Gerraren eragina

  • Pepita Unzueta Iriondo Gerrako ospitaleak Elgoibarren

    Pepita Unzueta Iriondo (1922) Rosa Unzueta Iriondo (1919) Elgoibar

    Don Antonioren klinika militarrek hartu zuten, zauri larriak artatzeko. Handik, Altzolako bainuetxean jarri zuten "Hospital de sangre" deiturikora eramaten zituzten zaurituak.

  • Pepita Unzueta Iriondo Pepita baserritar lanetan

    Pepita Unzueta Iriondo (1922) Rosa Unzueta Iriondo (1919) Elgoibar

    Gerra denboran, Mutrikuko baserrian egon zen hiru hilabeteetan, gauza asko ikasi zituen Pepitak. Itaurrean ere egin zuen, bere lehengusua eskolara joan ahal izateko.

  • FERMIN RUIZ DE GAUNA Mutikoak soldaduen arrantxotik jaten

    Fermin Ruiz de Gauna Ibañez de Garayo (1923) Elgoibar

    Frontea Elgoibarren zegoenean, mutikoek soldaduen arrantxora gerturatu eta zerbait jan ahal izaten zuten. 1941. urteko gosete gogorra gogoan du Ferminek. Baserrietara joaten ziren jateko bila, baina garestiegia omen zen.

  • pantxi matxain Gerra hastean, baserrira

    Pantxi Matxain Etxaniz (1928) Donostia

    Gerra hasi zenean, baserrira joan ziren denak. Negarrez bueltatu zen eskolatik. Aita eraman zuten gau batean, baina gero libre utzi zuten.

  • anjel elizalde Eskopeta "gorriei" eman osabak

    Anjel Elizalde Elizalde (1922) Donostia

    Ehizarako zaletasuna. Osaba ehiztaria zen. Karakolak biltzen zituen, eskopeta erosteko dirua ateratzeko. "Gorriei" eman zien osabak. Erreklamoan harrapatutako txoriak saltzen zituen. Erramua. Bixka. Prezioak.

  • andres ormazabal Donostiatik Errezil aldera

    Andres Ormazabal Izeta (1916) Donostia

    Nazionalak sartu arte, ez zuten lanik egin. Nagusiek alde egin zuten. Mendira joaten ziren, aireplanoak ikustera. Nazionalak arrimatzen hasi zirenean, Errezil aldera joan ziren anaia eta biak. Zarautzen atera zuten salbokonduktoa.

  • andres ormazabal Bidanian nazionalak sartu zirenean, komeriak

    Andres Ormazabal Izeta (1916) Donostia

    Nazionalak Bidanira nola sartu ziren. Ezkutatu egin ziren. Erreketeak baserrira berriro, miatzera. Osabak ukatu egin zuen inor zuenik ezkutatuta. Ez zituzten topatu, baina familia arriskuan jartzen ari ziren, eta mendira joan ziren lanera.

  • andres ormazabal Mendian ezkutatuta, eta gero buelta Donostiara

    Andres Ormazabal Izeta (1916) Donostia

    Mendian ezkutatuta zeudela, mando pila bat ikusi zituzten, kargatuta. Balak ziztuka. Osaba joan zen esatera ez joateko etxera. Bonbak nola bota zituen aireplano batek Errezilen. Uzkudun boxeolaria falangista jantzita ikusi zuen. Donostiara bueltatu ziren, gauez.

  • 541 Giro politikoa Eskoriatzan

    Miren Zubia Zabala (1923) Eskoriatza

    Giro politikoa Eskoriatzan gerra aurretik. Gerra garaiko giroa: txapel gorria; Espainiako bandera...

  • 569 Gerra garaiko kontuak

    Jose Ezenarro Isasti (1924) Maria Gurrutxaga Gartxotenea (1929) Getaria

    Gerra garaia gogorra izan zen. Soldaduak egun batez inguruan izan zituzten. Estraperloko kontuak.

  • 1342 Hiru urterekin mojetara

    Jose Pagalday Garro (1927) Eskoriatza

    Eskola orain ospitaleak dauden tokian zegoen. 3-6 urte artean mojekin egon zen; gero, beheko eskolan. Eta ondoren Arana eskoletara, gora. Gerrak harrapatu zituen: 1937ko apirila arte ez zen eskolarik egon. Gero, nahiko ondo. Lehen 10-14 urte bitartekoak elkarrekin egoten ziren. Mutilak eta neskak aparte.

  • 1342 Etxe bakoitzean soldadu bana

    Jose Pagalday Garro (1927) Eskoriatza

    Apirilaren hasieran ofentsiba egon zen. Erreketeak joan ziren orduan, San Inazio tertzioa. Etxe bakoitzean bat hartu behar zuten. Palentziako bat izan zuten beraiek etxean egun pare batean. Kanoiak non egon ziren; Asentziora egiten zuten tiro, eta mordoa hil ziren. Urte tristeak izan ziren.

  • Pepi Berasategi Ama lan eta lan; amonarekin haziak

    Pepi Berasategi Etxeberria (1935) Donostia

    Lizarriturri lantegian egiten zuen lana aitak. Desagerrarazi zutenean, amak etxeak garbitzen atera zuen bizimodua; ahizpekin gabardinak josten ere bai, denda baterako. Ez zuten ikusi ere egiten. Amonarekin hazi ziren. Amona Andrestegikoa zen. Aita Burgosen jaioa zen, eta Lasarten bizitua.

  • 1541 Gerrako oroitzapenak I

    Maria Lourdes Lasarte Dorronsoro (1926) Donostia

    Hamar urte zituen gerra etorri zenean. Orduko oroitzapenak. Sirenak jotzean, bodegara jaisten ziren. Etxean ez zuten zoritxarrik izan, baina gauza txar asko entzun zituen. Osaba bat izan zuten Hendaian, zinegotzi nazionalista zelako.

  • 1347 Gerran auzoa hutsik

    Gregoria Bengoa Argarate (1911) Eskoriatza

    Gerra denboran auzoa ia hutsik egon zen. Eurak Oroko etxe zahar batean egon ziren, baina gurasoak beste etxe batera eraman behar izan zituzten. Sei seme-alaba izan ditu Gregoriak.

  • 1347 Gerran denak berdinak

    Gregoria Bengoa Argarate (1911) Eskoriatza

    Orotik bi behirekin itzuli ziren. Etxean zeuden oiloak eramatera etorri zitzaizkien gizon batzuk, euskaldunak batzuk, erdaldunak besteak. Euretako inori ez zien federik ematen Gregoriak.

  • 542 Itaurrean nahiago eskolara joan baino

    Eustakio Barandiaran Elorza (1933) Eskoriatza

    Euren ukuiluan lo egindako soldadu bik, orain gutxira arte Gabon guztietan zorion postala bidali izan diote. Baserrian ura eta argindarra beti ezagutu ditu. Itaurrean ibiltzea nahiago izaten zuen Eustakiok eskolara joatea baino. Gerraostean, Kontzejupera eramaten zituzten entregatu beharreko gari eta artoak. Baserrian, ez zuten goserik ezagutu gerraostean.

  • 1352 Eskoriatzan, gerrako hilketarik ez

    Pedro Mari Zubizarreta Iregi (1932) Eskoriatza

    Esaten dute itartetarrek esku hartu zutela herrian hildakorik ez egoteko.

  • 1521 Bandera espainola jarri beharra

    Antton Bereziartua Lizarza (1920) Joxe Mari Bereziartua Lizarza (1927) Donostia

    Jesusen Bihotzari bandera espainola jarri ez ziolako, kartzelara eraman zuten emakume bat. Soldaduak Txokolatenera joaten ziren gosaltzera. Beldurra.

  • Margari Aizpurua Mojen ikastetxeko oroitzapen onak

    Margari Aizpurua Lete (1923) Donostia

    Mojen ikastetxean ikasturteko emaitzak koloreka ematen zizkien: zuria, orlegia, urdina... Berak ia beti denak izaten zituen urdin kolorezkoan. Berak ez zuen zigorrik jaso, baina mojen zigorren zeintzuk ziren aipatzen ditu: zerbait askotan idatzi beharra, ikasgelako bazter batean jartzea... Sekula ez zituzten jotzen. Txiki-txikia zen moja bat zegoen, denek zioten beldurra, gaiztoa baitzen. Elizondokoa zen sor Aureliarekin oso ondo konpontzen zen, euskalduna zen eta harekin euskaraz egitea posible zen. Gerra hasi zen urtean, frantsesa ikasten hasteko ziren, baina gerraren ondorioz ez zuten ikasi.