Borroka

  • Isidro Mandiola Frontoia itzi gerra sasoian

    Isidro Mandiola Solozabal (1924) Markina-Xemein

    Zestan jolasteari utzi behar izan zion Isidrok gerra hasi zenean, Markinako frontoia itxi egin zuten eta.

  • Laurentzi Aretxabaleta Ama eta arreba Gernikan bonbardaketa egunean

    Laurentzi Aretxabaleta Goikoetxea (1930) Markina-Xemein

    Ama eta arreba Gernikan egon ziren bonbardaketa egunean, ozta-ozta salbatu ziren. Egun bi geroago agertu ziren etxean. Aulestin egon ziren orduan eta handik ere ikusten zuten Gernikako suak ematen zuen argitasuna. Amari asko eragin zion gertakari hark. Euren etxea, Markinakoa, bonba batek apurtu zuen ama barruan zela.

  • Laurentzi Aretxabaleta Hildakoak eta kalteak herrian

    Laurentzi Aretxabaleta Goikoetxea (1930) Markina-Xemein

    Eibar aldean nazionalak egon ziren sasoi batean eta gorriak herrian. Sasoi hartan, hegazkinak heltzen ziren Markinara eta bonbak botatzen zituzten. Hildakoak egon ziren eta kalte handiak herrian. Amak aititaren baserrira joan behar izaten zuen laguntzera eta Laurentzi bakarrik geratzen zen kalean, goizaldera arte askotan.

  • Laurentzi Aretxabaleta Gernikako bonbardaketan izekoren etxea suntsitu

    Laurentzi Aretxabaleta Goikoetxea (1930) Markina-Xemein

    Gernika bonbardatu zutenean ama eta arreba izekorenean zeuden, Gernikan. Etxe azpira sartu ziren eta irten zirenean etxea desagertu egin zela ikusi zuten.

  • Laurentzi Aretxabaleta Gorrien aldeko gazteak boluntario gerrara

    Laurentzi Aretxabaleta Goikoetxea (1930) Markina-Xemein

    Aitak berrogeita bost urte zituen gerra sartu zenean, ez zuten adin horretako jendea frontera eramaten. Gazte gehienak boluntario irteten ziren gerrara joateko. Nazionalek, ostera, hogei urtetik gorako mutiko guztiak eramaten zituzten gerrara.

  • Juan Jose Agirregomezkorta Soldaduek bildotsa kendu

    Juan Jose Agirregomezkorta Eizagirre (1932) Markina-Xemein

    Ardizain zegoela bildotsa harrapatu zioten soldaduek. Frontea ere etxe ondoan zuten, Kalamuan. Beldur izaten ziren hango tiro-hotsa entzuten zutenean. Behin, errotara zihoala, zaldia kendu zioten arrebari.

  • Gregoria Gandiaga Irratiak eta arropa zuriak entregatu beharra

    Gregoria Gandiaga Onaindia (1919) Markina-Xemein

    Behin, gerra hasi berritan, bonbak botatzen ikusi zituen Gregoriak Lekeition. Beste behin, esku bonba bat hartu zuen etxekoei erakusteko. Neskame zegoen etxekoak abertzaleak ziren eta bitxiak ezkutatu behar izan zituzten. Gerra sasoian, irratia eta arropa zuriak entregatzeko agindua zabaldu zuten.

  • Gregoria Gandiaga Baliozko gauzak kendu eta ilea moztu

    Gregoria Gandiaga Onaindia (1919) Markina-Xemein

    Frontea sartu zenean, milizianoak sartu zitzaizkien etxera. Markinan ez zuten ezer apurtu, baina Gernikan dena apurtu zuten. Markinako batzuei ilea moztu zieten, zaharrei-eta. Baliozko gauzak ere kentzen zituzten, arropa zuriak eta, eta batzuei lursailak ere bai.

  • Julian Maguregi Anaia bi frontean, bakoitza alderdi batekoekin

    Julian Maguregi Amesti (1924) Markina-Xemein

    Anaia bat Euskadiko gobernuarekin joan zen gerrara eta zauritu egin zuten. Beste anaia, ostera, hamazortzi urte zituela eraman zuten soldaduskara francotarrek.

  • Julian Maguregi San Migeletan heldu zen frontea Kalamuara

    Julian Maguregi Amesti (1924) Markina-Xemein

    San Migeletan hurbildu zen frontea Markinara, Kalamuara. Artileriak tiroak botatzen zituen egunero. Julianen familia Meabe baserrira joaten zen eguna pasatzera, bonbetatik babesteko. Aita baino ez zen geratzen etxean, lanean.

  • Juan Arrieta Anaia Iruñan gerra hasi zenean

    Juan Arrieta Martinez (1924) Markina-Xemein

    Gerra sasoian denda itxi egin behar izan zuten, ez zegoen jenerorik saltzeko eta. Urritik apirilera frontea eduki zuten Markinan bertan. Anaia zaharra Iruñean egon zen gerra hasi zenean eta han geratu behar izan zuen Markinara itzuli ezinik. Ez zegoen modurik berarekin komunikatzeko.

  • Juan Arrieta Egunero bonbardaketa Markinan

    Juan Arrieta Martinez (1924) Markina-Xemein

    Dendan geratu zitzaien apurrarekin eta errazionamenduarekin egin zuten aurrera gerrako urte gogorretan. Bonbardaketak egunero egoten ziren Markinan eta koba batera joan behar izaten zuten babes bila. Francoren soldaduek Markina hartu zutenean, jende askok alde egin behar izan zuen.

  • Juan Arrieta Francoren soldaduek Markina hartu zutenekoa

    Juan Arrieta Martinez (1924) Markina-Xemein

    Francoren soldaduak Etxebarritik sartu ziren Markinara eta eurekin batera mairuak ere sartu ziren. Frontoia armez bete zuten eta Karmengo komentua ere kuarteltzat hartu zuten. Egun batean, hirurogei kanoikada baino gehiago bota zituzten Markinan eta etxe bat erre egin zen. Urberuagako bainuetxean, ostera, komunistak zeuden.

  • Damiana Belaustegi Umeak balen bila; moroak ikusteko zain

    Damiana Belaustegi Jaio (1924) Mendata

    Gerra sasoiko oroitzapenak. Balak lurrean sartzen zirela ikusita, haiek topatzen ibili ziren anaia eta biak, arriskuaz jabetu barik. Ez zitzaien ezer gertatu. Moroei buruz gauza bitxiak kontatzen zituzten eta haiek ikusteko zain egon ziren, baina ez zuen bakar bat ere ikusi. Jende askok alde egin zuen etxetik, ahal zuena gurdian hartuta. Eurei etxetik irteteko eskatu zieten milizianoek, baina denbora gutxirako izan zen.

  • Damiana Belaustegi Gernikako bonbardaketan hildako auzokoak

    Damiana Belaustegi Jaio (1924) Mendata

    Gernika bonbardatu zuten egunean, ama harantz abiatu zen, arrautza otzara buru gainean hartuta. Bonbak hasi zirenean, errekara sartu eta etxera itzuli zen. Beheragoko baserrikoak arratsaldean joaten ziren Gernikara. Gizona eta bi seme hil ziren bertan. Alaba bi egunera etxean azaldu zitzaien, noraezean. Etxe horretako kide asko hil ziren gerratean.

  • Anastasio Beaskoetxea Frontea Albiztik Lemoatxera

    Anastasio Beaskoetxea Egiarte (1925) Mendata

    Mendiganen bizkaitarrak eta Albizen karlistak egon ziren frontean, gerran. Albiztik Mendatara mugitu zen. Hegazkinak bonbardatzen ikusten zituzten. Tankeek eta abiazioak apurtu zuen inguru horretako frontea, eta Lemoatxera mugitu zen. Handik Bilbora.

  • Anastasio Beaskoetxea Gernika bonbardatu zuten eguna

    Anastasio Beaskoetxea Egiarte (1925) Mendata

    Gernika bonbardatu zuten goizean izeko neskazaharrarekin joan zen Gernikara arrautzak saltzera. Milizianoak harantz honantz ikusten zituzten, eta jendea artega edo. Giro horretan, izekok etxera itzultzea pentsatu zuen. Errenteria pasata, hegazkinak hasi ziren gainetik pasatzen, bonbak bota eta metrailatzen. Izekoa babestu ere ez zen egiten. Hegazkinak Ajangizetik Foru aldera sartzen ziren eta Gernikara. Marmizen gora hasi zirenean etxerantz, hirunaka etortzen hasi ziren hegazkinak; milizianoak aurkitzen zituzten bidean, atzeraka, sakabanatuta, erretiratzen; Kalamuako frontea apurtu zutela uste du. Iluntzean, Gernika sutan ikusten zen, eta paper erreak eta hautsak ekartzen zizkien haizeak. Bonba txikiak aurkitzen zituzten basoetan.

  • Gernikako bonbardaketa eta soldaduak etxean

    Begoña Beaskoetxea Aranbarri (1932) Mendata

    Gernika erreta ikusi zuen. Hegazkinak pasatzen ziren. Soldadu bik egin zuten lo etxean. Zaldiekin joaten ziren ur edo jateko eske. Aita Bidebietara joan zen, behi eta guzti.

  • Bonbardaketa Munitibarren

    Rufina Abaitua Bilbao (1928) Mendata

    Bonbardaketa etxeko leihotik ikusten zuen. Bost soldadu izan zituzten etxean. Oizetik etorri, Munitibarren bota eta gero Gernikara joaten ziren. Hiru herritar hil ziren Munitibarren bonbengatik eta lau soldadu ere bai. Komunista bati buruzkoak kontatzen ditu.

  • 941 Gerrateko pasarteak

    Luis Ondarra Larrañaga (1928) Mendaro

    Kalamua menditik botatzen zituzten kanoikadak. Orduko gertaerak kontatzen ditu.