Gerraren eragina

  • 1027 Gurutzeko baserriak

    Tiburtzio Aranburu Lekuona (1925) Faustino Galdos Arbide (1934) Juan Galdos Arbide (1924) Santos Mitxelena Aranguren (1931) Oiartzun

    Gurutzen baserri handiak daude: Aldako, Sein... Arteaga Oiartzungo handienetakoa da: lursail asko eta onak ditu. Gerran etxe askori eman zioten su: Erbiti, Artia, Bordatxipi, Larraburu... eta gero Irunen kale oso bati ere su eman eta Frantziara ihes egin zuten "gorriek". Bi bandoetakoei "Nazionalak" eta "gorriak" esaten zitzaien.

  • 1069 Gerra hasiera

    Joxe Mari Mitxelena Gelbentzu (1925) Oiartzun

    Gerra hasiera gogoan du. Oiartzunen bi hilabete egon ziren, Errenteriara sartu ziren arte. Ama-semeak Irastortzara, ondoko baserrira, zihoazen Ama Birjina eramatera eta han ikusi zuten errepidea soldaduz josia, gurdiak hornigaiz beteta.

  • 1081 Etxenagusin soldaduak

    Anttoni Andalurria Urrutia (1918) Oiartzun

    Gerra garaian, Etxenagusi soldaduz josita egon zen. Altzibarren fusilatutakoek hantxe pasatu zuten gaua. Presoak edukitzen zituzten. Etxenagusi gaur egun desagertuta dago. Tolareren ondoan zegoen. Anttoniren jaiotetxea zen.

  • Rekalde ahizpak Bertsopaperak; osaba Benantzioren bertsoak

    None Rekalde ahizpak () Maria Luisa Rekalde Urdanpilleta (1928) Oiartzun

    Bertsopaperak saltzen zituzten Oiartzungo plazan. Aitak asko zituen, baina gerra etortzean bota egin zituen. Osaba Benantzio Rekaldek jarritako bertsoak.

  • Rekalde ahizpak Langileen Batailoietako mutilei jaten ematen

    None Rekalde ahizpak () Maria Luisa Rekalde Urdanpilleta (1928) Oiartzun

    Langileen Batailoiak Aritxulegin egoten ziren, eta ahal zutenean Ugaldetxora joaten ziren. Amak potajea ematen zien. Gaizki jantzita ibiltzen ziren. Taloak. Batek bonbilla lapurtu zien.

  • 1238 Gerra denborako aisialdia; senarra gerran zaurituta

    Baxili Madina Anduaga (1914) Oñati

    Gerra denboran, mutilak etxetik kanpo eta festa egiteko lagunik ez. Bere gizona gerran nola zaurituta suertatu zen kontatzen du.

  • 1318 Eskolak euskaraz

    Baxili Txintxurreta Goenaga (1922) Oñati

    Gerra hasi aurretik, Berezao auzoko eskolara pasatu zen. Eskola hartan, oso maisu ona izan zuen, Migel, fraide izateko bidean kaleratutakoa. 68 neska-mutikok ikasten zuten euskaraz elkarrekin gela batean. Gerrarekin bukatu ziren eskolok. Migel maisua espetxeratu egin zuten, eta gero Osintxura joan zen. Plazako eskolara joateko, zapatak erosi behar izaten zituzten, Berezaoko eskolara, ordea, abarkekin joatea bazuten.

  • 1318 Gerran etxean gurasoekin bakarrik

    Baxili Txintxurreta Goenaga (1922) Oñati

    Anaia gaztea eta koinatua gerrara gorriekin joan ziren, eta bera bakarrik geratu zen etxean gurasoekin; orduan hasi zen bera maiorazko. Anaiarik zaharrena Eibarrera eraman zuten militar beharretara. 14 urtetatik aurrera ez zen gehiago eskolara joan. Esnea eramaten zuen kalera eta erdaldunei esnea saltzen ikasi zuen erdara apur bat.

  • 1320 Eskolan instrukzio militarra

    Joakin Ezpeleta Agirrebengoa (1934) Oñati

    Zurezko fusilak hartuta, instrukzioa irakasten zieten mojek eskolan. Mojetan ez, baina maristek zigortu egiten zituzten euskaraz mintzatzeagatik. Zigorrok azaltzen ditu Joakinek.

  • 1322 Milizianoak etxean

    Maria Arregi Idigoras (1922) Oñati

    Gerra hasi zenean, Maria Imitolan zegoen, bere jaiotetxean. Gogoan du miliziano kuadrilla bat Udanatik etorri zela, eta ahal izan zutena eman zietela. Arrautzak plazan saldu, eta diruarekin olioa edo azukrea erosten zuten.

  • Luzia Biain Gerra hasi zenean

    Luziana Biain Biain (1921) Oñati

    Gerra noiz hasi zen. Karobia erretzen zebiltzala sartu ziren erreketeak, bi aldetatik. Milizianorik ez zen egon, soldaduak bai. Oinez joaten ziren Bergararaino, dantza egiteagatik, Oñatin ez zegoelako. Arrasateko asko joan zen Oñatira bizitzera, ihesi.

  • Felipa Urkia Milizianoak baserrietan

    Felipa Urkia Elorza (1922) Oñati

    Kafea falta zen etxean, eta aita bila joan zen; mahuketan sartuta ekarri zuen milizianoek emandako kafea. Aita eta anaia kobara joan ziren lotara, milizianoen beldurrez. Baserrian egon ziren mordo bat. Gizon bat nola hil zuten. Bost mutilek beraien buruak entregatu zituzten, gosetuta. Uribarriko gazte asko hil ziren. Araotzen bakarra hil zen.

  • mARIBI aRREGI Ama, errementariaren alaba; gurasoek nola ezagutu zuten elkar

    Maribi Arregi Zufiria (1943) Oñati

    Amaren kontuak: errementariaren alaba zen. Aitonaren tailerra, Trianan. Apotzagako amona. Ama non jaio zen. Bere gurasoek nola ezagutu zuten elkar: Ama Frantzian egon zen ikasten, eta Madrilgo familia bati frantsesa erakusten zegoen, Huelvan. Aita, berriz, kartzelan; hari zerbait eramateko eskatu zioten.

  • Felipa Urkia Ugaztegiko giroa

    Felipa Urkia Elorza (1922) Oñati

    Sei bat behi eta txahalak zituzten, eta ardiak. Bi etxetako lurrak zituen aitak. Mutilak gerrara joan ziren, eta lan asko baserrian. Ugaztegiko etxeak zeintzuk ziren; harreman ona zuten. Botoa nola aldatzen zuten, aho batez erabakita. Amandrea, karlista.

  • Felipa Urkia Milizianoek Ugaztegin gosaltzen zuten

    Felipa Urkia Elorza (1922) Oñati

    Milizianoek Ugastegin gosaltzen zuten, eta Arabamendira joaten ziren. Aretxabaletara jaisten ziren. Ugastegiko txabolan egiten zuten lo. Araozko mutilak batu zitzaizkien gero. Txorimaloak jarri zizkieten behin, erreketez jantzita.

  • Felipa Urkia Gerrako kontuak: beldurrez, aitzakia bila

    Felipa Urkia Elorza (1922) Oñati

    Bi mutil joan zitzaizkien etxera behin, behi bat galdu zutela esanez. Beldurra zuten egia esateko. Goseak zeuden. Milizianoengana entregatu ziren.

  • Felipa Urkia Milizianoak Ugaztegin: harremana

    Felipa Urkia Elorza (1922) Oñati

    Ugaztegin egon ziren milizianoak nongoak ziren; errepublikanoak ziren, erdaldunak. Gero euskaldunak batu zitzaizkien, boluntarioak. Armatuta zeuden. Milizianoekin izan zuten harremana ona izan zen.

  • Jesus Zufiria Iarza Militarrak etxe inguruetan

    Jesus Zufiria Iarza (1929) Oñati

    Gerra denboran, gogoan du militarrak etxe inguruan egoten zirela, sasi artean arrastaka. Guardia Zibilak auzoko elizako kanpaiari tiroka ere ikusi zituen.

  • Jesus Zufiria Iarza Militarrak eta Guardia Zibilak

    Jesus Zufiria Iarza (1929) Oñati

    Militarrekin oso harreman gutxi izan zuten baserritarrek. Legazpi, Zumarraga eta Antzuolatik etorri omen ziren Gorobizkarrera militarrok. Gerraostean Guardia Zibilek lapurretak egin omen zituzten auzoko baserrietan.

  • Maritxu Maiztegi Arregi Gerra izan zenean, ez zuten asko igarri

    Maritxu Maiztegi Arregi (1929) Oñati

    Gerra hasi zenean, umea zen, eta eskolan erdaraz ikasi behar zuten. Gerra ez zuten asko igarri. Auzoko mutil asko joan ziren, kintak harrapatuta.