Borroka
-
tropek Bilbo hartu zutenean bertan egon zen
Jose Elorza Salaberria (1920) Markina-Xemein
Eguna zabaltzerakoan Bilbora joan ziren, Bilbon egun batzuk pasatu zituzten eta ondo gogoan du nondik nora ibili ziren bertan. Bilboko zubiak lehertu zituzteneko leherketak ere entzun zituen, besteak beste. Hainbat markinar ere topatu zituen bertan frankistekin borrokan zebiltzanak. Gero soldadu joan behar izan zuen, hiru urte egin zituen soldadutzan etxera bueltatu aurretik.
-
Tiroketa gogorra San Esteban Egunean
Juanita Etxaniz Muguruza (1923) Feli Pagaegi Eizagirre (1928) Markina-Xemein
San Esteban eguna egun berezia zen lehen, eta, horregatik, garbantzu lapikoa jaten zuten. Gerra sasoian, San Esteban egunean tiroketa gogorra egon ei zen.
-
Leihoetan koltxoiak jartzen zituzten baletatik babesteko
Juanita Etxaniz Muguruza (1923) Feli Pagaegi Eizagirre (1928) Markina-Xemein
Gerra sasoian ezin zuten solora ere irten, frontea hor bertan zuten eta. Zazpi hilabetean, koltxoi barik egiten zuten lo; koltxoiak leihoan jarri zituzten, balek ez dutelako artilea zeharkatzen. Abioiak ere asko sartzen ziren.
-
Gerra Zibileko fronteak
Mahai-ingurua Xemeinen () Markina-Xemein
Juanita Asterrikan bizi zen eta Gerra Zibilean gertu izan zuten frontea. Balak alde batetik bestera ikus zitezkeen. Zazpi hilabeteko iraupena izan zuen fronteak.
-
Urberuagan zeuden batailoi eta milizianoak
Mahai-ingurua Xemeinen () Markina-Xemein
Gerra Zibilean soldadu asko ikus zitezkeen inguruan. Urberuagan Rosa Luxemburgo batailoia egon zen. Bainuetxea milizianoz beteta egon zen. Bertako zubian bonba bat bota zuten eta hainbat miliziano hil zituzten.
-
Gerrako ezkutalekuak eta bala galduak
Mahai-ingurua Xemeinen () Markina-Xemein
Julik gogoan du hondarrez betetako zakuekin babesten zirela gerra garaian. 'El abuelo' hegazkina azaltzen zenean, ezkutatu egiten ziren. Zarata asko egiten zuelako eta zahar itxura zuelako deitzen zioten 'El abuelo'. Bala galduek jendea harrapatzen zuen.
-
Itxasalde batailoian gudari preso hartu arte
Jose Andres Azpiri Malaxetxebarria (1911) Markina-Xemein
Itxasalde batailoiko gudaria izan zen, 1937ko ekainaren 18an preso hartu eta langile-batailoietara eroan zuten arte. Asturiasen alemaniarrentzako abiazio-zelaiak atontzen ibili zen, besteak beste. 1939. urteko ekainaren 13an eman zioten etxera etortzeko baimena eta askatasuna.
-
Itxasalde batailoiko Boga Boga konpainia
Jose Andres Azpiri Malaxetxebarria (1911) Markina-Xemein
Itxasalde batailoiko Boga Boga konpainiako kidea izan zen. Markinan sortu zen eta handik Lekeitiora joan ziren. Lekeition osatu zuten Itxasalde lau konpainia ezberdinek. Bertako kideak ingurukoak ziren: markinarrak, berriatuarrak, ondarroarrak, txorierritarrak...
-
40 lagun batailoitik aldendu ziren
Jose Andres Azpiri Malaxetxebarria (1911) Markina-Xemein
Lau konpainiak osatu zuten Itxasalde batailoia. Baina 40 lagun batailoitik apartatu ziren. Izan zituzten gorabeherak azaltzen ditu.
-
Bilbon beraien buruz entregatu zuten
Jose Andres Azpiri Malaxetxebarria (1911) Markina-Xemein
Gerra garaian, 40 bat lagun aldendu ziren Itxasalde batailoitik hainbat gorabehera tarteko. Bilboko San Antonen eta San Frantziskon egon ostean, hainbat zubi apurtu zituzten eta Carlton hotelean entregatu zuten beraien burua.
-
PNVkoen Zabalburuko txaleta
Jose Andres Azpiri Malaxetxebarria (1911) Markina-Xemein
Gerran, Bilboko Carlton hotelean entregatu zuten beraien burua. PNVkoak Zabalburuko txalet batean batzen ziren. Beraien batailoiko 10 bat kide bertara eroan zituzten eta 10 egunetara aske utzi zien. Beraien batailoikoengana bueltatu ziren Begoñara.
-
Milizianoak baserrietara jeneroa erostera
Isidro Mandiola Solozabal (1924) Markina-Xemein
Gerra sasoian diru zuria erabiltzen zuten, baina milizianoek diru zaharra ere erabiltzen zuten. Milizianoak baserrietara jaisten ziren arrautzak-eta erostera. Barinagan egon zen armadaren burua eta bertan ez zuten sekula bonbarik bota. Eibarko industria gunea ere ez zuten bonbardatu eta bertan beharrean zeudenak ez zituzten gerrara eraman.
-
Frontea inguruan zegoenekoa
Isidro Mandiola Solozabal (1924) Markina-Xemein
Milizianoek euren baserria inguratu egin zuten. Etxean eibartarrak hartu behar izan zituzten. Apirilaren 25 inguruan bonbardaketa itzelak entzuten zituzten euren etxetik. Intxortako frontea apurtu nahian zebiltzan orduan eta milizianoek alde egin behar izan zuten munizio guztia bertan utzita. Gero, hainbat mutikok istripuak eduki zituzten milizianoek utzitako munizioarekin.
-
Astoak eta zaldiak Kalamuako frontera
Isidro Mandiola Solozabal (1924) Markina-Xemein
Baserriko astoak eta zaldiak Barinagara eraman behar izaten zituzten. Haiekin, milizianoek kargak igotzen zituzten Kalamuako frontera. Bertakoak ziren Kalamuako fronteak zeudenak eta baita asturiarrak ere.
-
Soldaduak etxera bazkaltzera eta baserriko jeneroak erostera
Isidro Mandiola Solozabal (1924) Markina-Xemein
Sarritan fronteko asturiarrak joaten zitzaizkien etxera bazkaltzera. Arratsaldeetan, ostera, soldadu euskaldunak agertzen zitzaizkien etxean arrautzak-eta erosteko. Hauek diru zuria eta zaharra edukitzen zuten, baina zaharra nahi izaten zuen amak. Hala ere, gero ezin izaten zuten ezer erosi diru horrekin, ez zegoen ezer eta.
-
Arma-fabrika Deriora
Isidro Mandiola Solozabal (1924) Markina-Xemein
Gerra sasoian, Deriora eraman zuten Markinako arma-fabrika. Bilbo okupatu zutenean, Deriotik atera zituzten beharginak eta frontera eraman zituzten. Ez zuten Bilbo bonbardatu, han industria zegoela eta Francok ez zituen apurtu nahi izan.
-
Gernikaren bonbardaketa
Isidro Mandiola Solozabal (1924) Markina-Xemein
Gernika bonbardatu zutenean Munitibarren ere bota zituzten bonbak. Egun hartan, zazpi kaza ikusi zituzten Gasteiz aldetik sartzen. Zentzura handia zegoen orduan, baina eurak Barinagako milizianoei hartzen zizkieten egunkariak: "Euskadi Roja".
-
Gerraren berria irratian
Isidro Mandiola Solozabal (1924) Markina-Xemein
Aitita Barinagako meza nagusira joaten zen domeketan. Horietako domeka batean, tabernako irratian gerra hasi zela entzun zuen. Gero, San Migel egun inguruan agertu ziren milizianoak Kalamuatik. Zazpi hilabetean egon ziren bertan.
-
Jateko ugari frontea egon zen artean
Isidro Mandiola Solozabal (1924) Markina-Xemein
Jateko nahikoa eduki zuten etxean frontea egon zen artean, Etxebarriko almazenean jateko ugari zegoen eta. Frontetik urrun zeuden herrietan, ostera, gose handia zegoen. Barku amerikarrek bakarrik zeukaten Bilboko portuan janaria sartzeko eskubidea.
-
Gerrako munizioa
Isidro Mandiola Solozabal (1924) Markina-Xemein
Gerran fusilak, esku-bonbak, metrailadoreak, granadak eta bonbak erabiltzen zituzten. Markinako 'Esperanza' fabrikak egiten zuen munizio hori, Derion.