Borroka

  • Alberto Alava Aita, komunisten Batailoi Larrañagan miliziano

    Alberto Alava Martinez (1951) Ermua

    Gerra aurretik, aita gaztetan anarkista zen eta alderdi komunistara aldatu zen. Gerran, komunisten Batailoi Larrañagan borrokan egon zen. Ihes egiten saiatu zen arren, kartzelan sartu zuten.

  • Jesus Furundarena Bonbardaketa

    Jesus Furundarena Goenaga (1924) Mutriku

    Komentuko kanpaiak jotzen zituzten bonbardaketa hasten zenean. Tunel azpi eta sotoetan gordetzen ziren. "Perratzaillianeko fabrikara" bonba bat sartu zen tximiatik, eta makina guztiak hondatu zituen. Zaldientzako ferrak egiten zituzten lantegian.

  • Jesus Furundarena Gordelekura saltoka

    Jesus Furundarena Goenaga (1924) Mutriku

    Bonbardaketak eta gordelekuak. Komentu aurreko tunelean babesten ziren. Sirena entzun orduko saltoka joaten ziren gordelekura denak. "Perratzaillianeko fabrikara" bonba bat sartu zen tximiatik.

  • Emilio Agirrebeitia Gerra sasoiko ibilerak

    Emilio Agirrebeitia Lasuen (1917) Berriz

    Gerra sasoiko ibilerak. Bi aldeetan ibili zela dio. Lehenengo Markinan ibili zen trintxerak egiten. Handik mendiz Lekeitioraino joan ziren. Durango bonbardatu zutenean, hegazkinak ikusi zituzten pasatzen eta kea ere bai. Batzokikoak ziren beraiei agintzen zietenak. "Asturianoek" edozein hiltzen zutela dio. Mojak zaintzera bidali zituzten komentura. Karteruenean jaten zuten eta gustura.

  • Emilio Agirrebeitia Gerran trintxerak egiten; Arana Goiri batailoian

    Emilio Agirrebeitia Lasuen (1917) Berriz

    Gerra sasoian mojen komentua zaintzen egon ziren, Trintxerak egiten ere bai, Markinan eta Larrabetzun. Aitzurrarekin egiten zituzten. Bonbardaketa izan zen Markinan eta Ama birjina hondatu zuten. Iruzubietatik gora alde egin zuten eta biharamunean Lekeitiora iritsi ziren. Elizpean egon ziren pare bat egunean. Handik Bilborantz. Arana Goiri batailoian sartu ziren orduan. Leon Salaberria ermuarra zen batailoiko buru. Santander alderantz joan ziren gero.

  • Emilio Agirrebeitia Santanderren preso hartu zituzten

    Emilio Agirrebeitia Lasuen (1917) Berriz

    Nazionalek harrapatu zituzten Santanderren eta kamioietan Laredora eraman zituzten. Sekulako irainak botatzen zizkieten. Fusilatu egingo zituztela uste zuten. "Cara al sol" abesteko esan zieten, baina beraiek ez zekiten zer zen ere. Handik batzuk Bilbora eraman zituzten eta beste batzuk Santoñako kartzelara.

  • Emilio Agirrebeitia Gerra zibilean preso hartu zituzteneko bizipenak

    Emilio Agirrebeitia Lasuen (1917) Berriz

    Gerra sasoian Soto-Iruzen egon zeneko kontuak. Santoñako kartzelatik Santander kapitalera eraman zituzten. Gosez irten ziren eta ogia, ardoa eta esne kondentsatua hartu zituzten. Zenbaitzuen aitak, tartean berea, oinez joan ziren mendirik mendi eurak bisitatzera. Gerratean hiru urte egin zituen etxetik kanpo.

  • Emilio Agirrebeitia Teruelen zauritu egin zuten; han zegoela amaitu zen gerra

    Emilio Agirrebeitia Lasuen (1917) Berriz

    Nazionalek Teruelera bidali zuten soldadu. Zauritu egin zuten bertan (La Muelan). Han zegoela bukatu zen gerra. Handik Valentziaraino oinez joan ziren. Terueleko bizipenak. Alfambran egon ziren. Gogor hartu zituzten, "rojos separatistas" zirela eta; mugimendu txikiena eginez gero, hil egingo zituztela esan zieten. Bilboko komandantea. Gauez zaintza egiten pasa zuten estutasuna. 1939ko urtarrilaren 10ean zero azpitik 38 gradu egin zituen.

  • Emilio Agirrebeitia Gerrako zauriaren ondorioz, jan ezinda

    Emilio Agirrebeitia Lasuen (1917) Berriz

    Gerran zauritu zutenean, Terueletik Zaragozara bidali zuten. "Banco Hispanoamericano"a ospitale bihurtuta zegoen. Ospitalean laguntzen zebilen neska batek gurasoei idatzi zien, ez zegoela larri zaurituta esateko. Handik Burgosera. Trenean mareatu egiten zen. Soldadu batek jatekoa eman zion, baina ez zen konturatu masaila apurtuta zuela. Operatu egin zuten gero. Nolakoak pasa zituen. Handik irtendakoan berriz frontera bidali zuten.

  • Maria Antonia Goikoetxea Amaginarrebaren gerrako oroitzapenak

    Maria Antonia Goikoetxea Elustondo (1946) Zumaia

    Senarraren ama, hiru umerekin eta haurdun, Zumaiatik bidali egin zuten, beste emakume batzuekin batera. Durangon zeudela bonbardaketa tokatu zitzaien. Jauregi batean babestu ziren. Zumaiara bueltatu zirenean ez zeukaten ezer.

  • Jose Mari Albizuri Gerrako ibilerak; Mola jeneralaren heriotza

    Jose Mari Albizuri Urtiaga (1912) Berriz

    Gerra zibilean Mungia batailoian ibili zen. Durangoko abokatu batzuek osatu zuten batailoia. Ondarroan hasi zuten beraiek gerra, Jose Antonio Agirrerekin batera.Toledon eman zion amaiera gerrari. Gerrako bere ibilerak eta bizipenak. Mola jenerala hil zutenean Solluben zeuden. Francok Mola hiltzea nahi zuela dio, kargua berak hartzearren.

  • Placida Azpitarte Aita kartzelatik ateratzeko, oiloa eta txitak opari

    Placida Azpitarte Egia (1915) Berriz

    Aita libre laga zuten. Evaristo Zabalak `Berdugo´ari oparia lagatzeko gomendatu zien, aita libratzeko eragin zezan, eta oiloa txitekin laga zioten. Anaia frankistekin ibili behar izan zen gerran.

  • Rosario Arrizabalaga Nazionalak Irisarretik behera; Sinboako babeslekuak

    Rosario Arrizabalaga Esnaola (1924) Mutriku

    Nazionalak Irisarretik heldu ziren Mutrikura. Sinboako babeslekua.

  • Rosario Arrizabalaga Soldadu italiarrak "Txurrukaneko" etxian

    Rosario Arrizabalaga Esnaola (1924) Mutriku

    "Txurrukaneko" etxean soldadu italiarrak egon ziren. "Al Italiano" eta "El Abisinio" abesten zuten haiekin.

  • Itziar Andonegi Anaia, Castro Urdialesen preso

    Itziar Andonegi Sustaeta (1920) Mutriku

    Itziarren anaietako bat frontean zauritu zen eta aitarekin Donibane Lohitzunera lehenengo eta Bilbora gero ihes egin zuen. Castro Urdialesen preso egon zen.

  • Itziar Andonegi Nazionalek deitutako manifestazioetara derrigorrez joan beharra I

    Itziar Andonegi Sustaeta (1920) Mutriku

    Nazionalek herri edo hiri bat hartzen zutenean, oihuka abisatzen zuten herrian zehar eta manifestaziorako deia egiten zuten. "La toma de Teruel!" oihukatzen zutela gogoratzen du eta atez ate joaten ziren abisua pasatzen. Derrigorrez joan behar izaten zuten.

  • Itziar Andonegi Nazionalek deitutako manifestazioetara derrigorrez joan beharra II

    Itziar Andonegi Sustaeta (1920) Mutriku

    Nazionalek deitutako manifestazioetara derrigorrez joan behar izaten zuten. Atez ate jendearen bila joaten ziren, gehienak emakumeak eta haurrak. Herritarrak ez ziren isilik gelditzen eta aurre egiten zieten nazionalei.

  • Pepita Larrañaga Zabiel etxean ekonomatoa

    Pepita Larrañaga Mendizabal (1923) Mutriku

    Maristen etxea zeneko gaur egungo Zabiel etxean, soldaduentzat ekonomatoa zegoen. Intendentzia ere izan zen. 

  • Pepita Larrañaga Ekonomatoan barra librea gerra hastean

    Pepita Larrañaga Mendizabal (1923) Mutriku

    Gerra hasi zenean, gizonezko asko borrokara joan ziren. Gerora, herriak ere bidaltzen zituen eta orduan derrigorrez joan behar zuten. Esaten zen, marokotik soldaduak helduko zirela eta jendea hiltzen zutela. Ekonomatoan barra librea. Ametzanekuaren ondoan zer erosten zuten. Soldaduak dendetatik eta ekonomatotik botatzen zituzten herritarrak, haiek janaria hartzeko.

  • Soldadu italiarrak herriko etxeetan lotan

    Maria Dolores Arrizabalaga Mugerza (1927) Mutriku

    Aitarekin batera beste lagun bat ere ba omen zegoen preso. Italiar soldaduak herriko familien etxeetan lo egiten zuten. Aitari espetxera etxetik koltxoia eraman zioten.