Borroka

• Uzturretik bonbak gerra hasieran

  Sabino Etxabeguren Artola (1927) Anoeta

  Gerra hasieran, Uzturretik bonbak nola botatzen zituzten gogoan du. Defendatzeko, etxea babestu behar izan zuten. Hegazkinen hotsa ere gogoan du. Beldurra zuten eta ganbaran ezkutatzen ziren.

• Nazionalistek kanoia jarri zuten Fraisoron I

  Joxe Mari Iraola Zabalo (1920) Anoeta

  Frankistak sartzear zeudela, nazionalistek kanoia jarri zuten Fraisoron. Gogoan du euren etxe ondotik pasa zirela. Aizkora eskatu zieten haga luze bat egin eta ikurrina jartzeko. Fraisorotik Garmenditarren etxe aldera egin zuten tiro. Euren etxe ondoan hildakoak ere ikusi zituzten. Beldurra pasa zuten garai hartan.

• Nazionalistek kanoia jarri zuten Fraisoron II

  Joxe Mari Iraola Zabalo (1920) Anoeta

  Nazionalistek kanoia jarri zuten, baina ez omen zekiten erabiltzen. Geltokiko nagusiaren semea artillerian ibilia zen eta hura hartu zuten kanoia maneiatzeko. Fraisoro ingurua. Kanoia non jarri zuten eta tiroak nora egin zituzten.

• Euren etxe inguruan bi gizon tirokatu zituztenekoa

  Joxe Mari Iraola Zabalo (1920) Anoeta

  Behin aitarekin arbi-jorran zebilela, bi gizon ikusi zituzten arnasestuka. Guardia egiten ari ziren erreketeek tiro egin zieten eta laster hanka egin zuten euren etxe ondotik behera, isil-isilik.

• Drogak gerran

  2018 Adineko Anoetarren testigantzak () Anoeta

  Gerra zibilean, frontean zazpi urtez egon zen bizilagun bati buruzko aipamena. frontera joaten ziren soldaduei drogaren bat ematen zietela aipatzen du Inaxio Garmendiak; droga haren eraginez, ezer inporta ez zitzaiela joaten omen ziren soldaduak borrokara.

• Gerra zibila Antzuolan

  Maria Aranguren Alberdi (1922) Antzuola

  Gerra zibila Antzuolan. Deskargatik behera jaitsi ziren soldaduak. Erreketeak sartu ziren lehenengo. Etxetik irteteko beldurra. Mendiz mendi nora joan ziren. Gerrako kontuak; jende asko hil zen.

• Gerra Antzuolara iritsi, eta jende asko ihesi

  Maria Aranguren Alberdi (1922) Antzuola

  Gerra zibila. Soldaduek herria nola hartu zuten. Frontea zazpi hilabetetan geratu zen Intxorta eta Elgeta inguruan. Bergaratik jende asko ihesi Antzuolako baserrietara. Anaia arteko gerra.

• Gerra garaiko kontuak

  Maria Aranguren Alberdi (1922) Antzuola

  Antzuolan ez zen batailoirik sortu. 18 urtekoak soldadu eraman zituzten frontera. Bonbardaketarik ez zen egon, baina ingurukoak entzuten zituzten. Jende asko ihesi joan zen. Gerra kontuak. Herritik pasatu ziren soldaduak.

• Tropak nola sartu ziren herrira

  Luis Anduaga Lamariano (1922) Cecilia Kortabarria Araiztegi (1928) Antzuola

  Tropak nola sartu ziren herrian. Deskargatik behera etorri ziren. Iluntzean sartu ziren soldaduak Antzuolan. Milizianoek atzera egin ahala, zubi bat, komentua... erre zituzten. Frontea Elgetan geratu zen. Nazionalak Antzuolatik pasatu ziren, baina gerora soldadu asko izan zituzten herrian.

• Francoren tropak Antzuolan

  Cecilia Kortabarria Araiztegi (1928) Antzuola

  Tropa nazionalak sartu zireneko kontuak. Irimoegi auzoan soldaduak egon ziren.

• Bi belaunaldi, maistra bat

  Purita Zabalo Zabalo (1934) Antzuola

  Antzuola inguruan bonbardaketaren bat izan zen; herri barruan, baita tiroketaren bat ere. Hala eta guztiz, ez zen txikizio handirik izan Antzuolan. Maristen eliza erre zuten. Bi urterekin hasi zen "eskola txikian". Gerra garaian, ordea, eskola eten egin zen, eta gerraostean sei urtera arte eskola berean jarraitu zuen, Maria Barrena maistrarekin. Puritaren alabarik zaharrenak ere maistra horrekin ikasi zuen urtebetez.

• Arazorik ez militarrekin

  Begoña Olabarria Zabalo (1928) Antzuola

  Nazionalak etorri zirenean, umeak beste etxe batera bidali zituzten badaezpada, eta gurasoak geratu ziren tabernan. Ez zuten inongo arazorik izan militarrekin. Nazionalak sartu zirenean tiroketak izan ziren Antzuolan, eta norbaitek maristen eliza erre zuen.

• Eskolara bazkariarekin

  Andoni Azkarate Larrañaga (1932) Antzuola

  Auzo-eskolan adin ezberdinetako neska-mutilak elkartzen ziren gela berean. Beste auzo batzuetatik ere etortzen ziren ikastera, bazkari eta guzti. Hogeita hamar bat ikasle elkartzen ziren. Antzuolan ez zen guda handirik egon, baina Intxortako frontea bista-bistan zuten. Arrosario igande batean jasan zuten milizianoek erasorik handiena.

• Italiarrak eta alemaniarrak Antzuolan

  Andoni Azkarate Larrañaga (1932) Antzuola

  Italiar eta alemaniar soldaduak zeuden Antzuolan. Aita eta senide batzuk Bilbo aldera joan ziren gerrara. Italiar soldaduek laguntzen zieten satsa ateratzen, meriendaren truke. Hildako italiar soldaduak kamioietan eramaten zituzten gauez, ezkutuan.

• Kanoikadak Bergarako ehun-lantegira

  Maria Larrañaga Orbea (1921) Antzuola

  Gerra denborako kontuak. Milizianoek zazpi hilabete egin zituzten Elgetan. Elgetatik kanoikadak botatzen zituzten Bergarako San Antonio auzoko ehun-lantegira. Lantegi horretan soldaduentzako arropa egiten zuten. Kanpazar eta Angiozar aldean jende asko hil zen. Tiro hotsak, kanoikadak... gogoratzen ditu Mariak.

• Aita munizioa garraiatzen

  Maria Larrañaga Orbea (1921) Antzuola

  Gerra denborako kontuak. Mariaren aita gurdia idi-pareari lotu eta soldaduentzako munizioa garraiatzen ibiltzen zen agintzen ziotenean. Behinola, Bergara aldean munizioa utzi eta idiekin goitik behera zetorrela kanoikada bat bota zuten San Antoniora. Idi-parea, beldurtuta, korrika hasi eta etxean agertu zen gurdi eta guzti.

• Intxortako bonbardaketak etxetik ikusten zituen

  Migel Jauregi () Santos Lizarralde () Antzuola

  Santos Antzuola eta Oñati arteko muga inguruan dagoen Isibu baserrian bizi zen eta gerra garaian Intxorta aldeko bonbardaketak ikusi zituen. Migelek dio denak "Isibu" bezala ezagutzen dutela Santos. Hamar urterekin Santos Antzuolara etorri zen bizitzera, aita bertora etorri baitzen lanera.

• Gerra garaian soldadu, batetik bestera

  Antonio Uribarreniturrieta Bengoa (1917) Aramaio

  Gerra garaian, soldadu zegoela, nondik nora ibili zen: Santandertik Asturiasera, gero Levantera. Katalunian hiru hilabete pasa ostean, Toledora. Azkenik, Toledotik Alacantera. Ibilbide guztia oinez egin zuten.

• Gerra garaiko bizipenak

  Julian Unzueta Etxebarria (1929) Antonio Uribarreniturrieta Bengoa (1917) Aramaio

  Gerra iritsi zenean 19 urte zituen, eta orduantxe soldadu joateko zegoen. Nazionalekin ibili zen. Orduko bizipenak. Trenean sartu zituzten eta nora zihoazen ere ez zekiten. Italiarrekin harremana izan zuen.

• Behin frontean kanoikada jaso zuten

  Antonio Uribarreniturrieta Bengoa (1917) Aramaio

  Frontean bizi izandakoak. Behin bera, bi italiar eta Mirandako bat zeuden lekura kanoikada bat bota zieten. Italiarrei hankak moztu omen zitzaizkien. Berari eta Mirandakoari ez zitzaien ezer gertatu.