Borroka

• Iheslariak harrapatzen

  Elias Euba Irakulis (1920) Amorebieta-Etxano

  Seu d'Urgellen (Katalunia) ihes egiten zuten presoak harrapatzen aritu behar izan zuen, negu betean. Gabon gauean Andorran dantzan ibili zirenekoa kontatzen du.

• Anaiak gerran

  Itziar Ajuria Garate (1924) Elgoibar

  Anaia nagusiena 1936an Burgosera jan zen soldadu. Beste bi anaiak Bizkaia aldera joan ziren eta, beraz, bando ezberdinetan aritu ziren. Ordurako, anaia nagusiena jostun lanean hasita zegoen.

• Gerra zibila Elgoibarren: bonbak, balak...

  Itziar Ajuria Garate (1924) Elgoibar

  Gerra sasoiko bizipenak. Plazako banku batean eserita zegoela aitari bala galdu bat sartu zitzaion besoan. Bonbardaketak ere izan ziren. Sirenak entzundakoan elizpean gordetzen ziren. Orduan hil ziren herritar batzuk aipatzen ditu.

• Gerra Seguran, herritik kanpo eta Teruelen

  Laureano Telleria Ordozgoiti (1935) Segura

  Gerrako kontuak aipatzen ditu. Kanpandorretik aritzen ziren tiroka. Jendeak leihoetan koltxoiak jartzen zituen tiroetatik babesteko. Laureanoren osaba Teruelen egon zen; oso gogorra izan zen fronte hori. Segurako jende asko eraman zuten gerrara. Seguran ez zuten gerran inor fusilatu, baina asko bidali zituzten herritik kanpora.

• Villareal herrira 15.000 soldadu

  Agustin Arana Barinaga (1913) Bartolo Arriola Garate (1912) Eibar

  Espainiako Villarrealera 15.000 soldadu bidali zituzten Euskal Herritik eta inguruetatik, baina ez zuen balio izan. Bertan zeuden Guardia Zibilak, lauzpabost, profesionalak ziren; eta, dorretxetik, metraileta batekin egin zieten eraso. Gainera, lautadak ziren bertan eta ez zuten aukerarik izan aurrera egiteko. Bertan gelditu zen frontea. Albertia mendian pasatu zituzten Gabon batzuk, mendi punta zuritu batean.

• Gerraostean preso egon zen hainbat hilabetez

  Agustin Arana Barinaga (1913) Eibar

  Gerra osoa igaro zuen. Gero, kartzelan, kontzentrazio-esparruan. Ondoren, Toledoko lantegi batean lanean jardun zuen eta handik Mirandara bidali zuten. 2-3 egun Mirandan egin ondoren, trintxerak egitera bidali zuten Elizondo ingurura. Han zegoela, ofizial batek arma bat eman zion konpontzeko eta Eibarrera itzuli zen egun batzuetarako (hainbat hilabetez Eibartik kanpo egon ondoren). Deustun beste 6 hilabete egin zituen, hango kartzelan. Hori guztiori igaro ondoren, duela urte batzuk kalte-ordainak jasotzeko ordua iritsi zenean, Agustini ez zioten kalte-ordainik eman nahi izan.

• Gerrako fronte batzuk

  Inazio Ernabide Goiaga (1917) Soraluze

  Osintxuko talde bat “Batallón Azaña”n sartu zen eta Donostiako “Frontón Moderno”ko kuartel nagusira joan ziren. Irundik Laredoraino joan ziren, atzera egiten beti. Loilara heldu zirenean, Inazio “Batallón Loyola”ra pasatu zen. Gernikako bonbardaketa Mañariko mendietatik ikusi zuen. Mañariko frontean gertatutakoak azaltzen ditu.

• Gerrako borroka gogorrak

  Inazio Ernabide Goiaga (1917) Soraluze

  Bilbo galdu eta gero, Iurreko gainean gertuko borroka gogorrak izan zituzten. Gudariek borondate gogorra zutela, baina aginte ona falta zela dio Inaziok.

• Legutioko bataila

  Inazio Ernabide Goiaga (1917) Soraluze

  Legutioko frontean, Gasteiz hartu guran. Legutioko batailan alferreko baja asko izan zutela dio Inaziok. Elurra ari zuen, eta ia oinak izoztu zitzaizkion. Lagun bi galdu zituen bertan.

• Legution gogorrak jasan zituzten

  Inazio Ernabide Goiaga (1917) Soraluze

  Nazionalek Asentzio hartu zutenean, Inazio eta bere kideak izan ziren azkenak bertatik alde egiten, nolabait ihesi. Legutioko borrokako kontu gogorrak. Handik aurrera beti beldurrez.

• Gerra garaian, sotoan

  Gloria Agirrebeña Lizarazu (1912) Bergara

  Parrako berri bazuen amak, ezagutzen zituen sotoak. Han ezkutatzen ziren gerra garaian. Bost mutil eta bi neska ziren. Batzuk soldadu egon ziren. Ignacio anaia Afrikan ere egon zen.

• Gerrako kontuak; bonba bat erori zen etxe parean

  Asuntxi Uribesalgo Bengoa (1928) Bergara

  Gerrako kontuak. Sotanotara joaten ziren. Bonba bat erori zen etxe parean, bera ogia eta mantekila jaten zegoela. Kanpaiak jotakoan, ezkutatzera.

• Bonbardaketak Bergaran

  Bittor Aperribai Abasolo (1923) Bergara

  Bergaran, bonbardaketak. Algodoneran langile batzuk hil ziren. Kamineroak eta aguazilak guardiak egiten egoten ziren, plazan, eta Leteren aita horrela hil zen, kainoikadak jota. Metraila markak duela gutxi arte egon dira Correosen.

• Bergara erasotua, gerra garaian

  Inazio Madinabeitia Irizar (1922) Bergara

  Gerra garaian bonbak bota zituzten plazan, eta Algodoneran ere bai. Nazionalak zeuden Bergaran. Anaia ikusmen txarra zeukalako libratu zen gerrara joatetik.

• Euren etxe ondoan erori zen bonba

  Edurne Laborda Astiazaran (1923) Bergara

  Bonbardaketa Bergaran. Euren etxe ondoan jausi zen bonba bat, baina ez zen kristalik ere apurtu. Hala ere, ganbaran ezkutatuta zuten ikurrina bistaratu ei zen! Bonbak botatzen zituztenen artean bergararrak ere bazirela eta senideren bat jotzeko beldur zirela dio.

• Kanpaiak entzutean, denak babeslekuetara, bonbetatik babesteko

  Edurne Laborda Astiazaran (1923) Bergara

  Gerra sasoian gazte jende guztia herritik joan zen. Hegazkinak bonbak botatzera zetozenean, kanpandorrean zaintzan zeudenek kanpaiak jotzen zituzten. Orduan, jendea babeslekuetara joaten zen. Aldameneko etxean biltzen ziren bizilagun guztiak, sotoaren gaineko gelan. Koltxoiak ipintzen zituzten, bonbentzako babes moduan, eta lasai egoten ziren.

• Gerrateko bizipen gogorrak; aita ihesi

  Flora Gauba Lete (1922) Bergara

  Gerra hasi zenean, ama lau seme-alabak hartuta bere jaiotetxera abiatu zen eta milizianoekin topo egin zuten bidean. Ordurako aita ihes eginda zegoen. Itzuli zenean, etxean kartzelan bezala egon zen denbora batez eta lanik ere ezin zuen egin. Sasoi gogorrak bizi izan zituzten. Militarrek ahizpa zaharragoa dantzaldietara joatea nahi izaten zuten, baina amak gogor egin zien.

• Bonba batek Artekalean Luis nola hil zuen

  Edurne Laborda Astiazaran (1923) Bergara

  Gerra sasoian lehenengo bonba Artekalean jausi zen. Kalearen ertzean eserita egoten zen Luis jo zuen bete-betean eta bertan hil zen.

• Bermeon egon ziren diputatu baten etxean

  Milagros Magunazelaia Amenabar (1927) Otxandio

  Otxandioko lehen bonbardaketa herriko jaietan, Santa Mañetan, izan zen. Bonbardaketa sumatu orduko, zubi azpira joan ziren; handik ikusi zuten bonbardaketa. Handik Oletara (Aramaio) joan ziren. Ostean, Bermeora joan ziren bere izeko han baitzegoen inude-lanetan diputatu baten etxean. Diputatu horrek alde egin zuten mugaz bestaldera. Diputatu horren semea Nestor Basterretxea eskultorea da.

• Okan bi fronteren artean

  Pablo Irazabal Ertzilla (1930) Muxika

  Gerra Zibilean bi fronteren erdian egon ziren: Askari eta Bizkargi artean. Soldaduek jendea alde egitera behartzen zuten; baina, anaia txikia jaioberria zenez, ez zuten etxea utzi arriskuak arrisku.