juanitaren baserri inguruan. Gotzaina ere etorri zitzaien etxera.