Gerraren eragina

  • Karidad Mendizabal Gerrako oroitzapenak

    Karidad Mendizabal (1929) Mutriku

    Gerra garaiko oroitzapenak. Etxeko eskaileretan egon omen ziren soldaduak. Soldaduak azpeitiarrak ziren, eta harreman ona zuten haiekin. Beheko bizilagunak aipatzen ditu.

  • 1219 Leandra eta ama "gorriekin" eta aita eta anaia erreketeekin

    Leandra Elizburu Bilbao (1923) Aretxabaleta

    13 urte zituen gerra hasi zenean. Aita eta anaia ganadua eramatera joan ziren eta bera etxean geratu zen amarekin. "Gorriak" iritsi ziren baserrira eta beraiekin eraman zituzten Leandra eta ama; aita eta anaia, berriz, erreketeekin geratu ziren eta lau hilabetean ez zuten elkarren berririk izan. Ama eta biak etxera itzuli zirenean, etxea hutsik topatu zuten. Arrasatera eta Gasteizera joan behar izan zuten deklaratzera hiru egunetan; eta, handik etxeratu zirenean, anaia eta aita aurkitu zituzten etxean. Haiek Zuatzubizkar baserrian egonak ziren morroi garai horretan.

  • Pilar Azkarretazabal Gerra denboran eskolarik ez

    Pilar Azkarretazabal Bengoa (1924) Aretxabaleta

    Gerra garaian, bonbardaketak zirela-eta, ezin izan zuten eskolara joan. Eskoriatzatik etorritako moja batzuek ematen zuten eskola. Irakasle euskaldun gutxi egon ziren, eta eskola beti erdaraz izaten zen. Dotrina ikastera ere joaten ziren. Hijas de María kongregazioan egon zenean, goizeko sei eta erdietan ematen zieten meza. Elizako kanpai hotsekin esnatzen ziren.

  • Anita Larrauri Sollubeko eta Matxitxakoko erasoak

    Anita Larrauri Anasagasti (1931) Bitore Urkijo Egarista (1925) Bermeo

    Gerran gauza asko ikusi zituzten: zaurituak, hildakoak... Etxeetan ere gudariak izaten zituzten. Gudari gehienak "goittarrak", gipuzkoarrak, ziren. Matxitxakoko bataila Talatik ikusi zuten eta kanoien zaratak altu entzuten ziren.

  • Katalin Bengoa Milizianoak ez osteko zaintzan

    Katalin Bengoa Madariaga (1917) Soledad Luno Arenaza (1922) Bermeo

    Errepublikanoek beraien kafetegia zuten Lameran. Gerraostean, gose garaian, milizianoak soloak eta jatekoak jagoten egoten ziren lapurretarik ez izateko. Baina, behin, Soledadek portuan ikusi zuen bat atun lata bat hartzen eta berak ere hartu zuen, eskubidea zuelakoan.

  • Anita Larrauri 'Pirenaica' irratia entzuten

    Anita Larrauri Anasagasti (1931) Bermeo

    Telefunken irratia zuten eta haren bidez jakiten zituzten politikako gauzak. Pirenaica irratia baxu-baxu ipinita entzuten zuten. Nazionalistak izan dira beti.

  • Jesus Aranburu Herrira itzuli eta etxea hutsik topatu

    Jesus Aranburu Oskoz (1918) Errenteria

    Gerra Zibilean herrietan geratu zen jendea ihesi joandakoen etxeetan sartu eta hustu egiten zituztela dio Jesusek. Hustutako etxeen jabeak itzuli eta etxea hutsik topatzean, isilik egon behar, ordea.

  • 1420 Milizianoak etxean

    Luis Izagirre Belategi (1924) Elorrio

    Frontea etorri zenean eskolak zarratu egin ziren. Baserrian ondo zeudela dio Luisek. Milizianoak baserrira joaten ziren hamabostetik behin-edo, jan bila. Haietariko bat Hondarribiko Sabino zen. Bere amak artoa, ogia... ematen zien tabako truke, bere aitak tabakoa erretzen baitzuen.

  • Bitore Urkijo "Señor guardia, estas dos son peligrosas"

    Bitore Urkijo Egarista (1925) Bermeo

    Gerra hasi zenean, Bitoreren ama preso hartu zuten eta bera egin zen ahizpa gaztearen kargu. Batzokia falangistek zuten hartuta eta bertara joan behar izaten zuten jateko bila, baina "Señor guardia, estas dos son peligrosas" entzun eta etxera bueltatu behar izan zuten jan barik. Fabrika batera joaten ziren jateko bila, kokoduna ere berdin-berdin jaten zuten.

  • Bitore Urkijo Egur bila, dirua lortzeko

    Bitore Urkijo Egarista (1925) Bermeo

    12 urterekin basora joaten zen Bitore egur bila, hura saldu eta diru apur bat lortzeko. Basotik bertatik ikusi zuen Gernikako bonbardaketa. Bere ahizpa Josefinetara joaten zen ikastetxera, beti gosez. Gose handia ezagutu zuten.

  • Bitore Urkijo Nagusiek herritik alde egin, eta txikiak bakarrik gelditu

    Bitore Urkijo Egarista (1925) Bermeo

    Soldadu italiar asko egon ziren Bermeon, baina horiek ez ziren txarrenak. Eurak be gezur bidez ekarri zituztela dio. Bere etxekoek salbokondukto barik egin zuten alde Santanderrera eta Frantziara. Euskaldun asko egon ziren batera. Bitorek ere alde egin nahi izan zuen, baina ahizpa txikiarekin gelditu behar izan zuen etxean; aita nagusienekin joan zen.

  • Luzia Larrozea Gudariak jipoitu ostean, Tonpoitik botatzen zituzten

    Luzia Larrozea Estibaliz (1920) Bermeo

    Batzokia errekisatuta izan zuten soldaduek. Eta Luzia bertako soldadu italiarren zikinkeriak garbitzera behartu zuten. Batzokian bertan, gudari asko ikusi zituen jipoitzen; jipoitu ostean Tonpoitik behera botatzen zituzten.

  • 512 Gerra garaiko egoera: baserria jendez beteta

    Zezilia Arenaza Altuna (1922) Aretxabaleta

    Baserria nolakoa zen: logelak. Gerra garaian 25 lagun egon ziren baserrian bizitzen. Bonbardaketak Arrasaten. Kaletik etorritako hainbat familia hartu zituzten beraienean. Kaletik ekartzen zuten ogia, baba-lapikoa...

  • Urreta Zubia, Juan Gerrako frontea Aretxabaleta inguruan

    Juan Urreta Zubia (1924) Aretxabaleta

    Soldaduak eta erreketeak Aretxabaletan. Frontea inguruan gelditu zen; alderdi bakoitza non egon zen gordeta. Frontea bertan egon zen bitartean, herriko bizimodua erabat aldatu zen; jende asko baserri aldera joan zen. Noiz hasi zen egoera aldatzen; frontea aurrera mugitzen...

  • Urreta Zubia, Juan Gerra zibila Aretxabaletan

    Juan Urreta Zubia (1924) Aretxabaleta

    Francok herri bat hartzen zuen bakoitzean, manifestazioak egiten ziren kaleetan. Soldaduak herrian.

  • 974 Gerra garaian ere, eskolara eta ganadua zaintzera

    Jesusa Lasagabaster Billar (1926) Aretxabaleta

    Gerrak ez zuen eskola gelditu Aozaratza auzoan. Bonbardaketak izan ziren inguruetan. Gogoan du Larrino aldeko zelai batean zegoela bonbek ateratzen zuten zarata.

  • 1356 Goroetako Mendikurutza baserrian jaioa

    Pedro Urteaga Arregi (1931) Aretxabaleta

    Pedro Urteaga Arregi Goroeta auzoko Mendikurutza baserrian jaio zen 1931ko urriaren 19an. Lehen jaunartzea egin zuenean, gogoan ditu nazionalen kanoiak etxeko lur-sailetan kokatuta, une berean "gorriak" Murun zeudela. Olaetako don Genaro Unda zen orduan Goroetako abadea.

  • 1356 Gerra denboran kaletik baserrira babes bila

    Pedro Urteaga Arregi (1931) Aretxabaleta

    Egun gutxitan geratu zen eskolara joan gabe. 10 anai-arreba izan ziren. Osaba batek gau-eskolak ematen zizkion. Beste osaba marista bat gazte hil zen. Gerra denboran, Zubiatarrak, jaio berri zen ume batekin, Pedroren baserrian babestuta egon ziren.

  • maria-arriaran-larranaga Gerraostean, Arrasatera berriro

    Maria Arriaran Larrañaga (1925) Aramaio

    Frontea Arrasatetik joan zenean, Oñatitik Arrasateko Mendi Etxebarri baserrira bueltatu ziren. Denbora horretan, baserria hutsik egon zen. Gerra denboran, soldaduek bederatzi "muelle" eta bederatzi koltxoi eraman zituzten. Baserrian, sekulako belartza hasita zegoen, eta haiek moztu eta Oñatira eraman zuten belarra; hango ganaduarentzako.

  • maria-arriaran-larranaga Aitajaunari zilar zakukada kendu

    Maria Arriaran Larrañaga (1925) Aramaio

    Gerra denboran, aitajaun eta amandreari zakukada zilar kendu zien soldaduek. Zilarrezko txanponak zituzten baserrian. Ortuko jeneroa belar-metan ezkutatzen omen zuen aitajaunak.