Ekonomia gerraostean

• Ogia ezkutuan egiten

  Cresen Urkidi Astorkia (1930) Aulesti

  Garia udaletxeko arkupeetan entregatu behar izaten zuten. Etxean ere apur bat ezkutatuta izaten zuten, eta bere amak gauez erabiltzen zuen labea, bertatik irteten zen kea soldaduek ikusi ez zezaten. Beraien auzoko batzuekin gertatutako istorio bat kontatzen du.

• Gerra ondoren errotara jende asko etortzen zitzaien

  Joxe Ramon Aranburu Ugartemendia (1941) Alkiza

  Urruzola baserriak garai batean bi bizitza zituen. Zortzi senideak, gurasoak eta aiton amonak bizi ziren etxean. Joxe Ramonen aita basoan ibiltzen zen eta gerra denboran errota jarri zuten. Errotan lana handia egin zuten estraperloaren garaian. Errezil eta Azpeititik ere etortzen zitzaizkien irina bila. Guardia Zibilak etortzen zirenean amak jana ematen zien eta horrela ez zioten errotari kasurik egiten. Errota gau eta egun, jai eta aste irekita zeukaten.

• Mutil koskorra zenean Irurara joaten zen gauez irina eramatera

  Joxe Ramon Aranburu Ugartemendia (1941) Alkiza

  Anaiarekin gauez Irurara joaten ziren irina eramatera. Enkargua egin ondoren etxera itzultzen ziren. Iruran Tapia familiakoei eramaten zien irina. Ez zuten beldurrik pasatzen. Oso maiz egiten zuten bidaia hori. Mutil koskorra zenean, egunez makilak egiten ibiltzen zen, gauean irina eramatera joaten zirenean babesteko.

• Txerria partitzerakoan "odolkiak ordainetan"

  Joxe Ramon Aranburu Ugartemendia (1941) Alkiza

  "Odolkiak ordainetan" esamoldea etxe guztietan erabiltzen zuten. Txerria hildakoan gehiena partitzeko izaten zen. Txerria non hiltzen zuten gogoratzen du. Lan horretarako harakina etortzen zen. Guardia Zibilek beraien etxea maite zuten bertan janaria ematen zitzaielako.

• Eibarko Kirol Elkarteko "Los Halcones de la Sierra"

  Jose Mari Cruceta Alberdi (1930) Eibar

  Aitak gaitasun urritua zuen, eta horrek diru-arazoak eman zizkien. Osabak olioa eta telak bidaltzen zizkien Toledotik. Eibarko Kirol Elkartean talde bat egin zuten "Los Halcones de la Sierra".

• Egun osorako ogi zati bat

  Jose Mari Cruceta Alberdi (1930) Eibar

  Peronek tratua egin zuen Francorekin. Ondorioz, egun osorako ematen zitzaien ogia txiki-txikia izaten zen.

• Estraperloan ibilia Beran

  Joakin Berau Bergara (1933) Arantza

  Beran morroi egon zen denboran, estraperloan ibili zen nagusiak aginduta. Kuadrillan ibiltzen ziren, eta astean hiru-lau bidaia egiten zituzten. Gaueko lana izaten zen. Muga izkinatik bizkarrean ekartzen zuten materiala. Nondik nora ibiltzen ziren azaltzen du. Estraperloko gaiak: iratzargailuak, olioa, sakarina, tabakoa ('Tabaco rubio vasco'), puruak, "botixerrak"...

• Poza, baina egoera zaila

  Begoña Zaldibar Oianguren (1926) Eibar

  Etxera itzultzerakoan, alde batetik poz handia sentitu zuen, baina bestaldetik ez zuten ezer. Aita bihar barik zegoen eta egoera oso zaila zen. Karitatetik bizitzen egon ziren.

• Eibarrera lanera

  Begoña Zaldibar Oianguren (1926) Eibar

  Aita, abertzalea izatearren, lan gabe geratu zen. Eibarren lanean zegoen osaba baten bitartez aitak eta anaiak lana aurkitu zuten. Handik gutxira ama, eta denborarekin, 48an, Begoña ere Eibarrera joan zen bizitzera.

• Kataide-aduana

  Javier Arregi Liziaga (1925) Arrasate

  Kataide baserria aspaldi bota zuten. Baserriaren izenaren gorabeherak azaltzen ditu. Gose denboran hiru baserrietako gariak ebakitzen zituen garia gero udalari emateko.

• Baserriko bizimodu gogorra

  Maximo Undabeitia Zabala (1919) Muxika

  Anai-arreba asko zirenez baserritarrak izan arren gosea pasatu zuten; galdara batetik jaten zuten denek, amak hondakinak jaten zituen. Askotan eskolara joan beharrean baserriko beharretan aritu behar izaten zen, eta maistrari azalpenak eman behar izaten zizkion. Hala ere, aurreko egunean egin gabekoak egin behar izaten zituen berdin-berdin.

• Errotak

  Maximo Undabeitia Zabala (1919) Muxika

  Okako, Usinbaltzako eta Ikerixeko errotetara joaten ziren; gauez joan behar izaten zuten. Txakurragaz joaten zen errotara baten bat agertuz gero abisatzeko. Guardiak denean egoten zirela dio; beraientzat zorroa bete eta besteei utzi ez.

• Kupoa entregatu beharra

  Maximo Undabeitia Zabala (1919) Muxika

  Hartzen zen jeneroaren portzentaje bat entregatu egin behar izaten zen herriarentzako. Behin ez entregatzea pentsatu zutenekoa kontatzen du.

• Errazionamendua banatzen osabagaz

  Maximo Undabeitia Zabala (1919) Muxika

  Bere osabak zuen errazionamendua banatzeko ardura eta bera aritzen zen laguntzen.

• Eztei-bidaiatik olioa kontrabandoan

  Maximo Undabeitia Zabala (1919) Muxika

  Eztei-bidaian Donostiara joan zen eta handik olioa ekarri zuen kontrabandoan.

• Diru gutxirekin moldatu behar

  Maria Luisa Zalakain Odriozola (1930) Amasa-Villabona

  Lehen baserrian behia, oiloak... zituzten. Aita funtzionarioa zen eta oso jornal baxua zuen. Senarrak zer soldata zeukan aipatzen du. Errazionamendu garaian, olio gutxi zegoen, baina harekin moldatu behar izaten zuten, bestela oso garestia baitzen.

• Gerra osteko elikadura

  Maria Luisa Zalakain Odriozola (1930) Amasa-Villabona

  Etxean 10 senide ziren, baina goserik ez zuten pasa. Gerra ostean taloak, esnea, morokilak... jaten zituzten. Morokilak nola prestatzen zituzten azaltzen du.

• Ikatza saltzen zuten beraiek

  Maria Luisa Zalakain Odriozola (1930) Amasa-Villabona

  Ikatza etxean zeukaten eta saldu egiten zuten: kiloka saltzen zen orduan, jendeak ez baitzuen gehiago erosteko dirurik. Ikatza Pasaiatik ekartzen zuten kamioiez.

• Errazionamendua

  Basilio San Anton Baraiazarra (1927) Muxika

  Ibarrurira joan behar izaten ziren errazionamenduaren bila; aste osorako zena egun bakarrean bukatzen zuten. Azukrea morea zela gogoratzen du eta ogi tartean jaten zutela.

• Garia, artoa eta txerria entregatu beharra

  Basilio San Anton Baraiazarra (1927) Muxika

  Garia eta artoa entregatu behar izan zuten, abastorako arduradun batzuk zehazten zituzten kontrolerako. Txerria hilez gero ere entregatu behar izaten zuten, eta hiltzearren ere ordaindu egin behar izaten zenez askok gauez hiltzen zuten. Auzoko baten behin txerria jo beharrean bere hanka jo eta apurtu egin zuen.