Gerraren eragina

  • 1541 Gerrako oroitzapenak I

    Maria Lourdes Lasarte Dorronsoro (1926) Donostia

    Hamar urte zituen gerra etorri zenean. Orduko oroitzapenak. Sirenak jotzean, bodegara jaisten ziren. Etxean ez zuten zoritxarrik izan, baina gauza txar asko entzun zituen. Osaba bat izan zuten Hendaian, zinegotzi nazionalista zelako.

  • 1347 Gerran auzoa hutsik

    Gregoria Bengoa Argarate (1911) Eskoriatza

    Gerra denboran auzoa ia hutsik egon zen. Eurak Oroko etxe zahar batean egon ziren, baina gurasoak beste etxe batera eraman behar izan zituzten. Sei seme-alaba izan ditu Gregoriak.

  • 1347 Gerran denak berdinak

    Gregoria Bengoa Argarate (1911) Eskoriatza

    Orotik bi behirekin itzuli ziren. Etxean zeuden oiloak eramatera etorri zitzaizkien gizon batzuk, euskaldunak batzuk, erdaldunak besteak. Euretako inori ez zien federik ematen Gregoriak.

  • 542 Itaurrean nahiago eskolara joan baino

    Eustakio Barandiaran Elorza (1933) Eskoriatza

    Euren ukuiluan lo egindako soldadu bik, orain gutxira arte Gabon guztietan zorion postala bidali izan diote. Baserrian ura eta argindarra beti ezagutu ditu. Itaurrean ibiltzea nahiago izaten zuen Eustakiok eskolara joatea baino. Gerraostean, Kontzejupera eramaten zituzten entregatu beharreko gari eta artoak. Baserrian, ez zuten goserik ezagutu gerraostean.

  • 1352 Eskoriatzan, gerrako hilketarik ez

    Pedro Mari Zubizarreta Iregi (1932) Eskoriatza

    Esaten dute itartetarrek esku hartu zutela herrian hildakorik ez egoteko.

  • 1521 Bandera espainola jarri beharra

    Antton Bereziartua Lizarza (1920) Joxe Mari Bereziartua Lizarza (1927) Donostia

    Jesusen Bihotzari bandera espainola jarri ez ziolako, kartzelara eraman zuten emakume bat. Soldaduak Txokolatenera joaten ziren gosaltzera. Beldurra.

  • Margari Aizpurua Mojen ikastetxeko oroitzapen onak

    Margari Aizpurua Lete (1923) Donostia

    Mojen ikastetxean ikasturteko emaitzak koloreka ematen zizkien: zuria, orlegia, urdina... Berak ia beti denak izaten zituen urdin kolorezkoan. Berak ez zuen zigorrik jaso, baina mojen zigorren zeintzuk ziren aipatzen ditu: zerbait askotan idatzi beharra, ikasgelako bazter batean jartzea... Sekula ez zituzten jotzen. Txiki-txikia zen moja bat zegoen, denek zioten beldurra, gaiztoa baitzen. Elizondokoa zen sor Aureliarekin oso ondo konpontzen zen, euskalduna zen eta harekin euskaraz egitea posible zen. Gerra hasi zen urtean, frantsesa ikasten hasteko ziren, baina gerraren ondorioz ez zuten ikasi.

  • Margari Aizpurua Gerran aita etxean eta beraien Hernanira

    Margari Aizpurua Lete (1923) Donostia

    Gerran alde egin zuten, baina aita etxean gelditu zen lanari eutsi baitzion. Jendeak beldurra zuen, etxea utzi eta dena galduko zuelakoan. Baina beraiek Hernanira joan ziren eta ez zuten beldurrik pasa. Hernaniko gazteria beti izan da borrokalaria Margariren ustez.

  • Elisabet Agirrezabal Arrese Industrias Beroan lanean

    Elisabet Agirrezabal Arrese (1919) Bergara

    19 urterekin hasi zen Industrias Beroan lanean, Aretxabaletan. Gerra orduantxe bukatu zen. Suitzatik aluminioa ekarri eta urtu egiten zuten; armadarentzat platerak eta edalontziak egiten zituzten; gero ere bai, textilean armadarentzat egiten zuten tela asko.

  • Elisabet Agirrezabal Arrese Gerra garaian, enseñanza itxita

    Elisabet Agirrezabal Arrese (1919) Bergara

    Enseñanza ikastetxea itxi egin zuten gerra hasi zenean. Kapoko ikasleak etxera bueltatu ziren: Donostiara, Bartzelonara, Madrilera... Lonarbide bakarrik geratu zen; Bergaran bizi zen, parean, eta ez zen etxera joan. Moja euskaldunak bazeuden; Oñatikoa eta Beasaingoa. Baina ez zuten euskaraz erakusten. Frantsesa eta alemana aparte ikasten ziren, hantxe bertan. Euskarazko izenak zeuzkatenei aldatu egiten zizkieten. Berari Isabel deitzen deitzen zioten. Garai bateko nortasun agiria aipatzen du.

  • Elisabet Agirrezabal Arrese Soldaduak etxeetan

    Elisabet Agirrezabal Arrese (1919) Bergara

    Enseñanza zabaldu zutenean hara bueltatu zen. Soldaduak hartu behar izan zituzten etxean. Luisa ahizparen etxean bi egon ziren, eta bat lagun egin zuten. Asko gogoz kontra eramaten zituzten soldadu.

  • 371 Gerra garaiko kontuak

    Agustin Gurrutxaga Garate (1917) Elgoibar

    Gerra garaia baserrian. Artillerian ibili zen. Polborina zaintzeko ardura izan zuen. Elgoibartik Eskoriatzara, handik Bergarara, Elgeta, Berriz, Morga, Bilbo; Reinosa...

  • 1560 Aitak erdara jakin ez

    Mariasun Elosegi Kortadi (1925) Donostia

    Mariasunen aitak ez zekien erdararik; behinola bizitako gertaera bat kontatzen du.

  • 1560 Hiru gizon kupel batean gordeta

    Mariasun Elosegi Kortadi (1925) Donostia

    Gerra garaiko oroitzapenak. 11 urte zituen orduan Mariasunek. Santio menditik eta Ametsa gainetik tiroka aritzen zirela gogoratzen du. Tiroketak izaten zirenean, atzeko baserriko ukuiluan gordetzen ziren. Mariasunen aita eta beste bi gizon kupel handi baten barnea egon ziren ezkutatuta. "Gorriekin" zer harreman zuten kontatzen du. Auzoko gizon bat makila batean zapi zuri bat jarrita joaten omen zen etxera, tiroek jo ez zezaten. Erreketeak Astigarraga aldetik sartu zirela dio. Jendeak ihes egin zuen Astigarragara, Bilbora...

  • Migel Gurrutxaga Denek plater beretik jan behar

    Migel Gurrutxaga Lesaka (1929) Azpeitia

    Gerra hasieran, babak jaten zituzten, denek plater batetik.

  • Jesusa Aranguren Eskolara joateko zaletasuna eta amaren babesa

    Jesusa Aranguren Olazabal (1910) Azpeitia

    Itulan egitea zer zen azaltzen du. Berari ez zitzaion gustatzen baserriko lana, eta eskolara joan nahi izaten zuen. Amari esker joan ahal izaten zen, aitak ez baitzion garrantzi handirik ematen hezkuntzari. Aita bera auzoko alkatea izan zen, baina ez zekien idazten eta irakurtzen. Jesusa ikasle ona zenez, Olatzeko eskolan ibili eta gero, jesuitinatara bidali zuten ikastera; eta, gerora, gerra hasi artean, andereño izan zen. Asko gustatzen zitzaion umeekin lan egitea.

  • Jesusa Aranguren Bokaziozko andereñoa, dena ematen zuena umeen alde

    Jesusa Aranguren Olazabal (1910) Azpeitia

    Eskola txikiegia zen hainbeste umerentzat, eta bazirudienean handitu egingo zutela, gerra iritsi, eta bertan behera gelditu zen asmoa. Beraiek euskaraz eta erdaraz irakasten zuten, txikienek ez baitzekiten erdaraz hitz egiten ere. Berak zer erakusten zuen azaltzen du. Umeek maite zuten Jesusa. Gerra iritsitakoan, beste maistra batzuk jarri zituzten, eta eskola pixkanaka beheraka joan zen, desagertu egin zen arte.

  • Francisca Seberiana Eskolan josten ikasten

    Francisca Seberiana Larrañaga Zubiaurre (1922) Azpeitia

    Eskolan josten ikasten zuten. Zer josi zuen eta zer tresna erabiltzen zituen azaltzen du. Josten ikasteko materiala etxetik eramaten zuten. Normalean abizenaren hasierako letra bordatzen zuten. Gerra garaian, askotan ezin izaten zuten eskolara joan, eta baserriko ganbaran ibiltzen ziren bordatzen.

  • Francisca Seberiana Gerra garaian, guardia zibilekin tratu ona

    Francisca Seberiana Larrañaga Zubiaurre (1922) Azpeitia

    Gerra Zibilari buruzko oroitzapenak kontatzen ditu: guardia zibilak astero etortzen zitzaizkien etxera, eta ondo moldatzen ziren haiekin. Kuartela non zegoen eta zertarako pasatzen ziren guardia zibilak aipatzen du.

  • 1634 Lehengusuen baserrira, bonben beldurrez

    Inazio Albizuri Etxaniz (1928) Azpeitia

    Bonben beldurrez, ihes egin zuten baserritik. Lehengusuen baserrian, Agiten, 15 egun pasa zituzten. Baserri hori bakartuta zegoen. Beren baserrira ez zuten bonbarik bota, baina Loiolara bai. Loiolan milizianoak egon ziren, eta bertan zuten janarien gordailua.