Borroka

  • Mateo Malaxetxebarria Frontearen erdian babesturik

    Mateo Malaxetxebarria Lauzirika (1926) Gernika-Lumo

    Bolbora lantegi zaharrean hartu zuten aterpe. Handik etxerako bidea hartu nahi izan zutenean, frentearen erdian egon behar izan zuten. Behiak ere geldi-geldi egon ziren.

  • Demetrio Garmendia Sarasola Gerratean putzu zikinetako ura edaten

    Demetrio Garmendia Sarasola (1919) Baliarrain

    Gerra garaia txarra izan zen. Frontean ez zuten edateko urik izaten eta putzu zikinetatik hartzen zuten ura. Gero beherakoarekin ibili zen eta ondorioak ere izan zituen.

  • Demetrio Garmendia Sarasola Gerra sasoian Espainia osoan zehar

    Demetrio Garmendia Sarasola (1919) Baliarrain

    Soldadutzan Gasteizera eraman zituzten lehenbizi eta hilabete baino lehenago Castelló-ko frontera. Espainian zehar ibili eta gero 4 hilabete pasa zituen Otsagin. Geroago Kanarietara bidali zuten eta bi urte pasa zituen han. Itsasontziz egin zuten bidaia. Urte batzuk geroago Kanarietara itzuli zen eta oso aldatuta ikusi zuen.

  • Jose Gorospe Gerrateko bizipenak; meatze-zuloan gordeta

    Jose Gorospe Abasolo (1934) Dima

    Kastrejanako meatze-zulo batean egon ziren gordeta gerratean Jose eta familia. Aita jateko bila ateratzen zen. Josek, artean umea, kobazulotik ihes egin zuen. Tiroek lurra harrotzen zuten eta berak pentsatzen zuen satorrak zirela. Aitak eraman zuen kobazulora bueltan.

  • 134 Gerra Antzuolara iritsi, eta jende asko ihesi

    Maria Aranguren Alberdi (1922) Antzuola

    Gerra zibila. Soldaduek herria nola hartu zuten. Frontea zazpi hilabetetan geratu zen Intxorta eta Elgeta inguruan. Bergaratik jende asko ihesi Antzuolako baserrietara. Anaia arteko gerra.

  • 1364 Italiarrak eta alemaniarrak Antzuolan

    Andoni Azkarate Larrañaga (1932) Antzuola

    Italiar eta alemaniar soldaduak zeuden Antzuolan. Aita eta senide batzuk Bilbo aldera joan ziren gerrara. Italiar soldaduek laguntzen zieten satsa ateratzen, meriendaren truke. Hildako italiar soldaduak kamioietan eramaten zituzten gauez, ezkutuan.

  • 897 Intxortako frontea; 18 urtetik gorakoak gerrara

    Sebastiana Atorrasagasti Arana (1921) Elgeta

    Frontea Intxorta inguruan zegoen eta frankistak zeuden bertan. Milizianoak Elgeta partean zeuden eta jateko bila ibiltzen ziren etxerik etxe. Frankistek Elgeta hartu zutenean 18 urtetik gorako guztiak gerrara eraman zituzten, baita bere senarra ere. Senarrak lau urte egin zituen gerran, eta haren anaiak zazpi.

  • Jesus Furundarena Soldadu italiarrak Mutrikun

    Jesus Furundarena Goenaga (1924) Mutriku

    Gerra Zibila piztu zenean Jesusek 12 urte zituen. Erreketeak Mutrikun sartu zireneko oroitzapenak. Frontea Ondarroa gainean zegoen. Italiar asko hil omen zen gain hartan. Mutrikun 800 eta 1000 soldadu italiar artean egon omen ziren, frontean zeudenei erreleboa egiteko zain. Beheko Plazan, estalpean, egiten zuten lo. Frontera jatekoa Mutrikutik bidaltzen zen: Beheko Plazan brontzezko galdara handi batzuetan prestatzen zuten jatekoa. Mandoetan kargatuta bidaltzen zuten jatekoa frontera.

  • Lorea Furundarena Gerrako itsasontziak Saturraranen

    Lorea Furundarena Kalzakorta (1926) Mutriku

    Gerra denborako oroitzapenak. Tiro hotsak baserritik entzuten zituzten. Gerrako itsasontziak Saturraranera iristen zirenean zarata handia ateratzen zuten. Baserritik itsasontzien mugimenduak ikusten zituzten. Itsasontziak Saturraran aldera iristen zirenean, soldaduek etxetik joateko esaten zien. Ama eta umeak gorde egiten ziren; aita baserrian geratzen zen.

  • Lorea Furundarena Soldaduak

    Lorea Furundarena Kalzakorta (1926) Mutriku

    Gerra denborako oroitzapenak. Soldaduak baserriko tejabanan lo egiten zuten. Pareta bat egin zuten babesteko.

  • Lorea Furundarena Izara zuria eta soldaduak

    Lorea Furundarena Kalzakorta (1926) Mutriku

    Gerra denborako oroitzapenak. Baserrian izara zuri bat jartzen zuten. Soldaduei nolako harremana zuten azaltzen du: Lorea eta anai-arrebak haiengana joaten ziren tiroteorik ez zenean, eta jatekoa ematen zien. Soldaduak Bizkaia aldera zihoazen.

  • Claudio Usobiaga Intxorta

    Claudio Usobiaga Albizu (1916) Mutriku

    Intxortako borrokari buruz hitz egiten du. Intxortatik Olaberri ondora jaitsi zen Claudio, bakar-bakarrik. Tenienteak munizio kaxa baten bila joateko agindua eman zion, eta kaxarekin bueltatu zenerako batailoiko kide guztiak ihes egindako zeuden.

  • Ines Lezea Ama, "gorrien" sukaldari

    Ines Lezea Txurruka (1932) Mutriku

    Gerra denboran, Inesen ama Eibarren geratu zen. Ama Hotel Comercioko arropak garbitu eta plantxatzen aritzen zen. Soldadu "gorrien" sukaldari lanean ere ibili zen. Bi soldadu laguntzaile jarri zizkioten. Arrate bailarako baserriak hutsik geratu zirela dio: baserritarrak ganaduekin gerratik ihesi joan ziren. Amaren oiloei jana emateko, soldaduak Arrate aldeko soroetara arto bila joan zirela kontatzen du.

  • Kandido Urreizti Soldadu italiarren instrukzioak

    Kandido Urreizti Osa (1926) Mutriku

    Gerra denborako oroitzapenak. Frontoia nolakoa zen: ez zuen estalperik. Soldadu italiarrak frontoira joaten ziren instrukzioak egitera. Soldaduen kantu zati bat abesten du.

  • Kandido Urreizti Soldaduei fusila, esku-bonbak eta balak ostu

    Kandido Urreizti Osa (1926) Mutriku

    Gerra denborako kontuak. Kalbaixora bidean kainoiak zeuden, eta Santa Kutza egiten zuten tiro. Lagun artean zebiltzala, kamioi batetik fusil bat ostu zuten. Santa Kutzen frontea zegoen. Hara joan, eta hango txaboletatik esku-bonbak eta balak osten zituzten. Balak sutara botatzean, zarata.

  • Kandido Urreizti Tropak Saturraranen sartu

    Kandido Urreizti Osa (1926) Mutriku

    Gerra denborako kontuak. Abadea beren etxea zegoen ezkutatuta, eta, orduan, Kandido Saturraranera bidali zuten senide batzuenera. Tropen etorrerari buruzko oroitzapenak: Santa Kutz gainetik gizon bat seinaleak egiten, eta Arbelaitz azpitik sartu ziren soldaduak Katetxera. Katetxe barruan, bost mutil asturiar zeuden. Bostak hil zituzten. Ganadu zain zebiltzala, soldaduen tiroak.

  • Lorea Furundarena Frontea auzoan

    Lorea Furundarena Kalzakorta (1926) Mutriku

    Gerra denborako oroitzapenak. Frontea auzoan egon zen geldituta zazpi hilabetean. Bizkaia aldeko baserrietako jendea Lorea eta bizi ziren aldera pasarazi zituzten. Ondarroako baserri bateko ganadua eduki zuten beraien baserrian; ganadu jabeak, berriz, auzoko baserri batera joaten ziren lo egitera. Lorearen aitona eta auzoko baserri batean egon ziren.

  • Lorea Furundarena Kanoia eta frankistak etxe ondoan

    Lorea Furundarena Kalzakorta (1926) Mutriku

    Gerra denborako oroitzapenak. Lorearen etxetik oso hurrean kanoi handi bat egon zen. Baserri ondoan egon ziren soldaduak frankistak ziren; Lorearen baserriko txakurrari jatekoa ematen zioten.

  • Lorea Furundarena Soldaduak etxean lo

    Lorea Furundarena Kalzakorta (1926) Mutriku

    Gerra denborako oroitzapenak. Soldadu txapel gorriak etxean lo egiten zuten... Azkoitia Azpeitia aldekoak omen ziren, eta mandoarekin beste soldaduei jatekoa eramaten ibiltzen ziren. Olioa lagatzen zien baserrian. Soldaduak lehenengo aldiz baserrira joan zirenean etxeko ur, ogi eta txokolate guztia gastatu zuten.

  • Lorea Furundarena Beldurrez dardaraka

    Lorea Furundarena Kalzakorta (1926) Mutriku

    Gerra denborako oroitzapenak. Tiroteoak, kanoikadak, hegazkinak, bonbardaketak... gogoratzen ditu. Baserritik itsasoa ikusten zuten; itsasontzien joan-etorriak... Etxean beldurrez dardaraka egon ziren.