Borroka

  • Jesus Garmendia Aita barberoa gerrara

    Jesus Garmendia Aurrekoetxea (1930) Bermeo

    Nardiztar Jon kalean jaio eta hazi zen. Bere aita bizartegia izan zuen bertan. 1936. urtean Espainiako Gerra Zibila hasi zenean, bere aita gerrara joan zen. Umea izan arren, gogoan du aita gerrara joan zen egun hura. Zapadoreetan ibili zen.

  • Jesus Garmendia Aita zapadoreen batailoitik kartzelara

    Jesus Garmendia Aurrekoetxea (1930) Bermeo

    Bere aita Santanderren egon zen gerran, EAE-ANVko zapadoreen batailoian; EAJ-PNVkoak, ostera, Santoñan egon ziren. PNVkoak entregatu egingo zirela jakin zutenean, beraiek ere entregatu egin ziren. Santoñako kartzelara sartu zuten.

  • Koldo Torre Osaba Daniel, Agirre Lehendakariaren konfiantzazko gizona

    Koldo Torre Iturbe (1933) Bermeo

    Aitaren familian sei anaia ziren, horietatik lau gerran ibilitakoak: aita Bou Nabarra-n, beste bat Gordexola Batailoian teniente, osaba Jesus Mediterraneoan Errepublikaren armadan, eta osaba Daniel Agirre lehendakariaren patruilariko mekaniko. Osabak eta Bermeoko talde batek pasatu zuten Santandertik Frantziara Agirre Lehendakaria. Osaba Danielek bizkartzain lanak eta beste lan batzuk egiten zizkion Agirre Lehendakariari Frantzian eta Bartzelonan.

  • Koldo Torre Idazle ingelesak liburua dedikatu gudariei

    Koldo Torre Iturbe (1933) Bermeo

    Matxitxakoko Batailaz. Idazle ingeles batek liburua dedikatu zien gudariei. Canarias armada-ontziko buruak gudarien bizitza barkatzeko eskatu zuen. Haren familiaz xehetasunak.

  • Koldo Torre Matxitxakoko bataila

    Koldo Torre Iturbe (1933) Bermeo

    Matxikako bataila: Baionatik Bilbora joan behar zuen Galdames kargaontziak, eta hura jagoten irten ziren lau "bou" edo patrullera. Horietako bi aldendu egin ziren, eta Canarias guda-ontzi faxistarekin egin zuten topo. "Bizkaia" sutan sartu zen Bilbon.

  • Koldo Torre Aita Matxitxakoko batailatik bizirik irten

    Koldo Torre Iturbe (1933) Bermeo

    Amak arreba gaztea kartzelara eraman ohi zuen, bularra emanez, heriotza-zigorraz zegoen aitak ikus zezan. Aita bizirik irten zen Matxitxako batailatik. Beren ontzia hondoratu zenean, txalupatan sartu ziren, eta han harrapatu zituen Canarias ontziak.

  • Koldo Torre Nabarra ontziaren estrategia

    Koldo Torre Iturbe (1933) Bermeo

    Eguraldi txarra zen itsasoan. Canarias itsasontziak distantzia handiko kanoiak zituen; Nabarrak, aldiz, ez. Horregatik, Nabarra ahal zen guztia hurbiltzen ahalegindu zen, nahiz eta jakin bizitza jokatzen ari zirela. Azkenik, Canarias itsasontziak hondoratu egin zituen. Saiatu arren, ez dute Nabarra itsasontziaren hondarrik aurkitu ahal izan.

  • Koldo Torre 'Donostia' ontzia ihesi Arcachonera

    Koldo Torre Iturbe (1933) Bermeo

    Donostia Bou errepublikazalea Arcachonera joan zen ihesi, Canarias atzetik zuela. Baina Canarias ez zen ausartu tirokatzera, beste estatu baten uretan zeudelako. Pasaian sartu zen Canarias ontzia Nabarrako atxilotuekin, aita tartean. Handik Ondarretako kartzelara eraman zituzten.

  • Koldo Torre Indultatu ondoren, soldadu

    Koldo Torre Iturbe (1933) Bermeo

    Aita-eta, Ondarretatik indultuaz atera zituztenean, urtebetez soldadu bidali zituzten. Gasteizen egon zen, Zalditerian. Arraindunen kamioian egiten zuen joan-etorria, ez zegoen ezertarako dirurik eta.

  • Enrike Lopez Gerra denboran babesleku gisa erabili zen etxea

    Enrike Lopez Bilbao (1930) Bermeo

    Beheko solairuan jaio zen Enrike, lurpean geratzen zen etxea. Gernikako bonbardaketan-eta jendez beteta egon zen. Etxea nolakoa den. Alderdi bat lurpean geratzen den arren, uholdeetan ez da arazorik izaten.

  • Juanita Zulueta Babeslekuetara lasterka sirenak entzutean

    Juanita Zulueta Urdengarai (1929) Bermeo

    Bilbon amarekin zegoela (gerra denbora zen), sirena jotzen hasi eta jende guztia "alaurike" eta lasterka joan zen babeslekuetara. Barruan jende guztia errezatzen. Handik irten, Atxuriko geltokira joan eta trenez itzuli ziren Bermeora. Bazuten dirua, gerrara joan aurretik aitak txanponez betetako kafetera bat utzi zielako.

  • Juanita Zulueta Bermeon uholde izugarriak gerrarekin batera

    Juanita Zulueta Urdengarai (1929) Bermeo

    1937ko maiatzaren 2an, uholde izugarriak izan ziren Bermeon. Frontearen lehen lerroan zegoen herria, Solluben "gorriak" eta herrian frankistak baitzeuden. Babestera zetozen soldadu italiar eta alemanak hartu behar izan zituzten etxean. "Politikako liburuak" ezkutuan gordetzen izandako komeriak.

  • Basilio Urbistondo Lau anaien zoria

    Basilio Urbistondo Lasa (1917) Azpeitia

    Lau anaiak errepublikaren aldeko soldaduak ziren, eta bakoitzak izandako zoriari buruz hitz egiten du. Anaia bat eta bera Pirinioetan egon ziren.

  • Basilio Urbistondo Pirinioetatik behera izandako fusilamenduak

    Basilio Urbistondo Lasa (1917) Azpeitia

    Anaia bat eta bera Pirinioetan egon ziren gerra garaian: jateko nola moldatzen ziren azaltzen du. Geroago, beste herri batera joan zirenean, suntsituta zegoen ingurua; eta gudukatzeko deia egin zieten. Beldurra pasa zuen orduan, Ebroko borroka gogorrak gogoan baitzituen; baina soldaduetako bat ezagutu egin zuen: lehenago melokotoiak ematen zizkiena zen. Hala ere, fusilatu egin zituzten. Hurrengo egunean, greba egin zuten soldaduek.

  • Basilio Urbistondo Gerra hasiera Urrestillan

    Basilio Urbistondo Lasa (1917) Azpeitia

    Gerra hasi zenean, Urrestillan zegoen Basilio. Orduko oroitzapenak gogora ekartzen ditu: nafarrak herrira sartu zirenean, Basiliok eta gainerako gudariek Zumaia eta Ondarroara egin zuten alde. Urrestillan ez zen bonbarik izan.

  • Basilio Urbistondo Burdinazko Gerrikoa egitera Sodupera

    Basilio Urbistondo Lasa (1917) Azpeitia

    Lekeition egon ziren apopilo hiru anaiak 20 bat egunean. Handik Sodupera joan ziren Burdinazko Gerrikoa (Bilboren defentsa) egitera.

  • Basilio Urbistondo Gasteizko erasoa

    Basilio Urbistondo Lasa (1917) Azpeitia

    Basilioren alderdikoek Gasteiz hartu behar zuten, baina azkenean ezin izan zuten, eta bere anaia han hil zen.

  • Rikardo Garcia Beldur handia zegoen Bermeon

    Rikardo Garcia Benguria (1919) Bermeo

    Faxistak sartzen hasi zirenean, beldur handia egon zen, mairuak zetozela-eta; etxean egon behar zen, inora joan barik. Donostiatik hasita, kostako herriak hartzen hasi ziren eta beldurra areagotzen zihoan.

  • Rikardo Garcia Bermeotik ebakuatuta

    Rikardo Garcia Benguria (1919) Bermeo

    Nazionalak Bermeora sartu zirenean, Bilbora joan ziren ebakuatuta, eta bertako portuan egon ziren pare bat hilabetean. Inguruko mendietan, Solluben-eta, borroka handiak egon ziren. Bilbo hartu zutenean, herrira bueltatzeko esan zieten.

  • Rikardo Garcia 'Cuarta División de Navarra'ko Flandes batailoian

    Rikardo Garcia Benguria (1919) Bermeo

    Mairuek mutiko gazteak, La Quinta del Biberón, mendira bidali zituzten, Rikardo bera ere tartean. Bilbotik Gasteizera eraman zituzten tropak osatzeko; handik, hainbat mugatara joan ziren. Bera Cuarta División de Navarrako Flandes batailoian ibili zen.