Gerraren eragina

  • Tomas Alkorta Gerran, ardiak Ondarroara eta garia Mutrikura eraman behar

    Tomas Alkorta Barruetabeña (1937) Mutriku

    Gerra garaian jaio zen, 1937an. Tomasek 22 egun zituela, aita gerrara joan zen. Garia Mutrikura eta ardiak Ondarroara eraman behar izan zituzten berez diru trukez. Ez zuten dirurik inoiz jaso.

  • Tomas Alkorta Errekisatutakoa nazionalentzat

    Tomas Alkorta Barruetabeña (1937) Mutriku

    Gerra garaian, karlistak ziren herriaren kontrola zutenak. Baserrietan eta etxeetan errekisatzen zutenak nazionalei eramaten zitzaien gabez ezkutuan.

  • Tomas Alkorta Gerra garaian, esnea banatzen zuten Mutrikun

    Tomas Alkorta Barruetabeña (1937) Mutriku

    Etxea erregistratzera eta dena hankaz gora jartzera joaten ziren soldaduak baserrira. Behiak ez zizkieten errekisatu eta amak esnea banatzen zuen Mutrikun.

  • Juanita Etxaniz Gerra sasoian San Andres batailoikoak etxean

    Juanita Etxaniz Muguruza (1923) Markina-Xemein

    Gerra sasoian, frontea etxe ondoan eduki zuten Juanitaren familiakoek. San Andres batailoikoek euren etxean egiten zuten lo eta haiek babesten zituzten CNTkoak txahalen eske etortzen zirenenean.

  • Juanita Etxaniz Tratu ona soldaduekin

    Juanita Etxaniz Muguruza (1923) Feli Pagaegi Eizagirre (1928) Markina-Xemein

    Feliren etxean milizianoak eduki zituzten ganbaran. Jateko asko edukitzen zuten haiek eta Feli sarritan joaten zitzaien jatekoa eskatzen. Etxean eduki zituzten soldaduak euskaldunak ziren, on-onak.

  • Juanita Etxaniz Mandazainei eskatzen zizkieten zigarroak neska-mutilek

    Juanita Etxaniz Muguruza (1923) Markina-Xemein

    Mandazainek ('burreroek') astoa kendu zioten Juanitaren familiari frontera eramateko. Hala ere, tratu ona zeukaten eurekin. Neska-mutilek zigarroak eskatzen zizkieten eta horrela ikasi zuten eurek erretzen.

  • Juanita Etxaniz Milizianoen jatekoa

    Juanita Etxaniz Muguruza (1923) Feli Pagaegi Eizagirre (1928) Markina-Xemein

    Milizianoek ondo jaten zuten: bildotsak labean erreta, arroza, garbantzuak eta dilistak. Dirua ematen zieten etxekoei jatekoen truke.

  • German Ibarluzea Gerran lanean

    German Ibarluzea Aurre (1921) Derio

    Gerra sasoian, berak 14 urte zituen eta lubaki (trintxera) batera lan egitera joan behar izan zuen. Hara, menditik zihoala, bonba bi bota zituzten eta denek korrika egin zuten ihes. Anaia bat eta bera Bilbora joan ziren izeko batenera, eta han gelditu ziren nazionalak sartu arte.

  • Elisabet Aretxabaleta Hainbat batailoi herrian

    Elisabet Aretxabaleta Goikoetxea (1921) Markina-Xemein

    Bere osaba izan zen gerra denborako alkatea; baina erbestera joan behar izan zuen, eta 15 urtez egon zen kanpoan. Bere aita gasolindegiko arduraduna izan zen. Komentuak-eta batailoiz bete ziren, asko boluntarioak izan ziren; horietako batzuk aipatzen ditu.

  • Elisabet Aretxabaleta Gerrak apurtutako bizitzak

    Elisabet Aretxabaleta Goikoetxea (1921) Markina-Xemein

    Gerrak denei apurtu zien bizitza, zituzten plan edo asmo guztiak bertan behera gelditu ziren.

  • Elisabet Aretxabaleta Gerran, baserriko lanetan

    Elisabet Aretxabaleta Goikoetxea (1921) Markina-Xemein

    Gerra garaian, Aulestin zelan bizi izan ziren kontatzen du. Baserriko beharrak egiten zituzten batik bat. Aulestiko bizimodua asko gustatzen zitzaion. Askotan egunkariak banatzen zituenarekin joaten zen Aulestira eta denboraldi luzeak pasatzen zituen bertan.

  • Juan Kruz Garate Bonbardaketan, haurra galdu zuen amak

    Juan Kruz Garate Garate (1926) Otxandio

    Gerra garaian, bonbardaketa izan zenean, bere ama haurdun zegoen; baina bonbetatik babesten zebilela, haurra galdu zuen.

  • Pilar Askorbebeitia Umetako jolasak. Eskolan bereizketak

    Pilar Askorbebeitia Urigoitia (1932) Miren Gallastegi Ajuriagerra (1932) Otxandio

    Bildots hezurrekin aritzen ziren jolasean, sakan. Tokerrika jolasa azaltzen dute. Bat-bi-hiru lauka (gorde eta topatzera) eta sokasaltoka ere jolasten ziren. Eskolan hasi zirenean, dena erdaraz izaten zen. Eskolan gailetak ematen zizkieten, baina gorrien umeek gutxiago jasotzen zituzten. Bereizketa handia omen zegoen, Gorriak edo “Bizkaitarrak” alde batetik, eta Karlistak bestetik.

  • Txomin Euba Sagastigordia Milizianoak etxeko soroan

    Domingo Euba Sagastigordia (1924) Amorebieta-Etxano

    Gerra garaian, hiltzeko beldurrik ez zutela izaten dio. Etxe aurreko soroetan trintxerak egin zituzten eta beraien etxeko atarian munizioa pilatu zuten. Munizioa eramaten laguntzearren, tabakoa eta pattarra ematen zizkieten.

  • Txomin Euba Sagastigordia Tabakoa, pattarra eta tiroak debalde

    Domingo Euba Sagastigordia (1924) Amorebieta-Etxano

    Tabakoa eta pattarra ematen zizkieten debalde "Gorriek". Pattar hari "saltaparapetos" esaten zioten. Fusilarekin hamar tiro egiten lagatzen zioten.

  • Txomin Euba Sagastigordia Etxeratutakoan, erreketeak bertan

    Domingo Euba Sagastigordia (1924) Amorebieta-Etxano

    Nazionalak heldu zirenean, gizonezkoak koba batean egon ziren ezkutuan. Etxe inguruan zuloak egiten zituzten, babesleku modura. Etxea errekete nafarrez beteta topatu zuten. Jaten ematen zieten berari eta beste bi mutikoei.

  • Itziar Ajuria Garate Errepublika sasoian eskola publikotik mojetara

    Itziar Ajuria Garate (1924) Elgoibar

    Satur maistrarekin ibili zen lehenbizi eskolan. Ehun ume inguru ibiliko zirela dio. Eskola publikoan jarraitu zuen. Han izan zuen azken irakaslea Priscila Pinedo izan zen. 1931n, Errepublika aldarrikatu zenean, gurutzeak kendu zituzten eskoletatik eta amak ezin zuenez hori onartu, Ospitaleko mojengana eraman zuen. Garai hartan 14 urtera arte ikasten zen. 1935-1936 ikasturtea galdu egin zuten gerraren eraginez eta, horregatik, 15 urterekin beste urtebetez eskolak eman zizkieten. Amari eskola publikora itzuli nahi zuela esan zion eta Priscila Pinedo maistrarengana itzuli zen. Maistra oso ona zen. Bera ere ikasle ona zen.

  • Itziar Ajuria Garate Gerra Zibileko bizipenak

    Itziar Ajuria Garate (1924) Elgoibar

    Gerra zibila hasi zenean aita Batzokiko lehendakaria zen eta horregatik zalantzan egon zen ihes egin ala ez. Orduko bizipenak. Soldaduak etxean hartu behar izaten zituzten. Hasieran bi errekete etorri zitzaizkien etxera eta herria "kristautzera" zetozela esan zieten. Bere ama asko haserretu zen, oso kristaua zen eta. Beste behin soldaduek esan zieten bi espia harrapatu zituztela. Berehala hil zituzten.

  • J A Billar Gerraren eraginak

    Jose Antonio Villar Oiarzabal (1939) Oñati

    Amak esaten zuen gerran denak biktimak izandakoak zirela. Beraien etxean amorru eta gorrotorik egon ez bazen ere, beste etxe batzuetan ez zen horrela gertatzen.

  • Puri Arrondo Gerra aurreko eta gerrako kontuez ez zen hitz egiten

    Puri Arrondo Odriozola (1952) Bergara

    Gerra aurretik, batzokian antzerkira joaten ziren. Gerra aurreko eta gerrako kontuez ez zen etxean hitz egiten. Aita hil eta gero jakin ditu hainbat kontu.