Ekonomia gerraostean

• Errotak ezkutuan lanean eta kontrabandoa

  Joxe Mari Lertxundi Zuloaga (1932) Aia

  Gerra ostean, errotak itxita egon ziren eta horregatik kontrabandora jo zuen jende askok. Guardia zibilekin askotan tratua izaten zuten errotariek, inspektoreek ikus ez zezaten errotek gauez lan egiten zutela.

• Perico anaia, ogi bila Hendaiara

  Mertxe Birto Sorondo (1929) Hondarribia

  Perico anaia joaten zen ogi bila Hendaiara. Meningitis harrapatu zuen hiru urterekin, eta gorreria geratu zitzaion. Behin harrapatu egin zuten. Karabineroak eta garitak. Alabak anekdota bat kontatzen du osabari buruz.

• Txirlak, almejak, muskuiluak eta angulak

  Lourdes Sorondo Iriazabal (1931) Hondarribia

  Txirletara joaten zen, itsasbeheran; behatzarekin edo koilararekin. Almejak hartzea zailagoa zen; lauhortzekoarekin. Txirlak nola presatzen zituzten. Muskuilutara anaia-eta joaten ziren. Angulak kontrabandoan Donostiara eramateagatik hamar duro ematen zizkieten.

• Txerriaren odola hartzen

  Mertxe Larrarte Zuzaia (1933) Hondarribia

  Gerra ondoan parte eman behar zen udaletxean, animaliaren bat hiltzeko. Txerria erosten zuten. Errazionamendua ez kentzeko, isilka hiltzen zuten txerria. "Txerristegia". Mailuarekin jotzen zioten buruan. Porronean hartzen zuen odola.

• Txerria isilka erretzen

  Mertxe Larrarte Zuzaia (1933) Hondarribia

  Sua ematen zioten txerriari, baina urrutitik ez ikusteko, bidoi bat erabiltzen zuten. Zizeroak ibiltzen ziren. Laranjak edo ardoa Irundik ekartzeko, ordaindu beharra. Txerria garaje barruan garbitzen zuten gero. Artoa kentzen zieten.

• Gerra ostean, diru gutxi eta errazionamendua

  Mertxe Larrarte Zuzaia (1933) Hondarribia

  Etxean beti zuten pilotaren bat, aitak ekarrita, baina ez zen normalena. Ez zegoen dirurik, eta gerra ondoan diruarekin ere ezin erosi. Errazionamenduko azukrea. Goizaldean jartzen ziren ilaran, haragia erosteko.

• Txekorrak isilpean hiltzen, etxean

  Mertxe Larrarte Zuzaia (1933) Hondarribia

  Txekorra isilpean etxera eraman, hil eta partitu egiten zuten fraide eta mojekin. Haiekin harreman ona zuten. Gurutzeko mojekin ibili zen, baina denbora gutxian. Anaietako batek batxilerra egin zuen.

• Eskola bukatu orduko lanera

  Mertxe Larrarte Zuzaia (1933) Hondarribia

  Lehen, Jaunartzea egin orduko lanean hasten ziren. Mutilak peoi, neskak neskame. Hasieran ez zuten kobratzen. Errazionamenduko tabakoa trukatu egiten zuten.

• Bisigua Hendaiara eramaten, ezkutuan

  Fermin Larrarte Zuzaia (1927) Hondarribia

  Bisigua eta atuna. Itsasoan saltzen zuten atuna arrantzaleek. Getaria eta Orioko bisigu dena Donostiara eramaten zuten kamioian, eta berak Hondarribira eramaten zuen. Guardia erosita egoten zen.

• Gabardinak egiteko plastikoa

  Fermin Larrarte Zuzaia (1927) Hondarribia

  Kamioi piezez aparteko kontrabandoa: gabardinak egiteko plastikoa. Hondarribiko jostunek egiten zituzten zirak. Donostiara eramaten zuen plastikoa, igeltsu artean ezkutatuta, kamioiarekin. Bufalo.

• Zapaten kontrabandoa

  Fermin Larrarte Zuzaia (1927) Hondarribia

  Zapatak ere eramaten zituen, Irungo lantegi batetik, bestaldera. Zaku batean eskumako hankakoak jartzen zituen, gabarran kargatu, eta bestaldera. Hurrengo bueltan, ezkerreko hankakoekin gauza bera egiten zuten. Subastan erosten zituzten guardiek kendutako zapatak.

• Bateletako tranpak

  Fermin Larrarte Zuzaia (1927) Hondarribia

  Bateletan eta gabarretan ere baziren tranpak. Pareta faltsua egiten zioten. Ogiak sartzen zituzten zuloan.

• Baserriko bizimodu gogorra

  Maria Josefa Txurruka Egaña (1913) Zarautz

  Baserriko lanak: 4-5 behi eta baratzeko lanak: porruak, babarruna.. Bizimodu zaila zen baserrikoa, baina kalean ere dirurik ez eta baserrira joaten ziren morroi edo neskame lanera. Garai txarrak ere pasatu zituzten: rekisak. Ogirik ez eta garagarra jaten zuten haren partez.

• Gerra garaiko eta osteko bizipenak

  Maria Josefa Txurruka Egaña (1913) Zarautz

  Gerra garaian, udaletxea bota egin zuten eta bertako paper guztiak erre. Plaza nola aldatu den. Gorriek Itziarren apaizari belarria moztu omen zioten. Alabak kontatzen du txikia zenean estraperloa pasatzeko erabiltzen zutela bera.

• Etxeko jeneroa ezkutatu beharra

  Maria Josefa Txurruka Egaña (1913) Zarautz

  Gerra denboran ez ziren plazara etortzen, etxeko jeneroa ere kendu egiten zieten eta. Etxea miatzera etortzen zitzaizkien eta dena ezkutatu egin behar izaten zuten. Errazionamendua. Beste gizon baten inguruko kontuak.

• Behorrarekin errotara

  Juanito Gonzalez Camio (1934) Hondarribia

  Behorrarekin joaten ziren errotara. Goiko errota, erdikoa eta behekoa. Ibarlara joaten zen. Nafarroara ere bai, Gipuzkoan errotak itxita zeudelako. Irina ohe azpian sartzen zuten, ez hondatzeko.

• Gabarrarekin hondar bila eta kontrabandoan

  Juanito Gonzalez Camio (1934) Hondarribia

  Almejak nola aldatu eta nola atera. Gabarran gauzak nola ezkutatzen zituzten, bestaldera pasatzeko. "Eltzetzuak". Hondarra ekartzen zuten ganaduaren azpitarako eta lurrarentzat. Baratzearentzat oso ona da.

• Diru gutxi eta gose handia

  Jose Mari Arbelaitz Arozena (1932) Hondarribia

  Gose garaia zen. Aitak 10 pezeta irabazten zituen. Ama berdurak saltzera joaten zen Irunera. Ogia lapurtzen. Baserri handietan hobeto ibiltzen ziren. Taloak. Aitak txekor bat hazi eta hiltzen zuen urtero.

• Entregatutako patatak eta orduko merkataritza

  Juana Garmendia Uzkudun (1924) Errezil

  Janaria entregatu egin behar izaten zuten herrian. Behin senarra konturatu zen entregatutako patatak usteldu egin zirela alondegian, eta alkateari bertsotan adierazi zion hori tabernan denen aurrean. Garai hartan, dendak eta tabernak bazeuden, eta zeintzuk ziren aipatzen du.

• Goserik ez gerraostean

  Arantxa Lasa Maiztegi (1925) Soraluze

  Arantxaren familiak ez zuen goserik pasatu gerraostean. Baserrian bazegoen zer jan, eta aitak, Logroñon desterratuta egon zenean, gauza asko bidaltzen zuen bertatik. Bera umea zeneko estraperlo kontuak esaten ditu (1938-39 urtetakoak).