Gerraren eragina

  • Patxi Bolano Milizianoak etxean

    Patxi Bolaño Olea (1927) Irun

    Milizianoak etxean egon ziren. Lopetegi abizeneko bat hil zen han. Beraiek minetako etxe batera joan ziren. Aita etxean geratu zen, eta miliziano katalan bat ondoan izaten zuen.

  • Patxi Bolano Bonbekin jolasean, eskapada

    Patxi Bolaño Olea (1927) Irun

    Meazurin bizi zirenean, eskolara eta baserriko lanak izaten zituzten. Orduko jolasak: bonba batekin egin zuten eskapada. Gurpilekin jolasten. Beraiek egindako pilotak. "Barrenka".

  • Santiago Garmendia Soldaduak Lazkaora sartu zirenekoa

    Santiago Garmendia Insausti (1921) Lazkao

    Soldaduak Lazkaora sartu zirenean, Dukeren palazioan sartu ziren. Biraoka sartu ziren herrian, Ataundik behera. Lazkaon ez zuten ezer apurtu.

  • Juan Joxe imaz Mujika Gerra hasi zenean, ez zuten beldurrik

    Juan Joxe Imaz Mujika (1919) Hernialde

    Nazionalak Tolosan sartu zirenean, ez zuten pentsatu inork ezer egingo zienik, eta horrela izan zen. Bazter batean pistola bat aurkitu zuen Juan Joxek, eta errekete bati eman zion. Bere etxean ez zuten ideia politikorik.

  • Juan Joxe imaz Mujika Erreketeak Hernialden

    Juan Joxe Imaz Mujika (1919) Hernialde

    Hernialden erreketeak ibili ziren. Ez zuten beldurrik ere sentitu. Erreketeak inguruan ibiltzen ziren trintxerak eta egiten.

  • Eusebia Etxeberria Etxeko arto eta gariarkin taloak eta ogia

    Eusebia Etxeberria Amiano (1920) Gabiria

    Amak erakutsi zion oraindik umea zela labe-sua eta taloak egiten. Etxeko artoa eta garia Gabiriako komentuaren aldamenean zegoen errotara eramaten zuten. Bide luzea zegoen bertaraino. Lana bai, baina goserik ez zuten inoiz pasa. Gerraostean bai ordea, artoa eta garia kentzen zizkieten eta orduan ezin iritsita ibiltzen ziren.

  • Angel Gallastegi Gerra denborako kontuak

    Angel Gallastegi Egidazu (1932) Elorrio

    Frontea hurbil zuten, eta soldaduen sartu-irtena izaten zen etxean. Gurasoak Bilbo aldera joan ziren ihesi artaldea, behiak eta idiak hartuta. Bera etxean geratu zen senide batzuekin. Behi bat utzi zieten. Besaidetik behera sartzen ikusi zituen "nazionalak", bandera eta guzti.

  • Genara Eguren Gerra denbora

    Genara Eguren Amiano (1929) Elorrio

    Baserria kuartel gisa hartu zuten gerra denboran. Soldaduek esne kondentsatua eta gailetak ematen zizkieten. Familian, batzuk soldadu joan ziren, eta beste batzuk Bilbo aldera iheslari. Bera Gazetara; behi bat utzi zuten beren kontsumorako.

  • Dominga Irazola Gerra denborako oroitzapenak

    Dominga Irazola Arietaleanizbeaskoa (1919) Elorrio

    Gerra garaian, kuartelera eramaten zuen esnea. Soldadu batek helbidea eskatu zion behin; ez zion eman; baina, hala ere, haren gutuna jaso zuen.

  • Dominga Irazola Neba soldadua garia ereitera

    Dominga Irazola Arietaleanizbeaskoa (1919) Elorrio

    Neba soldadua baimenarekin etorri zen garia ereitera gerra denboran; baina 15 egunez euria egin zuen, eta eginkizuna bete barik itzuli zen. Gero berak goldaketak egin zituen eta garia hartu zuten.

  • Maria Igarza Milizianak

    Maria Igarza Zubiate (1924) Elorrio

    Baziren milizianak, emakume soldaduak, Elorriokoren bat edo beste ere bai. Eurek ez zieten "Rojos" deitzen errepublikazaleei. Gero ikasi zuten hitza, "errebeldeak" sartu zirenean. Galdeketa zorrotza egin zieten. "Rojo pendón". Gelditze-agindua gauetan.

  • Maria Igarza Luebakietaraino joan neska-mutikoak

    Maria Igarza Zubiate (1924) Elorrio

    Ia Kanpazarreraino joan ziren neska-mutikoak, jausi zen abioi bat ikusteko asmoz. Behin hegazkin batek ametrailatu eta ia garbitu zituen. Beldurra gorputzean sartuta geratu zaio betiko.

  • Martxel Eguen Gerra Elorrion

    Martxel Eguen Belar (1928) Elorrio

    Eskolarik gabe egon ziren hiru urtez. Zortzi urte zituen. Besaidetik bonbardatzen zituzten Intxorta eta Elorrio. 30 hildako.

  • Martxel Eguen Francoren soldaduak etxeko atea jotzen

    Martxel Eguen Belar (1928) Elorrio

    Frankistak Elorrion sartu eta baserriko atea jo ondorengo gorabehera latzak. Txakurrari tiroak, zakarkeria familiarekin. Mutikoak soldaduen artean.

  • inaki-gallastegi Algortatik Elorriora oinez

    Iñaki Gallastegi Gorroño (1928) Elorrio

    Idiek tiratutako gurdian ipini gauzak, eta lehen etapa Sopelaraino. Bigarrena Morgaraino. Hurrengo egunean, gauerako etxera. Elorrio konpontzen hasita zeuden. Ez zen asko apurtu. Elgeta gehiago.

  • Felisa Arietaleanizbeaskoa Frontetik hurbileko baserriak hustu

    Felisa Arietaleanizbeaskoa Altzerreka (1927) Frantziska Arietaleanizbeaskoa Altzerreka (1929) Elorrio

    Frontetik hurbileko etxeak hustu zirenean, familia bat hartu zuten etxean. Gauza bera gertatu zen beste baserri batzuetan ere.

  • Felisa Arietaleanizbeaskoa Gudariak janari eske

    Felisa Arietaleanizbeaskoa Altzerreka (1927) Frantziska Arietaleanizbeaskoa Altzerreka (1929) Elorrio

    Goserik ez zuten pasatu, baina nahi zutena jaterik ere ez zuten. Gudariak janari eske etortzen ziren, diru truke. Txokolatea agintzen zieten umeei.

  • Maria Igarza Gerra ostean, erdaraz eskolan

    Maria Igarza Zubiate (1924) Elorrio

    Komunioa euskaraz egin zuen, baina gero "ensegida etorri zan erderia", eta handik aurrera dena erdaraz. Mojetan zebilen gerra irten zenean. Ez ziren gehiegi ohartu; autoak, irratiak... dena errekisatzen zutela, horrekin bai.

  • Juana Arruabarrena Gerra hasiera

    Juana Arruabarrena Lazkano (1924) Elorrio

    Gerra hasi zenean, goialdeko baserrietakoak beheko baserrietara etorri ziren bizitzen. Inguruko neska-mutikoak elkartu eta olgetan ibiltzen ziren.

  • Juana Arruabarrena Tropen mugimenduak

    Juana Arruabarrena Lazkano (1924) Elorrio

    Soldaduak janaria erostera etortzen ziren. Zenbait baserritan "labasua" (ogia) ere egiten zen tropentzat.