Gerraren eragina

  • Maritxu Maiztegi Arregi Gerra garaian, Arantzazun ospitalea

    Maritxu Maiztegi Arregi (1929) Oñati

    Arantzazuko ostatuan ospitalea jarri zuten gerra garaian, urtebetean edo. Soldaduak egon ziren.

  • Eustaki Bergara Guridi Anaiak gerran eta beraiek goldearekin lanean

    Eustaki Bergara Guridi (1917) Oñati

    Gerra hasi zenean, etxean zegoen. Anaiak gerrara eraman zituzten, eta ahizpak ibili behar izan zuten goldearekin lanean. Francok eraman zituen anaiak; zaharrenak zortea izan zuen, besteari bala pasatu zitzaion buru gainetik.

  • Eustaki Bergara Guridi Soldaduak baserrian; hegazkina erori zen Aretxabaletan

    Eustaki Bergara Guridi (1917) Oñati

    Gerra garaian, militarrak Araotzen. Etxean izan zituzten soldaduak; bat Iruñekoa zen. Frontea geldi egon zenekoa. Beste etxe batzuetan ere bazeuden. Araotzen tirorik ez, baina hegazkinak bai. Elizan bezperetan zeudela entzun zutena: hegazkina erori zen Aretxabaletan.

  • Eustaki Bergara Guridi Bide ertzean hartutako sustoa

    Eustaki Bergara Guridi (1917) Oñati

    Amak kalera bidali zuen enkarguak egitera, astoarekin: Zapata inguruan, gizon bat ikusi zuen. Sustoarekin dardarka. Gerra denbora zen.

  • Regino Biain Guridi Urbiako ermitaren inaugurazioa

    Regino Biain Guridi (1916) Oñati

    Urbiako ermitaren inaugurazioan egon zen 1924an, aitarekin. Mutikoa zen. 18 bat urterekin hasi zen domekero joaten. Gerra denboran lau urte egin zituen Oñatira etorri gabe.

  • Bittori Igartua Igartua Makatzagako bizimodua

    Bittori Igartua Igartua (1919) Oñati

    Gerra garaian, ez zuten aldaketarik igarri Legazpin. Bere etxetik inor ez zen joan gerrara, gaztetxoak zirelako. Makatzagan zeintzuk bizi ziren. Esnea saltzen zuten eta ardiak zituzten. Berak egiten zituen lanak.

  • J A Billar Gerraren eraginak

    Jose Antonio Villar Oiarzabal (1939) Oñati

    Amak esaten zuen gerran denak biktimak izandakoak zirela. Beraien etxean amorru eta gorrotorik egon ez bazen ere, beste etxe batzuetan ez zen horrela gertatzen.

  • Jesus Artetxe Saturraranera, soldaduen arrantxo hondarrak jasotzera

    Jesus Artetxe Malaxetxebarria (1928) Patxi Etxaburu Ajarrista (1929) Ondarroa

    Gerra denboran, Jesus Saturraranera joaten zen jan bila. Frontea zazpi hilabetez egon zen handik gertu, eta arrantxo hondarrak lapikotxoren batean hartu eta etxera eramaten zituzten.

  • Ikerne eta Eulogio Hamahiru urteko ahizpak zaindu zituen gazteagoak

    Ikerne Artetxe (1932) Ondarroa

    Hamahiru urteko ahizparen ardurapean geratu ziren neba-arreba gazteago guztiak. Egunez, senideen etxeetan bazkaltzen zuten, eta gauez elkartzen ziren etxean.

  • Ikerne eta Eulogio Bodegetan ezkutatzen ziren

    Ikerne Artetxe (1932) Ondarroa

    Bodegetan ezkutatzen ziren bonbardaketa mehatxua zegoenean.

  • Lore Egurrola Frankistak sartutakoan, bizimodu txarra

    Lore Egurrola Urkiola (1924) Ondarroa

    Urrian frankistak sartu eta otsailean etxetik bota bitartean, bizimodu txarra izan zuten. Santa Kurutzen arrantxoa banatzen zuten baina bila joan zirenean, harrika bidali zituzten.

  • Lore Egurrola Goseagatik lapurretan egin behar

    Lore Egurrola Urkiola (1924) Ondarroa

    Goseak zeudela eta oiloak lapurtzera joaten ziren, baita ortuetatik azak ere.

  • Lore Egurrola Erreketeak etxean

    Lore Egurrola Urkiola (1924) Ondarroa

    Zazpi errekete izan zituzten etxean bizitzen. Loreren amak alabak giltzaz ixten zituen logelan, soldaduengandik babesteko. Behin aita gauez etxeratu zen amarekin egotera eta berriz ihesi joan zen.

  • Lore Egurrola Aitari etxera ez joateko abisatu ziotenekoa

    Lore Egurrola Urkiola (1924) Ondarroa

    Logelan itxita hilabeteak pasatu zituzten. Erreketeek eramaten zieten jatekoa: arroza eta bakailaua. Aita etxera zetorren batean, bere lagun errekete batek abisua eman zion, zazpi errekete etxean zituela zain. Gehiago ez zen etxera agertu. Senarra izango zena eta aita Etxanon zeuden frontean.

  • Lore Egurrola Etxean lapurretan

    Lore Egurrola Urkiola (1924) Ondarroa

    Aita preso egon zela etxera etorri eta gero jakin zuten. Amama etxean utzi zuten Ondarrutik alde egin zutenean, izebaren zaintzapean. Izebak Itziarrera eraman zuen amama. Izeba Ondarrura itzuli zenean, etxea zabalik eta hutsik topatu zuen.

  • Rosario Urrusolo Umeei jaten emateko beharra

    Rosario Urrosolo () Ondarroa

    Nazionalak Ondarroara heldu zirenean, umeei jaten eman behar zitzaiela erabaki zuten, gizonik ez baitzegoen herrian. Komandantzia non jarri zuten kontatzen du eta hara joaten ziren umeak jatera.

  • Rosario Urrusolo Kartzelaratu zituzten emakumeak

    Rosario Urrosolo () Ondarroa

    Nazionalak sartu zirenean, emakume batzuk kartzelara eraman zituzten, lehenengo herrikora. Izenak ematen ditu. Isabel izeneko bat haurdun zegoen eta hura kartzelatik gurutze gorrira eraman zuten. Kofradia zaharra soldaduz beteta egoten zen. Alemaniar injeniari bat etxean eduki zuten, Martin Campos alkateak bidalita.

  • Rosario Urrusolo Preso bati jatekoa eramatera

    Rosario Urrosolo () Ondarroa

    Isabeli jatekoa eramatera joaten zen egunero hiru-lau aldiz gurutze gorrira. Italiar ofizial batekin topo egiten zuen egunero eta gau batzuetan autoz eraman zuen Rosario gurutze gorriraino. Isabelen erditzean egon zen.

  • Bonbak Ondarroan

    Arrantza Ondarroan 3 () Ondarroa

    Gorriek Ondarroara bonbak botatzen zituztela oroitzen dute. Aita gerrara joan zen ama haurdun zela. Umea jaio eta urte bat eta erdi zuela itzuli zen aita etxera. Ama berriro arraina saltzen hasi zen.

  • Rosario Badiola "Cara al sol" abestu behar ogi biguna lortzeko

    Rosario Badiola Alkorta (1926) Ondarroa

    Etxeko leihotik ikusi zituen erreketeak Ondarroara heltzen. Herrian, jatekoa egiten zuten tokira joaten ziren lapikoekin soberakinen bila. Falangistek ireki zuten jantokian "Cara al sol" abestu behar zuten mahai gainean umeek ogi biguna lortzeko.