Borroka

  • Juanito Unanue Gerra garaian eroritako hegazkinaren oroitzapena

    Juanito Unanue Aizpuru (1932) Azpeitia

    Gerra garaiko oroitzapenak kontatzen ditu: gerrako hegazkin bat erori zen, eta hura ikustera joan ziren. Azpeitia inguruan ez zuen troparik ez bonbarik ezagutu.

  • 1631 Aita Afrikan gerran

    Julian Beristain Bereziartua (1928) Azpeitia

    Ama kale ondoan zegoen baserri batekoa zen; erdaraz moldatzen zen, eta eskolara joandakoa zen. Aitak 3 urte eta 9 egun pasatu zituen Afrikan gerran. Hildako soldadu baten pasartea kontatzen du.

  • 1631 Hiru kanoikada Barrenolan

    Julian Beristain Bereziartua (1928) Azpeitia

    Gerra garaian, bederatzi urte inguru zituen. Azpeitian ez zen gerrarik izan, soldaduak gauez pasatu ziren. Eibarren kanoikadak izan zirela dio. Barrenolan hiru kanoikada izan ziren, zuhaitzak bota eta errepidea itxi zuten. Arreba zaharragoei entzundako pasartea kontatzen du.

  • Begona Gabilondo Herritik bota zituzten

    Begoña Gabilondo Etxaniz (1921) Azkoitia

    Etxera karlistetako mutil bat joan zitzaien, aita etxean ager zedila esanez, bestela herritik botako zituztela eta. Maltzagara eraman zituzten hainbat familia, autobusez, eta frontean utzi zituzten. Airera tiroak bota zituzten, beldurtzeko. Oinez joan ziren Eibarrera, euri zaparradetan. Oso ondo hartu zituzten han.

  • Milagros Zeberio Obusa etxe ingurura bota zutenekoa

    Milagros Zeberio Aranburu (1921) Hernani

    Erreketeak Hernanira etorri zirenean nabaritu zuten gerra hasi zela. Urnietatik obusak botatzen zituzten Hernanira. Geltoki aldera edo Ergobi aldera erortzen ziren. Oriamenditik ere botatzen zituzten. Etxe ingurura erori zen bat. Argindegikoak etxean hartu zituzten, arriskuan bizi baitziren.

  • Milagros Zeberio Tiro hotsak: pakun-pakun

    Milagros Zeberio Aranburu (1921) Hernani

    Agerreko osaba gerrara eraman zuten, lau ume txiki zituela. Hura Valderroblesen (Huesca) hil zuten. Tiroek "pakun! Pakun!" egiten zutela gogoan du. Donostiara esnea eramatera joateko bidez aldatu behar izan zuten.

  • Rufina telletxea Aita sozialista, batailoi-buru

    Rufina Telletxea Ollokiegi (1931) Hernani

    Aita gerrara joan behar zenez, izeba bila joan zitzaien Karabelen bizitzeko. Aita gortuta etorri zen gerratik baina zauririk gabe, bonba artean ibili bazen ere. Aitak ofizioa Eibarren ikasi zuenez, batailloiko arduraduna zen. Horregatik hartu zuten preso.

  • Elbira Berriotxoa Munoa Morteroa hirugarren solairuan

    Elbira Berriotxoa Muñoa (1925) Arrasate

    Elbira bizi zen etxearen hirugarren solairura mortero bat bota zuten. Ohe gainera erori zen, eta kalte txikiak eragin zituen. Mortero eta kanoikaden arteko aldea zein den azaltzen du.

  • Elbira Berriotxoa Munoa Gerra garaiko gordelekua, errekan

    Elbira Berriotxoa Muñoa (1925) Arrasate

    Bonbardaketak hasten zirenean, etxekoek errekan hartzen zuten babes. Aitak etxea egin zuenean prestatutako toki bat zen.

  • Elbira Berriotxoa Munoa San Andres eguneko erasoa

    Elbira Berriotxoa Muñoa (1925) Arrasate

    Gerra zibileko kontuak. San Andres egunean, "gorrien abanzada" bat egon zen Udala aldetik. Behe-laino handia zegoen, eta kale aldean mugimendu handia ikusten zen. Militarrek Santa Barbara aldean kanoi bat jarri zuten Udala aldera ("gorrien" trintxeretara) begira, eta herritarrei agindua eman zien lehiak guztiz ez ixteko (kalte handiagoak ez eragiteko). Goizaldean, behe-lainoa aprobetxatuz, "gorriek" militar ugari hil zituzten ezustean. Amak ez zien usten gerrako kontuez hitz egiten.

  • Karmen Abarrategi Erana Garagartzan lau hilabete

    Karmen Abarrategi Eraña (1924) Soledad Abarrategi Eraña (1932) Arrasate

    Gerra denborako kontuak. Ibarretagainekoa baserria utzi eta Garagartzan lau hilabete pasatu zituzten senide batzuen etxean. Ganadua ere eraman zuten Garagartzara, baina abantzea egon zenean, soldaduek ganaduak kendu zizkien.

  • Karmen Abarrategi Erana Etxea nola topatu

    Karmen Abarrategi Eraña (1924) Soledad Abarrategi Eraña (1932) Arrasate

    Gerra denborako kontuak. Garagartzan lau hilabete pasatu eta Ibarretagainekoa baserrira bueltatu zirenean, etxea nola topatu zuten azaltzen dute.

  • Karmen Abarrategi Erana Gerra denborako giroa

    Karmen Abarrategi Eraña (1924) Soledad Abarrategi Eraña (1932) Arrasate

    Gerra denborako kontuak. Malatesta Batailoia Udalan egon zen. Inguruko jendea errepublikanoa zen, eta harreman ona zuten haiekin. Gudariak baserrira joaten ziren, eta taloa eta esne ematen zien jateko.

  • Karmen Abarrategi Erana Gerraren etorrerako bizipenak

    Karmen Abarrategi Eraña (1924) Soledad Abarrategi Eraña (1932) Arrasate

    Nola bizi izan zuten gerraren etorrera. Gerra hasieran gudariak etorri ziren: eurenean egondako gudari batzuen izenak aipatzen ditu Karmenek. Dragoien batailoia eta Malatesta batailoia. Aita soroan lanean zebilela tiroak bota zizkien, baita baserriko atera ere. Ibarretagainekoa baserria bi bandoen erdian zegoez, Garagartzara joan ziren.

  • Karmen Abarrategi Erana Uribarritik kanpora, babes bila

    Karmen Abarrategi Eraña (1924) Soledad Abarrategi Eraña (1932) Arrasate

    Gerra denborako kontuak. Ibarretagainekoa baserria bi bandoen erdian zegoez, etxeko 12 senideak Garagartzara joan ziren senide batzuen etxera. Uribarri auzotik ihesi joandakoen baserritakoeko izenak esaten dituzte.

  • Maria Ormaetxea Goitana Uribarrin eraso militarra

    Maria Ormaetxea Goitana (1922) Arrasate

    Gerra hasi zenean, aitak Zerrajeran egiten zuen lan. Ama eta lau alaba zeuden etxean. Nazionalek Uribarri auzoari egin zioten eraso. Santa Ana baserriko gizona ganbaran gorde, eta aitajauna, andrea eta umeak Eguskitzara etorri ziren babes bila.

  • Maria Ormaetxea Goitana Nazionalak eta gorriak

    Maria Ormaetxea Goitana (1922) Arrasate

    Maria beste baserri batera joaten zen esnea eramatera. Gorriekin egin zuen topo eta haiek galdetu zioten zein etxetan prestatzen zuten nazionalek arrantxoa. "¡Viva España!" batzuk entzun, eta gorriok Eguskitzan babestu ziren.

  • Juli Berezibar Arabaolaza Harategian obusa sartu zenekoa

    Juli Berezibar Arabaolaza (1916) Arrasate

    1937ko Santa Ageda eguneko bonbardaketan, obus bat sartu zitzaien harategian, eta Oñatira egin zuten ihes. Esekita zegoen txahala metrailaz beterik geratu zen. Senargaia Amaiur batailoian zegoen, eta bonbardaketan Juli hil egin zela esan zioten. Obusak ez zuen kalte handirik eragin harategian.

  • Juli Berezibar Arabaolaza Herritarrak artillerian adituak

    Juli Berezibar Arabaolaza (1916) Arrasate

    Beldur handia pasatu zuten gerran. Tiroei "pakun"ak esaten zieten. Egiten zuten zaratagatik ikasi zuten ze kalibretako kanoikadak ziren; morteroa zein zen... Gernikako bonbardaketa egunean, Arrasate gainetik hegazkin asko pasatu ziren.

  • Juli Berezibar Arabaolaza Anaia gudaria tanke gidaria

    Juli Berezibar Arabaolaza (1916) Arrasate

    Gorrien eta nazionalen fronteetako soldaduen artean oihuka egiten zituzten berbaldiak argi entzuten zituzten gauez. Anaia bat izan zuen gudari; tanke gidaria zen eta onik bueltatu zen etxera. Gorriek Arrasate bonbardatzen zutenean, nazionalek plazara ateratzen zituzten ziegan zituzten gudariak.