Gerraren eragina

• Soldaduei ogia lapurtu

  Kandido Urreizti Osa (1926) Mutriku

  Gerra denborako kontuak. Erdiko kalean soldadu italiarrak egon ziren. Jateko faltan, soldaduei ogia lapurtzen zien.

• Soldaduei enkarguak egitera behartuak

  Benita Maiz Uriguen (1938) Mutriku

  Gerra garaian, soldaduei enkarguak egiten zizkien Ramonen aitak. Behartuta zegoen lan hori egitera.

• Berrosasi baserrian soldaduak

  Ramon Ansorregi Juaristi (1940) Mutriku

  Berrosasi baserrian soldaduak egon ziren gerra garaian. Handik Lete baserrira joan ziren. Ama esnea saltzera joaten zen Ondarroara.

• Aitak lana ezin aurkitu "por rojo, separatista y peligroso"

  Edurne Ansorregi Lopez (1935) Mutriku

  Aita Barakaldon beldurtuta bizi zen. Amak Don Eduardo Zabalo Altos Hornos-eko enpresari baten etxean lan egiten zuen eta senarrak lanik aurkitzen ez zuela arduratuta, honi galdetu zion. Eduardok esan zion, senarraren kontrako salaketa bat zuela eta horregatik ez ziotela lanik ematen. Salaketan gorria, separatista eta arriskutsua ("por rojo, separatisdta y peligroso") zela esaten zen. Don Eduardok lan bat bilatu zion.

• Soldaduak etxe eta dendetan sartzen ziren janari bila

  Angelita Osoro Urresti (1953) Mutriku

  Nazionalak Mutrikura sartu zirenenan, soldaduak etxeetara sartzen ziren janari bila. Marokotik zetozen soldaduak, emakume bila joaten zirela esaten zen.

• Gerran, ardiak Ondarroara eta garia Mutrikura eraman behar

  Tomas Alkorta Barruetabeña (1937) Mutriku

  Gerra garaian jaio zen, 1937an. Tomasek 22 egun zituela, aita gerrara joan zen. Garia Mutrikura eta ardiak Ondarroara eraman behar izan zituzten berez diru trukez. Ez zuten dirurik inoiz jaso.

• Errekisatutakoa nazionalentzat

  Tomas Alkorta Barruetabeña (1937) Mutriku

  Gerra garaian, karlistak ziren herriaren kontrola zutenak. Baserrietan eta etxeetan errekisatzen zutenak nazionalei eramaten zitzaien gabez ezkutuan.

• Gerra garaian, esnea banatzen zuten Mutrikun

  Tomas Alkorta Barruetabeña (1937) Mutriku

  Etxea erregistratzera eta dena hankaz gora jartzera joaten ziren soldaduak baserrira. Behiak ez zizkieten errekisatu eta amak esnea banatzen zuen Mutrikun.

• Soldaduek baserriko sabaian lo egiten zuten

  Joseba Mirena Agirre Mugerza (1935) Mutriku

  Soldaduek sabaian lo egiten zuten. Koltxoiak lasto lehorrarekin betetzen zituzten eta mantekin berotzen ziren. Baserrian ez zen tiroketarik egon.

• Soldaduak baserrian II

  Joseba Mirena Agirre Mugerza (1935) Mutriku

  Behin, soldadu errioxar batek txanpiñoiak batu zituen eta sukaldean zebilen bitartean, kapitaina heldu zen eta zartagina botazion, perretxiko hoiekin hilko ote zen beldurrez.

• Gerra ondorengo beldurra

  Agustin Alkorta Alzibar (1946) Mutriku

  Aita kartzelatik libratu zenean, ez zen inora sinatzera joan behar izaten baina beldurrez bizi zen.

• Euskaraz abesteagatik hila

  Basilio San Anton Baraiazarra (1927) Muxika

  Gerran ibilitakoak gazte hil zirela dio, urte asko egoten ziren gerran. Bere koinatu baten anaia, Genaro, soldadutza garaian tabernan euskaraz abesteagatik hil zuten. Eskola sasoian ere jolas-orduan euskaraz berba egiten harrapatuz gero, zigortu egiten zuten.

• Gerran soldaduen beldur

  Carmen Irusta Alakano (1922) Muxika

  Espainiako Gerra Zibilean, soldaduak etxe albora agertu zirenean, beldur handia izan zuten. Frontea ondo-ondoan zuten. Behin soldadu bat etxera etorri zenean, korrika egin zuen ihes beldurrez. Arrautza bila-eta joaten zitzaizkien.

• Goikoerrotara diru bila

  Carmen Irusta Alakano (1922) Muxika

  Frontean zeuden nebei dirua bidali behar zien eta ez zuen izaten zer bidali. Goikoerrotara joaten zen bila.

• Gerra hasiera eta Gernikako erasoa

  Serafin Baraiazarra Albizu (1929) Muxika

  Gerra hasierako oroitzapenak. Ama autobusez etxera heldu zen, eta berak esan zien gerra hasi zela. Beraien etxean ere izan zituzten soldaduak. Gernikako bonbardaketako egunean harako bidean ikusi zituen hegazkinak. Bere aita Gernikan zen.

• Azpigarri-meta azpian ezkutatuta

  Gregori Ajuriagojeaskoa Loroño (1913) Muxika

  Gerra denboran, patata errekisatu egiten zuten. Etxerako patata gordetzeko, bere nebak azpigarri-metari azpian laku egiten zion bertan gorde ahal izateko. Frontea zetorrela-eta, bere neba alboko pinudi batera joan zen tapaki batekin bertan ezkutatzera; baina, beldurtuta, etxera bueltatu zen. Neba ere azpigarri-meta horretan ezkutatu zen. Auzokoak azpigarria eramaten hasi zirenean, handik irten behar izan zuen.

• Gerrako garai gogorrak

  Jose Mari Ajuria Duñabeitia (1927) Muxika

  Gerra aurrean zein ostean, berdintsu egon zirela dio: txarto. Gernikako bonbardaketaren osteko egunean, bertan egon zen. Etxetik irteteko hainbat abisu izan zituzten, baina ez ziren inora joan.

• Gerratik ihes egindakoak etxean

  Jose Mari Ajuria Duñabeitia (1927) Muxika

  Gernikako asko Muxika aldera hurreratu zen bonbardaketa ostean. Arrien familia Galtzape baserrian egon ziren. Beraien etxean Morgako batzuk egon ziren.

• Gerrako erasoak: Feliren jaiotetxea erre zuten

  Jesus Barandika Berrojalbiz (1921) Feli Goikoetxea Enbeita (1930) Muxika

  Gerran, kanoiak egon ziren inguruan. Jesusek-eta ganaduak auzoko korta batean gorde zituzten. Felik auzoan egoten ziren tankeak ditu gogoan. Feliren etxea erre egin zuten ganadu eta guzti, eta Kurtzeroko Zubietara joan ziren izeko baten etxera. Gero, gerraostean, Ugarteko Etxebarrin soldaduak izaten zituzten eta nahi beste jateko izaten zuten.

• Dokumentatu barik zegoelako kartzelara

  Felipe Martitegi Iturrioz (1919) Muxika

  Kantabriako Ampuero herrian morroi lanetan zebilela, milizianoek dokumentuak eskatu zizkieten, baina 16 urte zituenez ez zuen dokumenturik. Hori dela-eta, Santoñako kartzelara eraman zuten. Santanderreko Sardineron egon zen Eusko Jaurlaritzako egoitza eta bertara joan zen dokumentu bila.