Borroka

  • Praxku Urruzola Gerra hasieran eraso egin zietenekoa

    Praxku Urruzola Loinaz (1931) Urnieta

    Gerra garaiko pasadizoak gogoan ditu oraindik. Tropak sartu ziren, eta eraso egin zuten; dena txikitu zuten orduan. Etxean, bost lagun zauritu zituzten. Orduan, etxetik alde egin behar izan zuten, beraien burua babesteko. Oroitzapen tristeak.

  • Julian Arruti 2 Gudari joandako anaien kontuak

    Julian Arruti Ezenarro (1926) Azpeitia

    Gerra denborako kontuak. Julianen anaia bi gudari joan ziren. Bat Castro Urdialesen geratu zen, eta bestea, berriz, Laredon. 1940ko eta 1942ko kintoak ziren.

  • Julian Arruti 2 Milizianoek bi mutiko tirokatu

    Julian Arruti Ezenarro (1926) Azpeitia

    Herriko giroa nolakoa zen gerra denboran. Gudariak Loiolan antolatzen hasi ziren... Eibartik eskopetekin joaten ziren Bidani aldera. 1936ko irailaren 20an Francoren aldeko tropak Azpeitian sartu ziren. Enparan Gain aldetik soldaduak nola jaisten ziren gogoratzen du Julianek. Milizianoek, mendian behera zihoazela, bi mutiko tirokatu zituzten Enparan Gaingo aldean. Mutiko horietako bat odolustuta hil zen. Bestea, zaurituta eraman zuten "mixikordira".

  • Julian Arruti 2 Bonbardaketa

    Julian Arruti Ezenarro (1926) Azpeitia

    Gerrako oroitzapenak. Gernikako bonbardaketa izan zenean, Azpeitian tiro- eta bonba-hotsa entzuten zen. Azpeitia ere bonbardatu zuten, eta mutil gazte bat hil zen.

  • 390 Gerra garaiko bizipenak

    Imanol Murua Arregi (1935) Zarautz

    Aita gudari joan zen gerra garaian; eta ama, bi seme nagusiekin, Gernikara joan zen. Gernikako bonbardaketetan, udaletxe azpiko babeslekuan gordeta egon ziren. Gerora, aita Santoñako kartzelara eraman zuten: bi semeak Ingalaterrara bidali zituzten, eta ama Iparraldera joan zen.

  • Gregori Ajuriagojeaskoa Burdinazko gerrikoa; lehengusua ertzain

    Gregori Ajuriagojeaskoa Loroño (1913) Muxika

    Bilbo hartu ez zezaten, jende asko aritu zen burdinazko gerrikoa egiten, bere neba ere, besteak beste. Bere lehengusua ertzaina izan zen eta kartzelan sartu zuten.

  • Gregori Ajuriagojeaskoa Gerrara derrigortuta joan baino, hobe boluntario

    Gregori Ajuriagojeaskoa Loroño (1913) Muxika

    Boluntario joan ziren muxikarrak berez joan beharra zuten, baina beraien burua aurkezten zuten destino hobea lortu asmoz.

  • Gregori Ajuriagojeaskoa Bonbardaketan izekoaren etxean

    Gregori Ajuriagojeaskoa Loroño (1913) Muxika

    Gernikako bonbardaketan, izekoaren etxean egon zen. Erromeria ostean, izekoaren etxean geratzen zen biharamunean joateko etxera. Astelehen hartan, arratsaldez Gernikara joateko asmoa zuen. Bonbak entzun zituztenean, ezkutatu egin ziren. Gernikan zeuden auzoko denak onik irten ziren, Lumorako bidea hartu zuten-eta.

  • Mari Karmen Azkune Munitibarrera gerra denboran

    Mari Carmen Azkune Arrate (1928) Markina-Xemein

    Bonbak jausten ziren Markinan eta, beldurtuta, Munitibarreko baserri batera aldatu zen familia. Jende asko bildu zen etxean. Munitibarko bonbardaketa. Aita seme ezinduaren bila motorrean joan zenekoa.

  • Mari Karmen Azkune Munitibarretik Mendatara

    Mari Carmen Azkune Arrate (1928) Markina-Xemein

    Gero Mendatara joan ziren. Kanpandorrean ezkutatuta bonbardaketa denboran. Gernikako bonbardaketa egunean, hamaika markinar arbolape batean. Lo-lekua topatzeko komeriak. Semeen bila aita.

  • Serafin Baraiazarra Gerra hasiera eta Gernikako erasoa

    Serafin Baraiazarra Albizu (1929) Muxika

    Gerra hasierako oroitzapenak. Ama autobusez etxera heldu zen, eta berak esan zien gerra hasi zela. Beraien etxean ere izan zituzten soldaduak. Gernikako bonbardaketako egunean harako bidean ikusi zituen hegazkinak. Bere aita Gernikan zen.

  • Serafin Baraiazarra Mauman asko hil zituzten

    Serafin Baraiazarra Albizu (1929) Muxika

    Mauman asko hil zituzten gerran, hiru aste iraun baitzuen borrokak. Horri buruzko hainbat azalpen ematen ditu zehaztasunekin. Zelaia baserriko Genaro euskaraz abesteagatik hil zuten.

  • Jose Mari Anitua Frontea etxetik hurbil; kanoikadak

    Jose Mari Anitua Lejardi (1924) Markina-Xemein

    Frontea etxetik hur izan zuten. Kanoiak nondik nora aldatu zituzten kontatzen du. Etxea ere jo zieten. Obusek hots handia ateratzen zuten.

  • Jose Mari Anitua "El abuelo" hegazkina

    Jose Mari Anitua Lejardi (1924) Markina-Xemein

    Gerrako "El abuelo" hegazkina francotarrena zela dio, eta zarata asko egiten zuela. Bonbak bota zituen hainbat tokitan. Abertzaleek ehiza-hegazkinak ere bazituzten.

  • Jose Mari Anitua Ezkutalekuak; hegazkinen erasoak

    Jose Mari Anitua Lejardi (1924) Markina-Xemein

    Etxe ondoko estratan ezkutatzen ziren gerran. Soldaduak heldu baino pare bat egun lehenago, hegazkinen mugimendu handia egon zen.

  • Jesusa Anitua Milizianoak etxean eta herrian

    Jesusa Anitua Lejardi (1926) Jose Mari Anitua Lejardi (1924) Markina-Xemein

    Beraien etxean milizianoak egon ziren, Txorierri aldekoak. Normalean domeketan joaten ziren jatera. Euretako batek esan zien behin mairuak heltzear zeudela, eta horixe gertatu zen. Miliziano eta errekete asko heldu ziren herrira. Erreketei beldurra zieten.

  • Angela Garmendia Gerran, baserria frontetik gertu

    Angela Garmendia Arrieta (1927) Urnieta

    Gerra garaian, soldaduen arteko borroka izan zen beraien baserritik gertu. Beraienera etorritako soldadu askori eman zieten kafea. Borroka hartan hil zituzten mutil batzuen istorioa kontatzen du. Baserri batzuetan, oso gaizki pasa zuten soldaduen etorrerarekin.

  • Fernando Alegria Gerran hildakoak lurperatzen

    Fernando Alegria Goiri (1923) Muxika

    Gerra sasoian, 14 urte zituen Fernandok. Etxe inguruko kanoiak non egoten ziren azaltzen du. Fikan egon zen frontea eta han ondoko etxe baten ingurura joaten ziren kanoikada guztiak. Eurak bertan egon ziren, ez ziren mugitu. Nazionalek deskuidu bat izan zuten, bonba bat botata beraien soldaduak hil baitzituzten. Bertako gizonak lan ugari egitera derrigortu zituzten. Fernandoren aitak gorpuak lurperatzeko betebeharra zuen Muxikako kanposantuan, eta bera ere aritzen zen laguntzen.

  • Fernando Alegria Anaia "Rebelión de la sal" batailoikoa

    Fernando Alegria Goiri (1923) Muxika

    Bere anaia zaharrena frontean egon zen, "Rebelión de la sal" batailoian. Boluntario joan zen Euzkadiren alde borrokatzera, behar baino lehenago. Gero Gasteizko kartzelan egon zen.

  • Felipe Martitegi Nazionalak Kantabrian sartu zirenekoa

    Felipe Martitegi Iturrioz (1919) Muxika

    Kantabrian morroi zegoela, nazionalak sartu zirenean, Ampuero herriko zubiak apurtu zituzten bideak ebakitzeko. Aparecida herriko korta batean egon ziren. Nahiko esne izaten zuten edateko, behintzat. Ostean, kobazuloan ezkutatu ziren.