Borroka

• Soldaduak tiroka inguruko mendietan

  Juan Joxe Imaz Mujika (1919) Hernialde

  Menditik zetorrela, balak bota zizkioten eta tartean pasa zen. Montezkuetik botatzen zituzten tiroak. Inguruko mendi guztiak nafarren esku zeuden.

• Gerrara 18 urte bete ondoren

  Juan Joxe Imaz Mujika (1919) Hernialde

  Hemezortzi urte zituela, gerrara joan behar izan zuen. San Jose egunean, Lizarrara eraman zuten eta oso gaizki pasa zuen. Ondoren, Donostiara bidali zuten, Loiolara. San Isidro egunean, Teruelera eraman zuten; eta handik Lleidara, zortzi hilabetez. Han trintxerak egiten ibili zen; eta, geroago, alde egin behar izan zutenean, zauritu egin zen. Zortzi hilabete pasa zituzten nazionalak ibaiaren alde batean zirela, eta gorriak beste aldean.

• Gerran pasatako gorabeherak

  Juan Joxe Imaz Mujika (1919) Hernialde

  Bere batailoian, gehienak euskaldunak ziren; horregatik, erdaraz ikasi gabe gelditu zen. Zortzi hilabete geroago, Katalunia erori zen. Gorrien aurkako eraso batean lanean ari zirela harrapatu zituzten, eta gauza guztiak bertan utzita alde egin behar izan zuten.

• Bonbardaketak gerra garaian

  Juan Joxe Imaz Mujika (1919) Hernialde

  Hegazkinen bonbardaketak ere bizi zituen, baina salbatzea lortu zuen. Nazionalen hanka-sartze batengatik egindako bonbardaketa azaltzen du. Hildako animaliak lurperatzen ere ibili behar izan zuten.

• Gerran egindako lagun bizkaitarrak

  Juan Joxe Imaz Mujika (1919) Hernialde

  Gerran, ez ziren haserretzen, ez eta protestarik egiten ere. Gehienak gipuzkoarrak eta bizkaitarrak ziren. Elkarrekin ongi konpontzen ziren. Bizkaitar batek erdaraz hitz egiten zion berak ikas zezan. Muxikako laguna aipatzen du.

• Euskararen inguruko eztabaidak gerra garaian

  Juan Joxe Imaz Mujika (1919) Hernialde

  Tolosakoa euskararik hoberena zela esaten zutenez, eztabaidak sortzen zirenean, tolosar bati galdetzen zioten; askotan, Juan Joxek konpontzen zituen eztabaida haiek. Berak esandakoarekin konforme gelditzen omen ziren.

• Extremadura eta Andaluzian gerra garaian

  Juan Joxe Imaz Mujika (1919) Hernialde

  Extremadura eta Andaluzia osoan ibili zen gerra amaiera iritsi bitartean. Gerra bukatu zenean, Jaenen zegoen. Hango herri batean, Ubedan, ezer ez erosteko eskatu zien nagusiak, arriskutsua zelako.

• Ubedan gerra garaian

  Juan Joxe Imaz Mujika (1919) Hernialde

  Gerra garaian, Ubedan (Jaen, Andaluzia), bertakoek kantatzen zien abestia gogoratzen du.

• Zazpi urte soldadu

  Juan Joxe Imaz Mujika (1919) Hernialde

  Gerra garaian, Ubedan (Jaen, Andaluzia), gaua frontoi batean pasa zuten, hotz izugarriarekin. Handik beste herri batzuetara joan ziren eta argi ibiltzeko eskatu zieten. Gero Malagara joan ziren, eta sei hilabetez Alhaurin de la Torren egon ziren, ezer egin gabe; Sevillan, beste bi urte eta erdi. Denera zazpi urte pasa zituen gerran.

• Ezjakintasuna gerra garaian

  Juan Joxe Imaz Mujika (1919) Hernialde

  Gerra garaian, Lleida inguruko herriak ezagutu zituen. Gauza handirik pentsatu gabe pasa zuten gerra, ezer jakin gabe. Bizkaitarrak argiagoak zirela pentsatzen du, Bizkaian gerra ikusita joan zirelako.

• Denbora luzea etxetik kanpo

  Juan Joxe Imaz Mujika (1919) Hernialde

  Espainiako Gerra Zibilaren ostean, II. Mundu Gerrara deitu zituztenena, Castillo del Inglés deiturikoan egon zirenean, astean behin etortzen ziren etxera. Gerra denboran, lau urte behintzat egin zituen etxera itzuli gabe.

• Zazpi urte soldadu

  Juan Joxe Imaz Mujika (1919) Hernialde

  Gerrako kontuak etxean askotan kontatzen zituzten, baina etxekoak ez ziren politika kontuetan sartzen. Zazpi urtez egon zen gerran, eta denbora luzea egin zitzaion.

• Euskaldunek izen ona zuten armadan

  Juan Joxe Imaz Mujika (1919) Hernialde

  Ofizialekin oso ongi konpontzen zen. Enkarguak egiten ibiltzen zen; eta, bereziki, ofizialen tabakoarekin zigarroak egiten. Kargu baten laguntzaile izan zen denbora luzez. Euskaldun asko ibiltzen omen ziren horrelako lanetan. Euskaldunek fama ona omen zuten.

• Leketion, Francoren tropak sartzean, larri

  Antonia Kortazar Agiriano (1918) Elorrio

  Gerra gogorra dela dio, ez erromeria eta ez ezer. Lekeition Francoren tropak sartzean izandako estutasunak kontatzen ditu. Bizkargi mendian soldadu asko hil eta zauritu zen, eta berak haiek ikustean tristezia sentitzen zuen.

• Bonbardaketak Durangon gerra garaian

  Santos Tolosa Uria (1920) Gaintza

  Durangoko jesuitetan zegoela, gerra hasi zen eta bertan egon beharra tokatu zitzaion. Asko gogoratzen ditu egun haietako bonbardaketak. Egun haietako oroitzapenak azaltzen ditu. Hirugarren egunean, Mallabiko Trabakua baserrira eraman zituzten, eta han zazpi hilabete egin zituen.

• Morteroak botatzen

  Claudio Egidazu Gongeta (1925) Elorrio

  Bi anaia gudari joan ziren. Behin morteroa bota zuten Kanpazartik eta Angiozarko elizan sartu. Erantzuna gogorragoa izan zen.

• Gerra denborako kontuak

  Angel Gallastegi Egidazu (1932) Elorrio

  Frontea hurbil zuten, eta soldaduen sartu-irtena izaten zen etxean. Gurasoak Bilbo aldera joan ziren ihesi artaldea, behiak eta idiak hartuta. Bera etxean geratu zen senide batzuekin. Behi bat utzi zieten. Besaidetik behera sartzen ikusi zituen "nazionalak", bandera eta guzti.

• Altzoan zeukan moja bonbak hil

  Isidro Valenciaga Gacetabeitia (1930) Elorrio

  Umezurtza zenez, mojekin bizi zen Elorrioko ospitalean. Bonbardaketak hasten zirenean, baso batera joaten ziren. Moja batek (Sor Estefanía) altzoan zuen Isidro, eta bonba batek hil zuen hura; berari ez zitzaion ezer gertatu. Ez du mojen oroitzapen onik. Gero, tunelean babesten ziren.

• Kaletik Miñotara bonben ihesi

  Isidro Valenciaga Gacetabeitia (1930) Elorrio

  Kalean arriskuan zeudela eta, baserrira itzuli ziren. Gorrien antiaereoak zeuden etxe ostean. Ez zuten abioirik azertatzen. "Abuelo" deitzen zioten abioia eta Francoren aldekoak.

• Bonbardaketaren erdian

  Dominga Irazola Arietaleanizbeaskoa (1919) Elorrio

  Behin, bonbardaketaren erdian egon zen Elorrioko kalean, tabakoa erostera joanda. Eliza ondoko babeslekuan ezkutatu zen, lehenik, eta kanpandorrean gero.