Borroka

  • Jose Elorza Salaberria tropek Bilbo hartu zutenean bertan egon zen

    Jose Elorza Salaberria (1920) Markina-Xemein

    Eguna zabaltzerakoan Bilbora joan ziren, Bilbon egun batzuk pasatu zituzten eta ondo gogoan du nondik nora ibili ziren bertan. Bilboko zubiak lehertu zituzteneko leherketak ere entzun zituen, besteak beste. Hainbat markinar ere topatu zituen bertan frankistekin borrokan zebiltzanak. Gero soldadu joan behar izan zuen, hiru urte egin zituen soldadutzan etxera bueltatu aurretik.

  • Juanita Etxaniz Tiroketa gogorra San Esteban Egunean

    Juanita Etxaniz Muguruza (1923) Feli Pagaegi Eizagirre (1928) Markina-Xemein

    San Esteban eguna egun berezia zen lehen, eta, horregatik, garbantzu lapikoa jaten zuten. Gerra sasoian, San Esteban egunean tiroketa gogorra egon ei zen.

  • Juanita Etxaniz Leihoetan koltxoiak jartzen zituzten baletatik babesteko

    Juanita Etxaniz Muguruza (1923) Feli Pagaegi Eizagirre (1928) Markina-Xemein

    Gerra sasoian ezin zuten solora ere irten, frontea hor bertan zuten eta. Zazpi hilabetean, koltxoi barik egiten zuten lo; koltxoiak leihoan jarri zituzten, balek ez dutelako artilea zeharkatzen. Abioiak ere asko sartzen ziren.

  • Xemein tertulia Gerra Zibileko fronteak

    Mahai-ingurua Xemeinen () Markina-Xemein

    Juanita Asterrikan bizi zen eta Gerra Zibilean gertu izan zuten frontea. Balak alde batetik bestera ikus zitezkeen. Zazpi hilabeteko iraupena izan zuen fronteak.

  • Xemein tertulia Urberuagan zeuden batailoi eta milizianoak

    Mahai-ingurua Xemeinen () Markina-Xemein

    Gerra Zibilean soldadu asko ikus zitezkeen inguruan. Urberuagan Rosa Luxemburgo batailoia egon zen. Bainuetxea milizianoz beteta egon zen. Bertako zubian bonba bat bota zuten eta hainbat miliziano hil zituzten.

  • Xemein tertulia Gerrako ezkutalekuak eta bala galduak

    Mahai-ingurua Xemeinen () Markina-Xemein

    Julik gogoan du hondarrez betetako zakuekin babesten zirela gerra garaian. 'El abuelo' hegazkina azaltzen zenean, ezkutatu egiten ziren. Zarata asko egiten zuelako eta zahar itxura zuelako deitzen zioten 'El abuelo'. Bala galduek jendea harrapatzen zuen.

  • Jose Andres Azpiri Itxasalde batailoian gudari preso hartu arte

    Jose Andres Azpiri Malaxetxebarria (1911) Markina-Xemein

    Itxasalde batailoiko gudaria izan zen, 1937ko ekainaren 18an preso hartu eta langile-batailoietara eroan zuten arte. Asturiasen alemaniarrentzako abiazio-zelaiak atontzen ibili zen, besteak beste. 1939. urteko ekainaren 13an eman zioten etxera etortzeko baimena eta askatasuna.

  • Jose Andres Azpiri Itxasalde batailoiko Boga Boga konpainia

    Jose Andres Azpiri Malaxetxebarria (1911) Markina-Xemein

    Itxasalde batailoiko Boga Boga konpainiako kidea izan zen. Markinan sortu zen eta handik Lekeitiora joan ziren. Lekeition osatu zuten Itxasalde lau konpainia ezberdinek. Bertako kideak ingurukoak ziren: markinarrak, berriatuarrak, ondarroarrak, txorierritarrak...

  • Jose Andres Azpiri 40 lagun batailoitik aldendu ziren

    Jose Andres Azpiri Malaxetxebarria (1911) Markina-Xemein

    Lau konpainiak osatu zuten Itxasalde batailoia. Baina 40 lagun batailoitik apartatu ziren. Izan zituzten gorabeherak azaltzen ditu.

  • Jose Andres Azpiri Bilbon beraien buruz entregatu zuten

    Jose Andres Azpiri Malaxetxebarria (1911) Markina-Xemein

    Gerra garaian, 40 bat lagun aldendu ziren Itxasalde batailoitik hainbat gorabehera tarteko. Bilboko San Antonen eta San Frantziskon egon ostean, hainbat zubi apurtu zituzten eta Carlton hotelean entregatu zuten beraien burua.

  • Jose Andres Azpiri PNVkoen Zabalburuko txaleta

    Jose Andres Azpiri Malaxetxebarria (1911) Markina-Xemein

    Gerran, Bilboko Carlton hotelean entregatu zuten beraien burua. PNVkoak Zabalburuko txalet batean batzen ziren. Beraien batailoiko 10 bat kide bertara eroan zituzten eta 10 egunetara aske utzi zien. Beraien batailoikoengana bueltatu ziren Begoñara.

  • Isidro Mandiola Milizianoak baserrietara jeneroa erostera

    Isidro Mandiola Solozabal (1924) Markina-Xemein

    Gerra sasoian diru zuria erabiltzen zuten, baina milizianoek diru zaharra ere erabiltzen zuten. Milizianoak baserrietara jaisten ziren arrautzak-eta erostera. Barinagan egon zen armadaren burua eta bertan ez zuten sekula bonbarik bota. Eibarko industria gunea ere ez zuten bonbardatu eta bertan beharrean zeudenak ez zituzten gerrara eraman.

  • Isidro Mandiola Frontea inguruan zegoenekoa

    Isidro Mandiola Solozabal (1924) Markina-Xemein

    Milizianoek euren baserria inguratu egin zuten. Etxean eibartarrak hartu behar izan zituzten. Apirilaren 25 inguruan bonbardaketa itzelak entzuten zituzten euren etxetik. Intxortako frontea apurtu nahian zebiltzan orduan eta milizianoek alde egin behar izan zuten munizio guztia bertan utzita. Gero, hainbat mutikok istripuak eduki zituzten milizianoek utzitako munizioarekin.

  • Isidro Mandiola Astoak eta zaldiak Kalamuako frontera

    Isidro Mandiola Solozabal (1924) Markina-Xemein

    Baserriko astoak eta zaldiak Barinagara eraman behar izaten zituzten. Haiekin, milizianoek kargak igotzen zituzten Kalamuako frontera. Bertakoak ziren Kalamuako fronteak zeudenak eta baita asturiarrak ere.

  • Isidro Mandiola Soldaduak etxera bazkaltzera eta baserriko jeneroak erostera

    Isidro Mandiola Solozabal (1924) Markina-Xemein

    Sarritan fronteko asturiarrak joaten zitzaizkien etxera bazkaltzera. Arratsaldeetan, ostera, soldadu euskaldunak agertzen zitzaizkien etxean arrautzak-eta erosteko. Hauek diru zuria eta zaharra edukitzen zuten, baina zaharra nahi izaten zuen amak. Hala ere, gero ezin izaten zuten ezer erosi diru horrekin, ez zegoen ezer eta.

  • Isidro Mandiola Arma-fabrika Deriora

    Isidro Mandiola Solozabal (1924) Markina-Xemein

    Gerra sasoian, Deriora eraman zuten Markinako arma-fabrika. Bilbo okupatu zutenean, Deriotik atera zituzten beharginak eta frontera eraman zituzten. Ez zuten Bilbo bonbardatu, han industria zegoela eta Francok ez zituen apurtu nahi izan.

  • Isidro Mandiola Gernikaren bonbardaketa

    Isidro Mandiola Solozabal (1924) Markina-Xemein

    Gernika bonbardatu zutenean Munitibarren ere bota zituzten bonbak. Egun hartan, zazpi kaza ikusi zituzten Gasteiz aldetik sartzen. Zentzura handia zegoen orduan, baina eurak Barinagako milizianoei hartzen zizkieten egunkariak: "Euskadi Roja".

  • Isidro Mandiola Gerraren berria irratian

    Isidro Mandiola Solozabal (1924) Markina-Xemein

    Aitita Barinagako meza nagusira joaten zen domeketan. Horietako domeka batean, tabernako irratian gerra hasi zela entzun zuen. Gero, San Migel egun inguruan agertu ziren milizianoak Kalamuatik. Zazpi hilabetean egon ziren bertan.

  • Isidro Mandiola Jateko ugari frontea egon zen artean

    Isidro Mandiola Solozabal (1924) Markina-Xemein

    Jateko nahikoa eduki zuten etxean frontea egon zen artean, Etxebarriko almazenean jateko ugari zegoen eta. Frontetik urrun zeuden herrietan, ostera, gose handia zegoen. Barku amerikarrek bakarrik zeukaten Bilboko portuan janaria sartzeko eskubidea.

  • Isidro Mandiola Gerrako munizioa

    Isidro Mandiola Solozabal (1924) Markina-Xemein

    Gerran fusilak, esku-bonbak, metrailadoreak, granadak eta bonbak erabiltzen zituzten. Markinako 'Esperanza' fabrikak egiten zuen munizio hori, Derion.