Borroka
-
Aita eta hainbat sopeloztar Bizkargiko borrokan
Ana Mari Markaida Barrenetxea (1932) Bene Markaida Barrenetxea (1935) Bitoria Markaida Barrenetxea (1939) Sopela
Beraien aita Simon Bolibar batailoian egon zen Lemoatxan eta Bizkargin. Bizkargin zeudela Sopelako beste hainbat mutil egon ziren. Holako batean, jausia zen mutil bati zaputzetik (kokotetik) heldu eta handik atera zuten.
-
Behien estraminan erasoetatik ezkutatu
Ana Mari Markaida Barrenetxea (1932) Bene Markaida Barrenetxea (1935) Bitoria Markaida Barrenetxea (1939) Sopela
Herriko mutiko bat, beraien aitarekin batera frontean ibilitakoa, gerrako erasoei zien beldurrak eraginda behien estraminan ezkutatzen zen. Beraien beste anekdota batzuk ere kontatzen dituzte.
-
Gerraren beldur, Getxora babeslekura abereekin
Maria Luisa Urrutxua Larrazabal (1922) Sopela
Erresistentziarik gabe sartu ziren Sopelan frankistak. Getxora joan ziren babeslekura, etxeko abereak hartuta.
-
Gerra garaian soldaduak herrira heldu zirenekoa
Juan Arizaga Larreategi (1927) Jose Luis Unamuno Gorrotxategi (1928) Soraluze
Juanek 9 urte zituen gerra hasi zenean eta ondo gogoan ditu Eibarko eta Gernikako bonbardaketak. Soldaduak herrira heldu zirenekoa kontatzen du; gauez heldu eta goizean Juanen etxera joan ziren gosaltzera. Soldaduak 7 hilabetez egon ziren inguruko mendietan.
-
Gernikako bonbardaketako bizipenak; batailoiaren ibilerak
Jaio Ezenarro Alberdi (1919) Iñaki Iñurrieta Goikoetxea (1918) Soraluze
Iñaki fabrika batean lanean zebilen Gernikan bonbardaketak harrapatu zituenean. Bunker baten ezkutatuta egon ziren eta irtendakoan dena sutan ikusi zuten. Horren ostean "Saseta" batailoira joan zen. Laredoraino joan zen batailoia eta han "San Andres" batailoiarekin bat egin zuen. Azken frontea Betaio mendian izan zen. Handik Monteanora joan ziren eta segituan Santoñara. Hura "entrega" omen zen. Italiarrak etorri eta Laredoko hondartzara eraman zituzten denak. Zer baldintzatan egon ziren bertan.
-
Gerra denboran Zalla inguruan bizitakoa
Jaio Ezenarro Alberdi (1919) Iñaki Iñurrieta Goikoetxea (1918) Soraluze
Jaio Zallan egon zen eta herrian oso ondo hartu zituzten. Ogia ere nahikoa izaten zuten. Trintxerak egiten ibili zen bertan. Bilbo bonbardatu zutenean, arreba ere bertara joan zen. Izeba, ama eta anai-arreba mordoa egon ziren etxe batean. Handik egun batzuetara, Zalla ere bonbardatu zuten. Nazionalak sartu zirenean, mendiz Turtziozera joan zen, eta handik Castro Urdialesera. Asko biltzen ziren han, eta anaia batzuekin elkartu zen bertan. Arreba eta gurasoak Soraluzera itzuli ziren.
-
Nerbioi ibaia nola igaro zuten
Jaio Ezenarro Alberdi (1919) Iñaki Iñurrieta Goikoetxea (1918) Soraluze
Iñakik-eta Nerbioi ibaia lantxetan pasatu zuten.
-
Teruelen zero azpitik 15 graduan
Jaio Ezenarro Alberdi (1919) Iñaki Iñurrieta Goikoetxea (1918) Soraluze
Langileen Batailoian, Mendaroko batekin jardun zuen lanean Iñakik. Handik frontera eraman zituzten berriz. Tenientearengana joan ziren protestatzera, baina ez zuten ezer lortu. Teruelera eraman zituzten martxoaren 13an. Tenienteak, bonbak nola erabili azaldu ostean, bina bonba eman zizkien. 25 gradu zituzten zero azpitik eta zopa ere izoztu egiten zitzaien.
-
Gerran hirutan zauritu zuten
Margarita Aranberri Laskurain (1914) Pedro Laskurain Lizarralde (1912) Soraluze
Huescan eta Teruelen zauritu egin zuten bala sartuta, baina ez zen ezer larririk izan. Bala esplosiboak erabiltzen zituzten. Jatekoarekin oroitzapen txarrak ditu Teruelen.
-
Gernikako bonbardaketatik ihesi; anaiak elkarren aurka
Margarita Aranberri Laskurain (1914) Pedro Laskurain Lizarralde (1912) Soraluze
Gernikako bonbardaketa ezagutu zuen eta haren inguruko kontuak kontatzen ditu. Ihesi joan behar izan zuten eta han ere zortea izan zuten, jesuita batzuen etxean hartu baitzituzten. Baina, hara ere, iritsi zen gerra eta anaiek talde ezberdinetan elkarren aurka aritu behar izan zuten.
-
Gerra garaian, zanga egin zuten bidean aurkariak ez pasatzeko
Marisol Ariznabarreta Oregi (1945) Bernardo Maiztegi Unzueta (1917) Soraluze
Gerra denboran, Eibar "zona gorria" zen eta Soraluzen zeuden nazionalak. Soldaduek bost-sei hilabete egin zituzten herrian. Irailaren 22an sartu eta martxo inguruan egin zuten alde. Ezozitik behera etorri ziren eta Igaraten, herriaren sarreran, zanga bat egin zuten bidean, aurkariak ez pasatzeko. Berak 19 urte zituen eta bera ere ibili zen lan horretan.
-
Bi fronteren erdian zeuden
Jose Mari Larreategi Gallastegi (1923) Jesusa Maiztegi Gallastegi (1927) Soraluze
Bi fronteren erdian zeuden Arrate bailarakoak; baita eurak ere. Fronteak non zeuden. Behin ardiak biltzera joan zen eta lainoarekin ez zen ezer ikusten. Lainoa jaso zuenean, tiroka hasi ziren eta bere aldameneko ardia jo zuten tiroz. Zulo baten sartuta egon zen; eta, tiroak isiltzean, korrika ihes egin zuen etxera.
-
Tiroz hildako gaztea
Benita Gallastegi Galartza (1923) Soraluze
Tolosako bonbardaketa. Hurrengo egunetan, jendea beldurtuta zebilen hara eta hona, eta beraiek barrez. Milizianoak. Miracruz kalean bizi ziren. Hotel Santi zegoen han, eta milizianoek mutil gazte bat atera zuten. Tiroa eman zioten, pijaman.
-
Anaia, Loiolako kuartelean
Benita Gallastegi Galartza (1923) Soraluze
Loiolako kuartela hartu zuten milizianoek. Anaia han zegoen, lagun batzuekin. Asturiasera joan zen. Hantxe hil zen, 18 urterekin. Anarkistekin joan zen. Aitak jakin zuenean, hura handik ateratzera joan zen. Politikaz ez zuten ulertzen beraiek.
-
Bonbardaketak eta hildakoak Bilbon
Benita Gallastegi Galartza (1923) Soraluze
Bilbon zapatila lantegia zegoen, eta bonba erori zen. Ikustera joan ziren, jendea ezin atera... Jende asko geratu zen han. Bonbardaketak, egunero. Bera ez zen ezkutalekuetara joaten; ahizpa bai. Argia kentzen zuten, baina hegazkinak ikusten ziren. Sirena entzuten zenean, denak korrika. Hegazkin alemanak. Italiarrek oso behean egiten zuten hegan, ametrailatzen.
-
Gerrako fronte batzuk
Inazio Ernabide Goiaga (1917) Soraluze
Osintxuko talde bat “Batallón Azaña”n sartu zen eta Donostiako “Frontón Moderno”ko kuartel nagusira joan ziren. Irundik Laredoraino joan ziren, atzera egiten beti. Loilara heldu zirenean, Inazio “Batallón Loyola”ra pasatu zen. Gernikako bonbardaketa Mañariko mendietatik ikusi zuen. Mañariko frontean gertatutakoak azaltzen ditu.
-
Gerrako borroka gogorrak
Inazio Ernabide Goiaga (1917) Soraluze
Bilbo galdu eta gero, Iurreko gainean gertuko borroka gogorrak izan zituzten. Gudariek borondate gogorra zutela, baina aginte ona falta zela dio Inaziok.
-
Legutioko bataila
Inazio Ernabide Goiaga (1917) Soraluze
Legutioko frontean, Gasteiz hartu guran. Legutioko batailan alferreko baja asko izan zutela dio Inaziok. Elurra ari zuen, eta ia oinak izoztu zitzaizkion. Lagun bi galdu zituen bertan.
-
Legution gogorrak jasan zituzten
Inazio Ernabide Goiaga (1917) Soraluze
Nazionalek Asentzio hartu zutenean, Inazio eta bere kideak izan ziren azkenak bertatik alde egiten, nolabait ihesi. Legutioko borrokako kontu gogorrak. Handik aurrera beti beldurrez.
-
Gerra hasitakoan, etxe batetik bestera bonbatatik ihesi
Luzio Oruesagasti Txurruka (1931) Mateo Oruesagasti Txurruka (1929) Soraluze
Gerra hasi zenean, frontea etxetik oso gertu zegoen eta alde egi behar izan zuten kaleko etxe batera. Han bonbak erortzen zirenez, beste etxe batera mugitu ziren. Azkenean, Gernika bonbardatu zuten egunean, Elosura joan ziren izeba baten etxera. Gerra bukatutakoan itzuli ziren beren etxera. Elosun ez zen gerra nabaritzen. Umeak zirenez, ez ziren konturatzen gerra zer zen.