Ekonomia gerraostean

• Garia ehotzera Antzuolara

  Bixenta Aiastui Aiastui (1933) Oñati

  Estraperloarekin ez da akordatzen. Erlena zaldiarekin joaten ei zen Arabara. Beraiek gariarekin joaten ziren garia ehotzera, Antzuolara. Zerrategia zeukan. Kruz Azkarate.

• Garraioan eta estraperloan

  Karmen Odriozola Igartua (1930) Sabina Odriozola Igartua (1934) Oñati

  Trenbide konponketa lanetarako materialak garraiatzen zituzten astoekin. Gerraostean idiekin ibili zen aita ikatz garraioan, Arrikurtz baserriko Damasorekin bazkide. Arabatik estraperloan ere asko jardun ziren. Aitak ekartzen zituenak amak kalean saldu edo trukatzen zituen.

• Estraperloa eta kupoa

  Karmen Odriozola Igartua (1930) Sabina Odriozola Igartua (1934) Oñati

  Gauez egiten zuten estraperloa. Estraperlistek elkarri laguntzen zioten. Ama Guardia Zibilekin ondo konpontzen zen, etxean merienda batzuk eman eta gero. "Abastos"en inspekzioak, gauzak nola gordetzen zituzten eta kupoaren gorabeherak azaltzen ditu Karmenek.

• Garia eho eta labesua, gauez

  Karmen Odriozola Igartua (1930) Sabina Odriozola Igartua (1934) Oñati

  Errotak itxita egon zirenean, eskuzko makina batekin ehotzen zuten garia. Zuazolako errotan gauez garia ehotzen hasi ziren, eta bertara joaten ziren Aixkirritik. Labesua gauez egiten zuten. Gaztainak ere entregatu egin behar izaten zituzten.

• Gaztainak bai, baina oliorik ez

  Karmen Odriozola Igartua (1930) Sabina Odriozola Igartua (1934) Oñati

  Gaztainak zeudenean, gaztainak eta salda izaten zen eguneroko afaria. Ardien ilea ere entregatzen zuten. Ogi falta ezagutu zuten, baina goserik ez. Errazionamendua jasotzera kalera joaten ziren. Dirua bazuten, baina erostekorik ez zegoen. Txerrien koipea edota ardien seboa erabiltzen zuten frijitzeko.

• Errazionamendua

  Karmen Odriozola Igartua (1930) Sabina Odriozola Igartua (1934) Oñati

  Errazionamendu-liburuxkak esaten zuena hartzeko eskubidea zuten, baina ordaindu egiten zuten hartutakoa.

• Gerra osteko gosea

  Pilar Barrena Kortabarria (1922) Oñati

  Gerra ostean ematen zuten ogia jan ezindako modukoa zen. Etxe osteko ortuko gauzekin konpondu behar izaten zuten; gurasoen baserrietatik esne apur bat ere ekartzen zuten. Gerra bukatu zenean Soraluzera joan zen neskame.

• Gerraostean, astoarekin errotara

  Manuel Gereño Urretabizkaia (1929) Pasaia

  Gerraostea. Errotarik ez zen inguruan, eta Oiartzunera joaten ziren artoarekin, gero taloak egiteko. Ogi gutxi zegoen. Astoarekin joaten ziren, batzuetan gauez. Udaletxera babarruna eraman beharra.

• Ogi gosez

  Miren Uriarte Eizagirre (1934) Oñati

  Gose denboran ogia lortzea ez zen batere erraza. Txitentzako zaperoa janda ere pozik egoten ziren.

• Umetan erizain; garaiko janariak

  Miren Uriarte Eizagirre (1934) Oñati

  Zumarragan bizi zirenean, eskolara joan beharrean ama zaintzen geratzen zen. Garai hartako jatorduetako janari asko gaur egun ez dira estimatzen.

• Garia udaletxera

  Carmen Garitaonandia Lizarralde (1928) Oñati

  Gerra denboran, gurdikada gari eraman behar izaten zuten baserritarrek udaletxera derrigortuta. Ez zitzaion bidezkoa iruditzen Karmeni gobernuaren jokabidea. Artile kilo bat gutxiago eramateagatik ere isuna ordaindu behar izaten zen. Gaur berriz, dohainik ere ez diete hartzen artilea.

• Ogi beltza egiten zuten

  Carmen Garitaonandia Lizarralde (1928) Oñati

  Segurako okindegian ogi beltza egiten zuten, irin nahasiarekin. Villafrancatik bidaltzen zuten irina. Hirurogeita hamar zentimo kobratzen zuten ogiko eta hura izaten zen lau pertsonentzako egunerako anoa.

• Kupoa; garia harri xehearekin nahastuta

  Felix Balzola Astarloa (1928) Elgoibar

  Gerraostean, zer jenero entregatu behar izaten zen (garia, patata, baba...). Familiaren tamainaren arabera, 10 anega gari entregatu behar izaten zen: gero, etxean falta. Alondegian entregatu eta pisatzen zen jeneroa. Pisua osatzeko, batzuek garia harri xehearekin nahasten omen zuten.

• Errazionamendua eta txerrikiak

  Felix Balzola Astarloa (1928) Elgoibar

  Olioa, tabakoa, ogia... errazionamenduan zeuden. Urtean, bi txerri ahazten zituzten: bata, etxerako; bestea, saltzeko. Olioa urri izaten zen, eta urdaia erabiltzen zuten jakiak prestatzeko.

• Garia ehotzeko esku-errota

  Jesus Urzelai Aiastui (1929) Oñati

  Gose urte latzak etorri ziren gerraostean. Artoa eta garia ematera behartuta zeuden, eta errotak itxita zeuden. Arrasaten asmatu zuten garia ehotzeko esku-errota bat gogoratzen du Jesusek. Esku-ehotze lana oso nekagarria zela dio.

• Tabako errazionamendua

  Leandro Iraeta Elgarresta (1928) Zumarraga

  Estankoan ere errazionamendua zeukaten. Jendeak kartila bat edukitzen zuen zenbakiekin eta horrexekin joan behar izaten zuen tabakoa erostera. Errazionamendua asterako izaten zen. Eurak estraperloan aritzen ziren tabakoarekin: tabakoa ogiaren truke aldatzen zioten errotariari.

• Soldadutza (II): gosea eta lagunak

  Juan Larrañaga Alberdi (1921) Zestoa

  Gosea pasa zuten, eskale asko. Zer jaten zuten. Jornalik ez, eta janaria erosteko dirurik ez. Tabernetan platerkada patata jaten zuten. Euskaldun kuadrilla handia ziren. Zer egiten zuten elkarrekin.

• Soldadutza (VI): ogia eta etxerako baimenak

  Juan Larrañaga Alberdi (1921) Zestoa

  Soldadutzan egon zenean, ez zegoen nahikoa ogi. Etxerako baimen gutxi. Izatekotan, ostiraletik astelehenera bakarrik. Gerora 3 hilabeteko baimena lortu. Frantziara ihes egin ez izanagatik pena.

• Frantziarako bidaiak eta estraperloa

  Juan Larrañaga Alberdi (1921) Zestoa

  Frantziara irteerak egiten hasi zen. Koinatuaren anaia berekin taxi-gidari hasi zen. Zestoako denda batentzako tela ere ekartzen zuten Frantziatik. Estraperloan ibili askotan. Aduanako abenturak.

• Errazionamendu garaian lanean, kanpoan eta etxean

  Enkarna Elosegi Benito (1922) Zarautz

  Etxean ogia kontrabandoko irinarekin egiten zuten. Garai hartan ogia falta izan zen. Kooperatibako bulego-lanetan aritu zen Enkarna dozena bat urtean, errazionamenduko jeneroa kudeatzen. Azkenean, lana utzi eta etxeko lanetara dedikatu zen.