Borroka

• Abiazio-akademian instrukzioa

  Jose Echeverría Ayerbe (1912) Eibar

  Abiaziora joateko aukera sortu zitzaien eta eibartar gazte asko "Los Alcazares" akademian instrukzioa egin zuen. Errusiarrek eibartarrei "injenieru" deitzen zieten, titulua lortu zuten eta gehienak, haien taldeko nagusiak izatera heldu ziren. Benigno Baskaran jenerala zen.

• Amuategi Batailoian teniente eta kabo

  Jose Echeverría Ayerbe (1912) Eibar

  Gerra Zibila hasi zenean, Amuategi Batailoian sartu zen baina ez zegoen batere koordinaziorik. Bera teniente intendente izendatu zuten, baina bere burua kabora jaitsi zuen. Diziplina gutxi zegoen baina harreman ona zuten. Santa Kurutzen egon zen frontean.

• Lizarran soldadu; bizipen gogorrak

  Elias Euba Irakulis (1920) Amorebieta-Etxano

  Hemezortzi urterekin Lizarrara eraman zuten soldadu. Hango bizipen gogorrak kontatzen ditu.

• Francoren gerrako azken partea

  Elias Euba Irakulis (1920) Amorebieta-Etxano

  Lizarratik Lleidara joan zen frentera. Zorriek janda egon ziren. Bartzelonan entzun zuen Francoren gerrako azken partea. Orduan pentsatu zuten etxera joango zirela baina han zaindari lanetan jardun behar izan zuten.

• Iheslariak harrapatzen

  Elias Euba Irakulis (1920) Amorebieta-Etxano

  Seu d'Urgellen (Katalunia) ihes egiten zuten presoak harrapatzen aritu behar izan zuen, negu betean. Gabon gauean Andorran dantzan ibili zirenekoa kontatzen du.

• Gerra zulatzaile izatetik bulegoan lan egitera

  Esteban Justo Larrañaga Argarate (1913) Eibar

  Gudaria izan zen Justo Batallón Avellanedan eta Sarasketarekin ibili zen zulatzaile ("zapadore"). Preso hartu zuten, baina Teruelgo ofentsiba hasi zenean Francoren tropek langileak behar zituzten (okinak, txoferrak, mekanikoak, e.a.) eta besteak beste bera hartu zuten. Gerora, alferez ezagun batek bulego batean sartu zuen eta futbolean ere jokatzen zuen.

• Giro politikoa; gerra hasierako bizipenak

  Mariano Elustondo Aizpiri (1912) Elgoibar

  Herriko politika-giroa. Gerra hasi zenean, kamioikadak joaten ziren frontera. Irailaren 21ean sartu ziren soldaduak Azkaratetik. Kanoikadak botatzen hasi ziren handik. Arratetik Elgoibar aldera botatzen zituzten kanoikadak, eta mando bat hil zuten.

• Burgos eta Santanderko frontean

  Mariano Elustondo Aizpiri (1912) Elgoibar

  24 urte egin behar zituenean joan zen gerrara. Frontean non ibili zen. Lehenbizi Donostian egon zen instrukzioan eta gero Burgos eta Santanderko frontera eraman zituzten. Hango bizipenak. Beste bi elgoibartar ibili ziren berarekin frontean.

• Teruelgo fronteko bizipenak

  Mariano Elustondo Aizpiri (1912) Elgoibar

  Teruelgo frontean egon zen; fronte gogorra izan zen hangoa. Bertako bizipenak. Espainia guztian zehar ibili zen frontean.

• Gerra garaiko bizipenak; soldaduak etxean; tiro-hotsak

  Joxepa Aranberri Arostegi (1911) Agustina Arrizabalaga Eibar (1912) Elgoibar

  Gerra denborako bizipenak. Frontea San Pedron egon zen zazpi hilabetez. Soldaduak hotzak egoten ziren neguan. Irunaberri ostatu edo taberna modura ipini artean, baserrira etortzen zitzaizkien soldaduak eta haiei jatekoa eman behar izaten zieten. Etxetik bi aldeetako tiro-hotsak entzuten zituzten. Familiak baserrietan elkartzen ziren beldurrez.

• San Migel egunean, frontea aurrera

  Joxepa Aranberri Arostegi (1911) Agustina Arrizabalaga Eibar (1912) Elgoibar

  Soldaduek San Migel guztiz hartuta zeukaten. San Migel eguna zetorrenean, Agustinaren aitak iragarri zuen fronteak aurrera egingo zuela egun horretan, San Migel bera ere gerlaria zela eta. Eta halaxe izan zen. Soldadu multzo handiak ikusi zituzten Kalamua mendian gora. Arraitza baserria sutan ikusi zuten.

• Anaiak gerran

  Itziar Ajuria Garate (1924) Elgoibar

  Anaia nagusiena 1936an Burgosera jan zen soldadu. Beste bi anaiak Bizkaia aldera joan ziren eta, beraz, bando ezberdinetan aritu ziren. Ordurako, anaia nagusiena jostun lanean hasita zegoen.

• Gerra zibila Elgoibarren: bonbak, balak...

  Itziar Ajuria Garate (1924) Elgoibar

  Gerra sasoiko bizipenak. Plazako banku batean eserita zegoela aitari bala galdu bat sartu zitzaion besoan. Bonbardaketak ere izan ziren. Sirenak entzundakoan elizpean gordetzen ziren. Orduan hil ziren herritar batzuk aipatzen ditu.

• Gerra Seguran, herritik kanpo eta Teruelen

  Laureano Telleria Ordozgoiti (1935) Segura

  Gerrako kontuak aipatzen ditu. Kanpandorretik aritzen ziren tiroka. Jendeak leihoetan koltxoiak jartzen zituen tiroetatik babesteko. Laureanoren osaba Teruelen egon zen; oso gogorra izan zen fronte hori. Segurako jende asko eraman zuten gerrara. Seguran ez zuten gerran inor fusilatu, baina asko bidali zituzten herritik kanpora.

• Villareal herrira 15.000 soldadu

  Agustin Arana Barinaga (1913) Bartolo Arriola Garate (1912) Eibar

  Espainiako Villarrealera 15.000 soldadu bidali zituzten Euskal Herritik eta inguruetatik, baina ez zuen balio izan. Bertan zeuden Guardia Zibilak, lauzpabost, profesionalak ziren; eta, dorretxetik, metraileta batekin egin zieten eraso. Gainera, lautadak ziren bertan eta ez zuten aukerarik izan aurrera egiteko. Bertan gelditu zen frontea. Albertia mendian pasatu zituzten Gabon batzuk, mendi punta zuritu batean.

• Gerraostean preso egon zen hainbat hilabetez

  Agustin Arana Barinaga (1913) Eibar

  Gerra osoa igaro zuen. Gero, kartzelan, kontzentrazio-esparruan. Ondoren, Toledoko lantegi batean lanean jardun zuen eta handik Mirandara bidali zuten. 2-3 egun Mirandan egin ondoren, trintxerak egitera bidali zuten Elizondo ingurura. Han zegoela, ofizial batek arma bat eman zion konpontzeko eta Eibarrera itzuli zen egun batzuetarako (hainbat hilabetez Eibartik kanpo egon ondoren). Deustun beste 6 hilabete egin zituen, hango kartzelan. Hori guztiori igaro ondoren, duela urte batzuk kalte-ordainak jasotzeko ordua iritsi zenean, Agustini ez zioten kalte-ordainik eman nahi izan.

• Kalamuakoa fronte gogorra; bonbardaketak

  Ramon Maiztegi Iriarte (1921) Elgoibar

  Kalamuakoa izan zen inguruetako fronte gogorrena. Gogoratzen du hildako jendea nola ekartzen zuten herrira. 7 hilabetez egon zen frontea Elgoibarren. Irailetik apirilera egon ziren bertan eta, negua tarteko, gogorra izan zen. Eibarko eta Gernikako bonbardaketak nola bizi izan zituen.

• Gerrako fronte batzuk

  Inazio Ernabide Goiaga (1917) Soraluze

  Osintxuko talde bat “Batallón Azaña”n sartu zen eta Donostiako “Frontón Moderno”ko kuartel nagusira joan ziren. Irundik Laredoraino joan ziren, atzera egiten beti. Loilara heldu zirenean, Inazio “Batallón Loyola”ra pasatu zen. Gernikako bonbardaketa Mañariko mendietatik ikusi zuen. Mañariko frontean gertatutakoak azaltzen ditu.

• Gerrako borroka gogorrak

  Inazio Ernabide Goiaga (1917) Soraluze

  Bilbo galdu eta gero, Iurreko gainean gertuko borroka gogorrak izan zituzten. Gudariek borondate gogorra zutela, baina aginte ona falta zela dio Inaziok.

• Legutioko bataila

  Inazio Ernabide Goiaga (1917) Soraluze

  Legutioko frontean, Gasteiz hartu guran. Legutioko batailan alferreko baja asko izan zutela dio Inaziok. Elurra ari zuen, eta ia oinak izoztu zitzaizkion. Lagun bi galdu zituen bertan.