Borroka

Gorriak elizan
Pedro Arrillaga Garate (1918) Elgoibar

Nazionalak Arratera iritsi zirenean, gorriek Eibarrera ihes egin zuten, bolborategiari su eman eta gero. Pedroren etxeari ere eraso egin zioten, eta egun pare batez beste baserri batean babestu ziren.
Soldadu Iparraldeko zein Levanteko fronteetan
Pedro Arrillaga Garate (1918) Elgoibar

1937. urtean deitu zuten soldaduskara. Lehenengo, Logroño, Burgos eta Asturiasko fronteetan; eta, gero, Soria, Teruel eta Ebrokoetan. Handik Villarrealera joan ziren.
Bere aldekoen kanoikadak ia garbitu
Pedro Arrillaga Garate (1918) Elgoibar

Riosecotik Sierra Puntalera; eta handik jaisten ari zirela, bonbaz zauritu zuten, italiarrek eraso oker eginda.
Ebroko bataila izugarria
Pedro Arrillaga Garate (1918) Elgoibar

Ebroko triskantzara bueltatu ziren. Luzio Arrieta lehengusua galdu zuen han. Pedro urte bitan etxera etorri gabe egon zen. Bartzelona eta Gironatik ere pasatu zen, Toledoraino joateko.
Toledotik Murtziara gerra amaitzear zegoela
Pedro Arrillaga Garate (1918) Elgoibar

Toledotik Murtziara joan ziren. Sukaldari egon zen bertan, harik eta Bilbora bidali zuten arte. Etxera etorri zen 20 eguneko baimenarekin.
Anaia bat gerran hil zitzaion
Josefa Gabilondo Agirregomezkorta (1920) Elgoibar

Josefa eta ahizpa etxetik beste baserri batera eraman zituzten, gorriengandik ezkutatzeko. Anaia bi soldadu eraman zituzten gerrara, eta euretako bat han hil zen, Teruelen.
Bonba eta bala galduak
Josefa Gabilondo Agirregomezkorta (1920) Elgoibar

Kalamua mendiko aterpetxera garraiatzen zituzten militarren gauzak. Arriskutsua omen zen, baina ez zuten inor zauritu. Elgetatik Arratera botatzen zituzten bonba galdu batzuk jausi ziren Idotorbe (San Pedro) auzoan. Normala omen zen balak lurrean sartzen entzutea, soroan lanean zihardutela.
Aita ferratzailea eta amak soldaduekin izandako gaizkiulertua
Maria Rosario Mujika Imaz (1934) Ordizia

Amak gerrako kontuak kontatzen zizkion. Maria Rosarioren aita Afrikan egon zen soldadu eta han mairu asko egin zituen lagun. Aita ferratzailea zen eta etxe aurrean lantegia zuen. Gerra garaian, soldaduek hara eramaten zituzten zaldiak ferratzera. Fermin anaia jaioberria zen, eta amak haren zapiak garbitu ondoren eseki egiten zituen; parapetoan zeuden soldaduek hori ikustean, seinaleak egiten ari zitzaizkiela uste zuten eta tiroka hasten ziren.
Sabaian ezkutatuta bonben beldurrez
Josefina Ulazia Etxeberria (1930) Elgoibar

Gerra denboran kanoikadak jausten ziren etxe inguruan eta sabaian ezkutatzen ziren ziur zeudelakoan. Auzoan eta kalean zaurituren bat edo beste izan zen, baina uste du ez zela inor hil.
Tiroak, hegazkinak eta bonbak
Juana Txurruka Osoro (1928) Elgoibar

Gerra denborako oroitzapenak. Tiroak, hegazkinak eta bonbak gogoratzen ditu. Arrate aldetik kanoikadak iristen ziren bailarara. Hegazkinak entzuten zituztenean, kortan sartzen ziren babes bila. Hegazkin bati "gari-jotallia" esaten zioten, ateratzen zuen zaratagatik.
Bonbardaketak eta balazoak
Bittor Arrieta Etxaniz (1926) Jose Antonio Arrieta Etxaniz (1924) Jose Zuatzubizkar Goenaga (1922) Elgoibar

Abiazioak jaurtitako bonbek eragindako txikizioak. Jendea etxetik irten ezinda, bonba bat Jose Antonio eta Bittorren etxearen kontra-kontra bota omen zuten...
Kanoi- eta tiro-hotsak
Bittor Arrieta Etxaniz (1926) Jose Antonio Arrieta Etxaniz (1924) Jose Zuatzubizkar Goenaga (1922) Elgoibar

Gerra denboran, Joseren aitak eta osabak Donostian egiten zuten lan, eta Jose eta etxekoak kanoikadak entzutean Markina bideko etxe batean babesten ziren. Gogoan dituzte kanoi- eta tiro-hotsak. Tiroei "pakun"ak esaten zieten.
Gerra denboran Elgoibarren ibilitako kapitaina
Bittor Arrieta Etxaniz (1926) Jose Antonio Arrieta Etxaniz (1924) Jose Zuatzubizkar Goenaga (1922) Elgoibar

Soldadutzan eduki zuen kapitain bat Elgoibar inguruan ibili zen gerra denboran. Inguruko mendi eta parajeen izenak aipatu omen zizkion Bittorri. Elgoibarren lau kanoi egon ziren mendigain batean. Eibarren kanoi bat omen zegoen, baina handia.
Nazionalak Azkoitia aldetik sartu
Bittor Arrieta Etxaniz (1926) Jose Antonio Arrieta Etxaniz (1924) Jose Zuatzubizkar Goenaga (1922) Elgoibar

Nazionalak Azkoitia aldetik sartu ziren Elgoibarren, Azkaratetik behera. Soldaduak kalean gora, desfilean, sartu ziren herrian. Soldadu asko ziren, "dena erreketeak".
Eibar ketan, lehengusuaren bila
Bittor Arrieta Etxaniz (1926) Elgoibar

Lehengusu bat frontean ibili zen. Bittor mutil koskorra zela izebarekin Eibarrera joan zen lehengusuaren arrasto bila. Eibar kea dariola omen zegoen.
Nobiotako kontuak
Miren Vallejo Arriaga (1923) Elgoibar

Mirenen senarra Ebroko frontean egon zen, tirorik bota gabe, bere esanetan. 23 urterekin ezkondu zen Miren, 15 urte zituela maitasuna agertu zion mutilarekin. Nobio moduan hasi zirenean, besotik heltzeko ere beldurrez egoten ziren. Zinean zeudela, elkarren eskuak hartzen ausartzen ziren. Gai hauetan beldur gutxiagoko gazteak ere ba omen ziren.
Ogi higuingarri hura ezin ahaztu
Miren Vallejo Arriaga (1923) Elgoibar

Goserik ez zuten pasa, baina ematen zieten ogi higuingarri hura ezin du ahaztu Mirenek. Gogoan du Gernikako bonbardaketa egunean abioiak nola pasatzen ziren. Oso baxu pasatu ziren, karga handiarekin zihoazelako.
Gernika gorriek erre zutela sinetsarazi zuten
Miren Vallejo Arriaga (1923) Elgoibar

Jende askok Gernika gorriek erre zutela sinetsi zuen. Mirenen aitak egia esan zuelako ia hil egin zuten.
Aitarekin frontera
Jose Gurrutxaga Ondartza (1921) Elgoibar

Gerra heltzear zegoela, aitarekin lehenengo Markinara eta gero Lekeitiora joan zen. Aita sozialista zen, eta Batallón Prieton apuntatu zen. Armagilea zenez, egunero joaten zen frontera armak konpontzera. Josek sarri laguntzen zion.
Soldaduak bailaran eta Arrate aldeko kanoikadak
Juana Txurruka Osoro (1928) Elgoibar

Gerra hasi zenean, eskolak eten egin ziren. Soldadu frankistak egon ziren Sallobenteko auzo-eskolan. Baserri gainaldean kanoia egon zen, Arratera begira. Arrate aldetik botatzen zituzten kanoikadak Sallobente aldera erortzen ziren.