Ekonomia gerraostean

• Kalean gosea eta baserrira eskean

  Isidro Igoaran Elustondo (1934) Urnieta

  Artoarekin egindako ogia jaten zuten gerra ostean. Kaleko jendeak gorriak ikusi zituen janariarekin. Baserrian hobeto moldatu ziren baserriko jeneroarekin. Jende asko eskean etortzen zen baserrietara.

• Gerraosteko errazionamendua

  Jose Miguel Elosegi Aldasoro (1933) Tolosa

  Gerraostean errazionamendua nolakoa izaten zen kontatzen du Jose Miguelek. Dirua izan arren, zer erosi ez zegoela kontatzen du. Mugetan zaintza zegoenez, mendiz ibiltzen ziren herriz herri jatekoa lortzeko.

• Elgoibarrera eta Altzolara esnea saltzera

  Agustin Gurrutxaga Garate (1917) Elgoibar

  Aiastia (San Migel) auzoa. Mugarria non dagoen. Elgoibarrera tratura edo esnea-saltzera astoan. Altzolako bainuetxera esnea saltzera. Estraperloa.

• Portuko janaria etxera eramaten zuten langileek

  Jabier Esnaola Akarreta (1939) Pasaia

  Portura denetatik ekartzen zuten: azukrea, tipulak, platanoak, arroza... Langileek ere etxera eramaten zuten ahal zutenean, zulotxoak eginez, zakuak puskatuz...

• Kontrabandoa: portutik herrira

  Jabier Esnaola Akarreta (1939) Pasaia

  Piezak, irratiak... ere ibiltzen ziren portuan. Kontrabandoa ere egiten zen. Garaian garaikoa zekarten portura. Erlojuak ere ekartzen zituzten, eta kontrabandoan saltzen zituzten herrian.

• Goserik ez du oroitzen

  Maria Jesus Huizi Narbarte (1939) Pasaia

  Ez du gogoan jendea gosea pasatzen ikusi izana.

• Fraidetzarako ikasketak Tolosan

  Jon Lopategi Lauzirika (1934) Muxika

  Sei urtez egon zen herriko eskolan, eta ondoren Tolosara joan zen fraide ikasketak egitera. Hamar urtez egon zen han. Oporrik ez zuten bertan. Urte gogorrak ziren haiek, eta lehenengo hiru urteetan gosea pasa zuen.

• Errazionamendua

  Balentina Elortegi Batiz (1924) Meñaka

  Errazionamenduan arroza, indaba eta garbantzua banatzen zen. Ogia izaten zutela dio.

• Antzuolako industria gerra aurreko urteetan

  Juan Cruz Agirrezabal Zabaleta (1919) Tomasa Bereziartua (1923) Antzuola

  Antzuolako industria: lau larru-ontze fabrika; bi zerratoki. Larru-ontze lantegietan, gizon eta emakumeak aritzen ziren lanean. Olaran, Telleria, Arbulu eta Bareño. Gerra garaian gorakada handia izan zuten; baina gerraostean, lanaren beherakada etorri zen, eta batzuek behea jo zuten.

• Gari-jotzeko makinak

  Luziana Biain Biain (1921) Oñati

  Leakuaren ondoren makina etorri zen, eta hura ere hiruna zen. Txandaka erabiltzen zuten. Gari-jotzeko makina ere bazuten. Gero, makina handia etorri zen; baserriz baserri ibiltzen zen. Egun bakarrean birena egiten zuen. Dirutan ordaintzen zioten. Garia entregatzen zuten udaletxean, etxean falta arren. Maizterrak ziren.

• Estraperloa

  Luziana Biain Biain (1921) Oñati

  Kupoan zer eramaten zuten ez du gogoratzen, gariaz aparte. Garia non ehotzen zuten: Santakrutzenen eta Tokillon. Estraperloan Araotzera joaten ziren, garia ehotzera, astoarekin. Errotak itxita egon ziren, baina Guardia Zibilak ezikusia egiten zuen zerbait emanez gero.

• Garia entregatu beharra; Zerrajeran lanean

  Eusebio Lazkano Lizarralde (1917) Oñati

  Soroan zer zuten. Gerra ostean, garia entregatu beharra. Araban erosten zuten gero, gauez, etxerako nahikoa ez zutelako. Zerrajeran ibili zen lanean. 1941ean hasi zen. Bertako enkargatua zen aita; haren ordez sartu zen. Ur kanalak. Tunelak kanpotarrek egin zituzten; istripua.

• Gerra ostean janaria urri

  Eusebio Lazkano Lizarralde (1917) Oñati

  Baserrian zaila da bizimodua, lehen eta orain. Tremesa. Gerra ostean, janarekin estu. Babarruna egunero, urdaiarekin. Txorizoa, egun berezietan bakarrik. "Gaztaina erriak eta sagar irakiña, afai jakiña". Gosaltzeko, esne-taloak ala tremesa. Ogirik ez.

• Errazionamendu garaia

  Bixenta Aiastui Aiastui (1933) Oñati

  Neskametzako lanak: etxea garbitu, umezain, sukaldari... Goizean ogitxo bat ematen zieten, egunerako. Jatorduak. Errazionamendua txandaka jasotzen zuten inguruko baserriek. Ogi beltza. Garia entregatu behar izaten zuten. Tremesa. Gaztaina gordinak jaten ibiltzen ziren.

• Garia ehotzera Antzuolara

  Bixenta Aiastui Aiastui (1933) Oñati

  Estraperloarekin ez da akordatzen. Erlena zaldiarekin joaten ei zen Arabara. Beraiek gariarekin joaten ziren garia ehotzera, Antzuolara. Zerrategia zeukan. Kruz Azkarate.

• Garraioan eta estraperloan

  Karmen Odriozola Igartua (1930) Sabina Odriozola Igartua (1934) Oñati

  Trenbide konponketa lanetarako materialak garraiatzen zituzten astoekin. Gerraostean idiekin ibili zen aita ikatz garraioan, Arrikurtz baserriko Damasorekin bazkide. Arabatik estraperloan ere asko jardun ziren. Aitak ekartzen zituenak amak kalean saldu edo trukatzen zituen.

• Estraperloa eta kupoa

  Karmen Odriozola Igartua (1930) Sabina Odriozola Igartua (1934) Oñati

  Gauez egiten zuten estraperloa. Estraperlistek elkarri laguntzen zioten. Ama Guardia Zibilekin ondo konpontzen zen, etxean merienda batzuk eman eta gero. "Abastos"en inspekzioak, gauzak nola gordetzen zituzten eta kupoaren gorabeherak azaltzen ditu Karmenek.

• Garia eho eta labesua, gauez

  Karmen Odriozola Igartua (1930) Sabina Odriozola Igartua (1934) Oñati

  Errotak itxita egon zirenean, eskuzko makina batekin ehotzen zuten garia. Zuazolako errotan gauez garia ehotzen hasi ziren, eta bertara joaten ziren Aixkirritik. Labesua gauez egiten zuten. Gaztainak ere entregatu egin behar izaten zituzten.

• Gaztainak bai, baina oliorik ez

  Karmen Odriozola Igartua (1930) Sabina Odriozola Igartua (1934) Oñati

  Gaztainak zeudenean, gaztainak eta salda izaten zen eguneroko afaria. Ardien ilea ere entregatzen zuten. Ogi falta ezagutu zuten, baina goserik ez. Errazionamendua jasotzera kalera joaten ziren. Dirua bazuten, baina erostekorik ez zegoen. Txerrien koipea edota ardien seboa erabiltzen zuten frijitzeko.

• Errazionamendua

  Karmen Odriozola Igartua (1930) Sabina Odriozola Igartua (1934) Oñati

  Errazionamendu-liburuxkak esaten zuena hartzeko eskubidea zuten, baina ordaindu egiten zuten hartutakoa.